جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از نقاط مبهم تاریخ زرتشت می‌توان به تاریخ تدوین و یا بازنویسی اوستا اشاره کرد. در این باره احتمالات و نظریات فراوانی مطرح شده است؛ برخی اصل اوستا را سندی مکتوب و ارائه یافته توسط زرتشت دانسته که به دست اسکندر مقدونی نابود، و در دوره‌های بعدی بازنویسی شد. برخی دیگر این منبع را در اصل سندی شفاهی تلقی کرده و مدعی تدوین آن توسط ‌مؤبدان زرتشتی در دوره‌های متاخرند. در مورد تاریخ تدوین و یا بازنویسی این سند نیز احتمالاتی مطرح است؛ برخی آن را به دوران بلاش اشکانی و برخی دیگر آن را مربوط به دوران اردشیر ساسانی می‌دانند. این وضعیت آشفته در تاریخ تدوین اوستا و عدم قطعیت، و همچنین وجود برخی قرائن و شواهد تاریخی، موجب ورود فرضیه‌های دیگری در این باره شده است که نمی‌توان به آنها به دیده اغماض نظر کرد. یکی از این فرضیه‌ها، تدوین این سند در دوران پسا اسلامی به خصوص در دوران خلافت عباسی و مقارن با تقویت شعب و مکاتب دینی است. در این نوشته سعی شده با قرائن و شواهد مختلف به ویژه با بهره گیری از نشانه‌هایی از متون اسلامی به خصوص تراث امامیه، اثبات کنیم که زرتشتیان تا پیش از فتوحات اسلامی فاقد هر گونه سندی با صبغه الهی به عنوان کتاب اوستا بوده‌اند.

یکی از باورهای مشـترک میان شـیعۀ امامیه و ایرانیان زرتشـتی، آموزۀ رجعت و حیات دوبـارۀ برخـی از انسـان ها قبـل از رسـتاخیز عـام اسـت. ایـن امـر سـبب شـده برخـی از سـال اخیـر بـه دنبـال تبارشناسـی ادیـان شـرق بوده انـد، ادعـای 150مستشـرقین کـه در تأثیرپذیـری بـاور رجعـت در میـان شـیعیان را از آموزه هـای ایـران باسـتان مطـرح نمایند. ایـن مقالـه پـس از بیـان احتمـالات متصـور در تأثیرپذیـری باورهای شـیعه _ به ویـژه باور رجعـت _ و بیـان این کـه اشـتراک برخـی از باورها در میان ادیـان الهی (درصورتی که دین زرتشـت را آیینی آسـمانی قلمداد نماییم) طبیعی اسـت، سـعی بر آن دارد تا با نگاهی کامـی ایـن ادعـا را نقـد نمـوده و اصالـت و وحیانـی بودن بـاور رجعت در میان –تاریخی : بـا وجـود تفاوت های اساسـی میـان این دو ً شـیعیان را بـا دلایـل ذیـل اثبـات نمایـد؛ اولا بازگشـت بـه تمایز ماهـوی آنها دارد، نمی توان ادعای اشـتراک و یکسـان ًبـاور، کـه بعضـا : شـواهد و قرائـن تاریخـی فراوانـی حاکـی از ایـن اسـت کـه ًبـودن آنهـا را مطـرح کـرد. ثانیـا : شـواهد و قرائـن تاریخـی فراوانـی حاکـی از ایـن اسـت کـه ایـن بـاور در میـان مسـلمانان عـرب، سـال ها قبـل از ارتبـاط بـا ایرانیـان وجـود داشـته : تشـیع، منحصـر در ایـران نبـوده و ایـن عقیـده و سـایر باورهـای شـیعی در ًاسـت. ثالثـا میـان شـیعیان سـایر بـاد نیـز رونـق داشـته اسـت؛ از سـویی دیگـر تـا قـرن دهـم هجـری در ایـران غلبـه بـا سـنی ها بـوده و غالـب ایرانیـان از مخالفـان شـدید تشـیع و آموزه هـای : وجـود تعصبـات قومیتـی در میـان اعـراب بـه ویـژه نسـبت بـه ایرانیـان ً آن بوده انـد. رابعـا عجـم و باورهایشـان، مانـع مهمـی در تأثیرپذیـری باورهـای شـیعی _ کـه دارای نهـاد : از آنجـا که زرتشـتیان ایرانی فاقـد منابع معتبر ً عربـی بـوده _ بـه حسـاب می آیـد. خامسـا هسـتند، بسـیار دشـوار اسـت تـا بتـوان آمـوزه ای را بـه ایشـان نسـبت داد و سـپس ادعـای تأثیرپذیـری مکاتـب متأخـر را از ایشـان کـرد؛ بلکـه بـا اسـتناد بـه مـدارک و شـواهد معتبـر تاریخـی می تـوان بسـیاری از شـباهت های اعتقـادی موجـود در میـان آموزه هـای ایـن شـیعی دانسـت و – دو مکتـب را ناشـی از تأثیرپذیـری متـون ایرانـی از آموزه هـای اسامی چه بسـا بـاور رجعـت نیـز از چنیـن سرنوشـتی برخـوردار شـده باشـد

یکی از شبهات مطرح شده از ناحیه مستشرقین و سنیان متعصب مسئله تأثیر پذیری باورهای شیعه امامیه از باورهای ایرانیان باستان بویژه در مسئله امامت است. این ادعا به موجب فراوانی شباهت میان اعتقاد شیعیان به امامان خود و اعتقاد ایرانیان به پادشاهان خود است. در رساله حاضر سعی بر اثبات اصالت باور شیعیان و ارائه شواهدی بر عکس بودن ادعا و تأثیر پذیری متون ایرانیان زرتشتی از باورهای اسلامی _شیعی شده است.

در میان آموزه های اعتقادی شیعه امامیه، آموزه ای با عنوان " ویژگی های امامان " وجود دارد که با باورهای اعتقادی ایرانیان باستان درباره پادشاهانشان شباهت ظاهری دارد. این شباهت باعث شده که عده ای از مستشرقین ادعای تاثیرپذیری باورهای اعتقادی امامیه از باورهای ایرانیان باستان را مطرح کنند. این ادعا در مقاله حاضر تبیین می شود.