جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قادیانیه فرقه‌‌ی منسوب به اسلام است، ولی عالمان مسلمان، جریان فوق را منحرف از اسلام ‌می‌دانند؛ زیرا بعضی از باورهای آن، مانند الغای جهاد بالسیف مخالف قرآن و سنّت است. در پژوهش حاضر تلاش شده است مفهوم جهاد بالسیف از منظر غلام‌احمد قادیانی به‌شیوه توصیفی- تحلیلی بررسی گردد. قادیانی نخست خود را مجدّد قرن چهاردهم خواند، سپس ادعا کرد که تجلی حضرت مسیح و مهدی موعود مسلمانان است و در نهایت،وی پا را از این فراتر گذاشت، خود را پیامبر خواند و جهاد بالسیف را عمل غیر دینی و مخالف اخلاق در دنیای امروز شمُرد. در نگاه او، اوضاع عصر حاضر با وضعیت صدر اسلام از هر لحاظ متفاوت بوده و اکنون جنگ، جنگ قلم است،‌ نه عصر جهاد با شمشیر؛ به این دلیل که: نخست این که در عصر حاضر کافران غالب‌اند و دیگری، اکنون کسی مسلمانان را از برپایی نماز، روزه، نماز جمعه و جماعات منع نمی‌کند. گفتنی است با وجود توجیه سخنان غلام‌احمد از سوی بزرگان قادیانیه، سخنان وی، مخالف آیات و روایات بوده، جهاد با عناوین زیر در همه‌ی اعصار و امصار واجب است: جهاد آزادی‌بخش، جهاد دفاعی، جهاد برای حمایت از مظلومان، جهاد برای محو شرک و بت‌پرستی.

رکن رابع یکی از مفاهیم مهمِ عقاید شیخیه است. شیخ احمد احسایی بنیان‌گذار فرقۀ شیخیه با ارائه تفسیر جدید از معاد، معراج، مفهوم امامت و ... با دیدگاه‌های علمای شیعی در موارد فوق، مخالفت و پیروانی پیدا کرد. شیخی‌ها در اصول، خود را جزو مذهب اثناعشری می‌دانند؛ اما برخی از آموزه‌های آن‌ها، ازجمله «رکن رابع» معارض با اصول اثناعشری است. لذا در پژوهش حاضر سعی شده که اختلاف و اشتراک دو مذهب فوق، درباره نواب امام عصر (ع) با روش توصیفی_تحلیلی موردبررسی قرار گیرد. رکن رابع مورد تأکید بزرگان شیخی، تفسیری جدید از نواب امام عصر (ع) است؛ با این تفاوت که در مذهب امامیه با آغاز غیبت کبرا، فقها، نواب عام امام عصر (ع) هستند؛ اما در مذهب شیخی، افرادی خاص؛ مانند شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی و... نائبان خاص امام عصر به شمار می‌روند. تفاوت دیگر دراین‌باره این است که نواب امام عصر در مذهب امامیه، فقها؛ یعنی انسان‌های غیر معصومند؛ ولی بر اساس مذهب شیخیه، مقام رکن رابع، با جایگاه امامان معصوم برابری می‌کند. علاوه بر تناقض‌گویی‌هایی که در سخنان شیخی‌ها وجود دارد، بعضی از شخصیت‌های آن، با رویکرد غالیانه، مقام رکن رابع را فراتر از منزلت پیامبران و امامان معصوم (ع) می‌دانند، ولی این باور بر اساس مذهب امامیه پذیرفتنی نیست و بدعتی آشکار به‌شمار می‌آید.

در سده‌های اخیر بین متفکران عرب‌زبان، افرادی مدعی بازسازی روش و اصول مکتب اشاعره هستند و به‌گونه‌ای از اصول و مبانی آن، دفاع می‌کنند. ازاین‌رو، شاید بتوان بر آنها اشاعره معاصر اطلاق کرد؛ زیرا جریان فوق در نوع فکر و روش اندیشه و نیز مبانی و مدعیات با اشاعره قدیم، اشتراکات و تشابه‌های فراوان دارد. اشاعره معاصر جریانی پر نفوذ و دارای شخصیت‌های مهم است که در مخالفت با اندیشه غرب و درگیری با سلفیان وهابی خود را ملهم از روش اشاعره قدیم می‌داند که در کشاکش بین معتزله و اهل حدیث راه میانه را برگزید. به هر روی، معرفی اشاعره معاصر به‌مثابه یک جریان با نفوذ اهل‌سنت ضروری است؛ زیرا جریان فوق در جهان تشیع ناشناخته مانده یا آن‌گونه که می‌باید به آن پرداخته نشده است در صورتی‌که این جریان به‌لحاظ فکری از جریان‌های معتدل اهل‌سنت محسوب می‌شود که با تکیه بر اصول و میراث اسلامی با دیدگاه‌های بیگانه به‌خصوص تفکر و فرهنگ غرب و جریان‌هایی به‌اصطلاح نوگرا به‌شدت مخالف است و در عین‌حال با ظاهرگرایی که امروزه در قالب وهابیت ظهور کرده، نیز درگیری دارد و سلفیه به‌مثابه مذهب را بدعتی آشکار می‌داند.