جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیان تصویری در انتقال مفاهیم قرآنی نقش بسیار مؤثری دارد. تصاویر هنری در آیات قرآن ابزاری برای انتقال معانی مورد نظر به ذهن مخاطب است. بررسی و دقت در تصویرگری­ هنری قرآن و بیان کارکردهای این تصاویر راز اعجاز نظام­ بیانی و فکری بافت قرآن را روشن­ تر می­کند و از نتایج ثمربخش آن تحریک عقل و عواطف انسانی در درک و فهم بیشتر آیات ­الهی است. سیّد­قطب و دیگر ادیبان معاصر فراتر از دانشمندان قدیم رفته و اصطلاح "تصویر"­را جایگزین اصطلاحات پیچیده­ی بلاغی کرده و مهمترین عناصر آن را برشمرده­اند. در این راستا این پژوهش بر آن شد که با توجه به آرای سیّد­قطب، محمدداود و حسین‌جمعه به برخی از مهمترین عناصر تصویرپردازی، هماهنگی­ هنری و خیال­ پردازی­حسی در تحلیل تصویرهای تقابلی در آیات انفاق (261-274) سوره­ی البقرة بپردازد؛ زیرا این­گونه تقابل­ها در تصاویر قرآن و به­خصوص در بافت­های همجوار، به­وضوح بیشتر مفاهیم بلند قرآنی و القای سهل­تر معانی به ذهن مخاطب می­انجامد. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به این نتایج دست یافته­است که بعضی از اسلوب­های هنریِ خیال، هم چون تجسیم و تشخیص در توصیف انفاق کافران و مؤمنان، مشابه هستند؛ اما برخی مانند کنایه، بیشتر برای هشدار و تهدید کافران به­کار رفته­است و تقابل­تضادی یکی از مهم­ترین و پر­بسامد­ترین روابط معنایی در این آیات است. افعال­ حرکتی بیشتر از نوع انتقالی است و به­ کارگیری آن همراه دیگر اسالیب نقش آن را در پویایی تصاویر پررنگ­ تر کرده و در توصیف انفاق کافران بیشتر استفاده شده­است.

اساس اسلوب در قرآن بر پایه‌ی تصویرپردازی بنا شده است و معانی از طریق زبان تصویر بیان می‌شود، نه به زبان صریح و گزارشی مستقیم. هنر قرآن آن است که با قلم اعجازگر خود به معانی و مفاهیم، روح، می‌بخشد و بر اندام معانی کسوت حیات می‌پوشاند به گونه‌ای که معانی انتزاعی و موضوعات معنوی و ذهنی و حالات نفسانی، همه جان می‌گیرندو به حرکت در می‌آیند.پژوهش حاضر به تصویرپردازی که یکی از جلوه‌های زیبا وجذاب قرآن کریم است و کمتر مورد توجه قرار گرفته است، می‌پردازد.در این پژوهش تلاش شده است به جلوه‌هایی از هنر خارق العاده قرآن در صحنه پردازی و تجسم بخشیدن به برخی از صحنه‌های مربوط به مومنان و کافران در دنیا وآخرت و خلق تصاویری زنده و بدیع، اشاره شود و نمونه‌هایی از تابلو‌ها وچشم انداز زیبایی آن را در پیش روی مشتاقان و شیفتگان این کتاب آسمانی،قرار دهد.این اثر در فصل نخست،ضمن اشاره به تصویر از دیدگاه ناقدان مختلف و جایگاه و اهمیت آن در آشکار کردن معانی، به مشخص کردن عناصر تصویر می‌پردازد، و درفصل دوم با بیان نمونه‌هایی چند،،سعی بر روشن کردن تصاویری از صحنه‌های مومنان در دنیا ودر بخش دوم به صحنه‌هایی از کافران در دنیا و تفکیک عناصرتصویر، می‌پردازد. در آخرین فصل نیز به صحنه-های مومنان در آخرت و سپس به صحنه‌های کافران در آخرت، توجه می‌شود.از نکات مهم، توجه به تجسیم در صحنه‌های مربوط به کافران در دنیا است که به صورتی ملموس دیده می‌شود وعنصر حرکت نیز به تبع آن واضح ودر بیشتر صحنه‌ها به حواس اشاره‌ای مستقیم،شده است و تنوع و توجه به زمان در دنیا، سایه‌ی الفاظ و تناسب بین واژگان از اهمیت بسزایی برخوردار است و عناصر دیگر،عمدتا از سایه‌ی الفاظ بیرون کشیده می‌شود.اما عناصری چون: گفتگو،رنگ،توجه به حواس و زمان و مکان در آیات مربوط به آخرت نمایان‌تر است و عنصرگفتگو و رنگ در صحنه‌های مومنان وحواس، زمان و مکان در صحنه-های کافران پررنگ‌تر به نظر می‌رسد.این پژوهش بر مبنای روش توصیفی، تحلیلی انجام شده است.