جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«طومارهاي بحرالميت» که در قرن بيستم کشف شده، به بزرگ‌ترين کشف کتاب‌مقدسي قرن بيستم معروف است. چون طومارها بيش از دوهزار سال از دسترس بشر خارج بوده است، ضرورت دارد پژوهش‌هاي تطبيقي درخصوص اين فرقه و ديگر اديان صورت گيرد. هدف از پژوهش حاضر نيز بررسي تطبيقي يک جنبه از مباحث توحيدي ميان قرآن کريم و طومارهاي بحرالميت است. گردآوري اطلاعات در اين نوشتار به شيوه کتابخانه‌اي بوده و پردازش آنها به روش توصيفي ـ تحليلي انجام گرفته ‌است. نتايج اين پژوهش نشان‌دهنده اشتراک قابل توجه مضامين قرآني و محتواي طومارها درخصوص برخي از صفات خداوند است که از جمله آنها مي‌توان به عدل الهي، کرسي الهي، رحمت عام الهي، حکمت الهي، رحمت عام الهي، هدايت الهي و تقدير الهي اشاره کرد.

کتاب گورو گرنت صاحب به عنوان متن مقدس آیین سیک، مجموعه‌ای از سخنان تعدادی از گوروهای ده‌گانه(رهبران آیین مزبور در فاصله قرون شانزدهم تا هجدهم میلادی) همراه با سخنانی از عارفان و شاعران مسلمان و هندو است. گوروهایی که این مجموعه را گردآوری می‌کردند، مدعی بودند که تمام قطعات آن، کلام الهی است که بر زبان گویندگان آن‌ها جاری گردیده است. با توجه به اهمیت گسترش فرهنگ گفتگو و همدلی میان پیروان ادیان، روشن است که تأکید بر مشترکات می‌تواند زمینه خوبی برای این امر فراهم آورد. پرسش این است که در متون مقدس دین اسلام و آیین سیک، یعنی در قرآن کریم و کتاب گورو گرنت صاحب، چه مشترکاتی وجود دارد، و در روایات مربوط به زندگی پیشوایان بزرگ آیین سیک، چه نشانه‌هایی از همدلی آنان با اهل اسلام می‌توان یافت؟ پژوهش حاضر نشان می‌دهد که میان بسیاری از عبارات کتاب گورو گرنت صاحب و آیات قرآن کریم، شباهت‌های مفهومی(گاه حتی تا حد ترجمه الفاظ) وجود دارد، و از سوی دیگر، روایات تاریخی مربوط به سیره پیشوایان سیک، موارد متعددی از همدلی آنان با مسلمانان را نشان می‌دهد. این شباهت مضامین و همدلی پیشوایان سیک با اهل اسلام، می‌تواند نقطه آغاز خوبی برای گفتگوهای همدلانه میان پیروان هر دو آیین باشد.

چکیده پاتریشیا کرون و مایکل کوک، در نظریۀ هاجریسم مدعی شده‌اند که اسلام، خاستگاه هاجری داشته است. این فرضیه می‌گوید که خاستگاه اصلی اسلام نه در شهرهای مکه و مدینه، بلکه در منطقه‌ای در شمال ‌غربی شبه‌جزیرۀ عربستان بوده که از نظر تاریخی، به‌خصوص در منابع یهودی، محل سکونت هاجریان محسوب می‌شده است. استناد آنها در این فرضیه نیز بر یکسان بودن مهگرایه (هاجریان) و مسلمانان، تطبیق بعضی نام‌های ذکرشده در کتاب مقدس بر اماکن اسلامی و قبلۀ اول بودن پتراست. این مقاله نشان می‌دهد که دلایل ارائه‌شده برای این مدعا، هم از جنبۀ فهم متون تاریخی و هم از نظر علت‌یابی انحراف محراب مساجد اولیه از قبله، دارای استحکام نیستند.

زمان در آیین هندو، به گونه‌ای متفاوت از آیین‌های سامی نگریسته می‌شود. طبق عقاید هندو، زمان از چرخه‌هایی تودرتو تشکیل شده که دوره‌های آن‌ها به تناوب تکرار می‌شود و کوتاه‌ترین دوره آن، از چهار مرحله پی در پی تشکیل شده که آخرین آن‌ها کَلی یوگه نام دارد. از این رو دوره کَلی یوگه را می‌توان به نحوی آخرالزّمان هندو به شمار آورد. متون هندو، کَلی یوگه را عمدتاً با ویژگی غلبه بدی‌ها بر نیکی‌ها توصیف کرده‌اند و به ظهور یک منجی در آن دوره اشاره می‌کنند که با غلبه دادن نهایی خیر بر شر، زمینه ورود بشریت به دوره‌ای جدید از ترقی و پیشرفت را که مرحله آغازین دوران بعدی تاریخ است، فراهم خواهد ساخت. با این حال، تحقیقات دقیق‌تر نشان می‌دهد که در این باره اندکی ناسازگاری در متون وجود دارد، و معرفی کلی یوگه با اوصاف ناخوشایند، بیشتر ناشی از شرایط خاص حاکم بر دوران نگارش متون متأخر هندو بوده است. در این مقاله، ضمن بررسی مفهوم «زمان ادواری» در تفکر هندو، و توصیف متون مقدس هندو از کَلی یوگه، نظراتی را که برای تطبیق آن بر دوره‌های مختلف تاریخی- به‌خصوص دوران معاصر- ارائه شده، بررسی خواهیم کرد.

طبق باورهاي هندو، پس از گذشت چند دوره از زمان، دوره اي به نام «كلي يوگه» (آخرين مرحله از زمان) فرامي رسد و ظلم و شرارت بر عدل و نيكي غلبه مي كند. در اين دوره، يك منجي به نام «كلكي اوتاره» ظهور خواهد كرد و عليه ظلم و شرارت وارد نبرد شده و با نابود كردن بدكاران، جهان را دوباره از عدل و نيكي پر مي كند و زمينه ورود بشريت به دوره اي جديد از ترقي و پيشرفت را فراهم مي سازد. البته موعودباوري در دين هندو منحصر به انگاره «كلكي» نيست و با توجه به اينكه افرادي در قرون اخير پيدا شده اند و خود را منجي موعود معرفي كرده اند، به نظر مي رسد مفهوم «منجي» نزد هندوها تحت يك گونه شناسي قرار گرفته است. در اين مقاله، ضمن بررسي مفهوم «اوتاره» و همچنين گونه شناسي موضوع منجي موعود در متون هندويي و بيان تاثيرگذاري اين عقيده بر فرهنگ و جامعه هندو، ديدگاه هاي برخي از انديشمندان را در تطبيق او بر شخصيت هاي مختلف نيز، به ويژه بر پيامبر اسلام مورد نقد و بررسي قرار خواهيم داد.