جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«فهم حدیث» از جایگاه والایی نزد دانشمندان شیعه برخوردار است با این وجود، فهم‌های اندیشمندان حدیثی شیعه در مواجهه با احادیث ازجمله احادیث اعتقادی متفاوت است. برخی از اختلاف فهم‌ها مربوط به مفسر حدیثی است که اختلاف در سطح درک افراد، اختلاف در گرایش‌ها و اختلاف در مبانی و رویکردها را می‌توان از این عوامل دانست. آنچه به نظر مهم می‌آید اختلاف در اصول و مبانی و مواجهه عالمان شیعی با متون روایی است که نقش بسزایی در تنوع فهم احادیث ایفا می‌کند. از میان این رویکردها، گفتمان نص‌گرایی و عقل‌گرایی عالمان قرن چهارم مانند شیخ صدوق و شیخ مفید در مواجهه با روایات اعتقادی است. بدیهی است نوع نگاه صاحبان این دو رویکرد، نتایج متفاوتی از احادیث اعتقادی به دنبال خواهد داشت؛ چراکه نتیجه رویکرد نص‌گرایی، توقف در فهم متن برخی احادیث اعتقادی و نتیجه رویکرد عقل‌گرایی در حدیث بسط معارف اعتقادی و سنجش آن بر اساس عقل خواهد بود. نوشتار حاضر بعد از مفهوم‌شناسی فهم، عقل‌گرایی و نص‌گرایی با روش مطالعه توالی تاریخی و تحلیلی به بررسی تمایزات نص‌گرایان و عقل‌گرایان در شاخصه‌هایی مانند: انگاره و نوع نگاه آنان به پذیرش احادیث و همچنین عقل‌گریزی یا اجتهاد در احادیث اعتقادی که باعث فهم‌های گوناگون در احادیث مربوط به مسائلی چون سهوالنبی، افعال بندگان و خلقت ارواحقبل از اجسام شده است، می‌پردازد.