جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در واقعیات عملی زندگی مسلمانان، عدم استفاده از اخلاق اسلامی در گفتار و عمل قابل­توجه است و این کوتاهی شخصیت آن‌ها را مخدوش و موجودیت‌شان را با خطر مواجه­می‌کند. تعهد به عبودیت و اجرای آن از مسیر شناخت مفاهیم و مصادیق پرستش و تقرب به ذات الهی همچون "ورع" و "عفت"، زندگی جامعه اسلامی را با ایجاد تعادل و مقاومت در برابر وسوسه‌های ویرانگر، حفظ­می‌کند. در مطالعه پیش رو به بحث و غور در آیات قرآن و نقد روایات مربوط به ورع و عفت پرداختیم. نتایج پژوهش دلالت بر این دارند که ورع و عفت از واژه‌های مهم حوزه فقه­السلوک و علم­السلوک معارف اسلامی هستند و اشتراک معنوی با هم دارند و تحت این عناوین، مصادیق مختلفی قرارمی‌گیرند. اگر دانش فقهی، شامل اعمال ظاهریِ نماز، زکات، ذکر، حمد و دعا باشد، علم­السلوک و عرفان، مربوط به نیت، اخلاص، توکل، توبه به­سوی خدا، امید، ترس، شکرگذاری، صبر، تقوا، عفت، زهد و ورع و سایر منازل سلوک برای سائرین و سالکان این راه است. هر دو این عناوین برگونه‌ای از بازدارندگی، پرهیز و ممانعت، دلالت­دارند. معنای ورع و عفت در مصادیق خود بنابه شرایط متن و فرامتن که این مصداق، در آن نمود پیدامی‌کند متفاوت خواهدبود. مطالعه پیش­رو به شیوه توصیفی-تحلیلی است.

تامل و دقت نظر در مسئله مقاصد شریعت حاکی از این است که بحث از مقاصد و غایات شریعت ازصدر اسلام معمول بوده است فقیهان متقدم نیز به این مسئله توجه داشته اند. اما علی رغم این امر، فقهای شیعه غالبا" از ورود به مباحث مقاصد شریعت بصورت یک شیوه فقهی دوری کرده اند. شاید مهمترین دلیل این مسئله احتراز فقهای امامیه از ادله عقلیه ظنیه چون قیاس ،استحسان ،مصالح مرسله و.. باشد. اما باید توجه داشت اگر مقاصد شریعت به شیوه های معتبر شرعی کشف واثبات شوند می توانند به عنوان اصول و کلیات شریعت در کنار سایر ادله شرعی در استنباط احکام موثر باشند.براین اساس این تحقیق در جهت پاسخگویی به چند سئوال اصلی تدوین یافته است : اولا" - مقاصد شریعت از چه طرقی کشف می شوندوحجیت آنها چگونه اثبات می شوند؟ ثانیا" - مقاصد شریعت چه تاثیری در اجتهاد واستنباط احکام دارند؟ ثالثا"- در ارتباط با حجیت مقاصد باید گفت ،حجیت مقاصد شریعت ارتباط مستقیمی با طرق کشف آن دارد. به همین جهت حجیت مقاصد وابسته به حجیت راههای کشف آن است، یعنی اگر طرق کشف آنها معتبر و شرعی باشند، این مقاصد معتبرند، و گرنه فاقد اعتبار شرعی می باشند. البته استدلال برمقاصد منحصر در طرق و ادله معینی نیست بلکه چندین راه وروش و دلیل برای شناخت مقاصد واثبات آنا وجود دارد.مهمترین طرقی که برای کشف واثبات مقاصد شریعت ذکر شده عبارتند از: استقراء،عقل، تعلیل اوامر،ونواهی و نص خاص،استقرا در نصوص در صورتی می تواند کاشف از مقاصد شریعت باشدکه قطع آور بوده و ضوابط شرعی در آن رعایت شده باشد.در کشف مقاصد شریعت توسط عقل نیز باید به ادراک قطعی عقل اکتفا نمودو نباید به ادراکات ظنی اعتماد کرد.تعلیل نصوص شرعی نیز در صورتی می تواند مقاصد شریعت را اثبات نماید که به تنقیح مناط قطعی یا منصوص العله برگردد. برخی مقاصد نیز با نص خاص قابل اثباتند مانند مقاصد حاجی که با عمومات نفی عسر و حرج قابل اثبات هستند. درارتباط با تاثیر مقاصد شریعت در استنباط احکام فقهی باید گفت مقاصد شریعت نمی توانند بعنوان منبع حکم در استنباط احکام شرعی جزءادله قرار بگیرند لیکن با نظارت برنصوص ،جهت تفسیر و تبین مقصود اصلی شارع ، نقش حیاتی و راهگشایی خواهند داشت.در حقیقت اهتمام به مقاصد شریعت سبب می شود فقیه ظاهر نصوص شرعی را با رویکرد اهداف کلی شریعت تفسیر کند. همچنین توجه به مقاصد شریعت در دیدگاه فقیه در تشخیص حجت و غیر حجت موثر است . چنانچه ممکن است فقیهی روایتی را علی رغم صحت سند،به دلیل مغایرت با مقاصد شریعت حجت نداند.به علاوه توجه به مقاصد شریعت در تعیین حدود مفاهیم شرعی ،تشخیص حکم اهم در تعارض احکام و همچنین در استنباط حکم مسائل مستحدثه تاثیر بسزایی دارد.البته لازم به ذکر است جایگاه اجتهاد مقاصدی در احکامی است که علل و غایات آنها به طور یقینی قابل کشف باشند. در این احکام نیز کاربرد اجتهاد مقاصدی در احکام متغیر این حوزه است و در اصول و احکام ثابت جایی برای اجتهاد مقاصدی وجود ندارد . خلاصه مطلب این است که ،عمده مسئله ای که در این پایان نامه پی گیری شده ؛ کشف و اثبات مقاصد شریعت با طرق معتبر و شرعی و تاثیر این مقاصد در استنباط احکام ،در حوزه احکام معقول المعنا(یعنی احکامی که علل وغایات آنها به نحو یقینی قابل کشف هستند ) و متغیر می باشند.

ولایت دارای معانی گوناگونی است ،ولایت اهل بیت (ع) ازحقوقی است که خداوند متعال آن را برای ایشان قرارداده است.وخبرش رادر روز غدیر به شکل رسمی وعمومی ،علنی ساخت .همچنین در آیات وروایات نیز به ولایت اشاره شده است.ازجمله آیات،آیات ولایت (مائده:55-56)،آیه عصمت که به آیه تبلیغ معروف است (مائده:67) وآیه اکمال (مائده:3) آیاتی هستند،که«حق ولایت»رابرای اهل بیت علیهم السلام ثابت می کنند.از این آیات،آیه عصمت(تبلیغ) وآیه اکمال،آیاتی هستند که به شهادت روایات واخباررسیده،درروز غدیرخم بررسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نازل شدندتا ایشان امر ولایت رابرهمگان علنی سازد.باتوجه به امرخداوند به لزوم اطاعت از اولی الامر درآیه 58سوره نساء وبنابرحدیث غدیر که ازاحادیث متواترویکی ازمسلمات تاریخی اسلام می باشد،حقوق ولایت اهل بیت(ع)یک حقوق الهی است.وآنچه امروزه به عنوان حقوق ولایت زبان زدگردیده است ،همان حقوق امامت ورهبری جامعه اسلامی است.

جایگاه عقل در فقه و اصول فقه همواره مورد اختلاف فقها بوده و در مذاهب مختلف اسلام به طرق مختلف با آن برخورد شده است. هدف فقه و احکام اسلامی نه راکد کردن زندگی و ایجاد فضای جامد و صامت ، بلکه جهت دادن به زندگی، پویایی، تازگی و نواند یشی است. تغییر در احکام فقه اسلامی هم عقلا" و هم شرعا" امری لازم و ضروری است. یکی از امتیازات اسلام و به ویژه مذهب شیعه، پویایی اجتهاد بر اساس زمان و مکان لازم است. احکام اسلام هر چند در ماهیت خود ثابت می باشند و هیچ گونه تغییری در طول زمان پیدا نمیکنند؛«حرام خداوند همیشه حرام و حلال خداوند همیشه حلال میباشد.»منتها احکام دارای موضوعات و ملاک های خاصی می باشند که تنها به ملاحظه آنها از طرف شارع مقدس تقدیر و تشریع شده اند. تا مادامی که در بستر زمان تغییر بیرونی و یا درونی برای موضوعات و ملاکها حاصل نشود ، احکام ثابت و تغییر ناپذیر می مانند.اما چنانچه موضوعات تغییر کردند ، حکم نیز اجرا نخواهد شد.رد پای عقل در جای جای فقه معاصر دیده شده، با این حال در این خصوص معتزله وموافق شناخت عقل به عنوان یکی از منابع استنباط احکام و اخباریون مخالف آن می باشد . در انتهای این تحقیق مشخص خواهد شد که در خصوص امکان استناد به عقل در صورت مستقل برای اثبات حکم شرعی اختلاف نظر وجود دارد . موافقان حجیت عقل معتقدند تمام نباءهای عقلایی منشأ حقیقی داشته و به عقل اضطراری باز میگردد و دلیل شیوع و عمومیت آن نیز اضطرار عقلا در زندگی است . بنابراین حجیت آن به عقل باز میگردد و از این نظر علم اصول و قواعد فقه قابلیت تحلیل عقلی را خواهند داشت . مخالفان حجیت عقل معتقدند به دلیل توقیفی بدون احکام شرعی حکم عقل ، به صورت مستقل از شرع، نمی تواند حجیت داشته باشد و توجه به قاعده ملازمه برای اثبات وجود دلیل در رسیدن به حکم شرعی است. نگرشی که در مورد عقل برای استنباط احکام شرعی وجود دارد و در مورد نباءعقلا که در تأیید عقل که عملا" با توجه به عمل به عقل در تنگنای احکام به نتایج مطلوبی رسیده اند که نباءعقلا در اصل مورد تأییدشارع با توجه به قرائن و مدارک و با وجود مکاتب فقهی می باشد که این خود وجود عقل به عنوان یکی از اجزاء مورد استناد را تأیید میکند.

در بخش مقدمه این رساله توضیحاتی در مورد کتاب مفاتیح الفرائض و المواریث ارائه شده است. باب اول که با عنوان موجبات ارث و مراتب وارث است شامل موجبات ارث و طبقات نسبها و احکام آن حکم توارث زوج و زوجه ولاء اعتاق کفر مانع ارث از مسلمان است رق و قتل مانع ارث است حکم ارث حمل ودیه، مرتد و مفقود و... است. باب دوم که با عنوان تفضیل سهام و کیفیت تقسیم نمودن آن است شامل مطالبی در زمینه فروض ششگانه برای سهام نصیب اولاد اولاد نصیب دایی و خاله حکم ارث حمل و خنثی حبوه و موارد و احکام آن عدم ارث زوجه از زمین و ملک ثابت و... میباشد.