جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر، تبیین فلسفی نسبت میان حیا و حجاب در تربیت اسلامی و ارائه دلالت‎های تربیتی این رابطه است. پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش توصیفی−تحلیلی انجام شد. ابتدا به شیوه توصیفی به بررسی مفهوم و جایگاه حیا و حجاب در متون تربیت اسلامی با بهره‎گیری از آیات قرآن، احادیث و روایات مبادرت شد. سپس تحلیل‎ها در ارتباط با نسبت میان حیا و حجاب به عمل آمد. نتایج نشان داد حیا در مقایسه با حجاب امری فطری، درونی و زیربنایی است. نسبت میان حیا و حجاب به شیوه‎ای نمادین اینگونه است که حجاب لباس حیا بوده و امری بیرونی و روبنایی است. هر چند حفظ آن در جامعه اسلامی ارزش محسوب شده و واجب است. لذا بیدارساختن و زنده نگاه داشتن فطرت حیا مقدم بر توصیه صرف به حجاب است. نتیجه آنکه از منظر تربیت اسلامی، دستور مستقیم به رعایت حجاب بدون پرورش بعد فطری حیا که از دوران کودکی صورت می‎گیرد، نوعی شتابزدگی در تربیت به حساب می‎آید. براین‎اساس، پیشنهاد می‎شود در برنامه‎ها و اقدامات تربیتی، توصیه به رعایت حجاب همراه با بیدار ساختن امر فطری حیا صورت گیرد و بدون پرورش فطرت حیا و بدون ملاحظه نقش مقدمه‎ای حیا، اقدامات در خصوص توصیه به رعایت حجاب مؤثر نخواهد بود.

به اعتقاد بسیاری از صاحب نظران علوم انسانی و اجتماعی، مهم‌ترین معضل انسانی قرن حاضر شیوع مشکلات و ناهنجاری های اخلاقی است که دامنگیر جوامع بشری شده است. این پژوهش به هدف بازشناسی مبانی فلسفی موجد بحران اخلاقی، بر مسئله مرجعیت زدایی اخلاقی پساساختارگرا متمرکز شده است. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی – استنباطی و با نگاهی تبارشناختی سعی برآن داشته است که ریشه ها و منشأ نظرات پساساختارگرایی در باره مرجعیت در اخلاق را در رویکردهای سلف -به هدف یافتن دلایل کانونی برنافتن مرجعیت در اخلاق- جستجو نماید. این مهم با بررسی نگاه به مرجعیت در سه دوره تاریخی پیش مدرن، مدرن و پسامدرن آغاز گردید؛ و در دو بخش: رویکردهای فکری زمینه ساز اندیشه مرجعیت زدایی اخلاقی؛ و نگرش های ارزشی موجد اندیشه مرجعیت زدایی اخلاقی پی گرفته شد. نتیجه به دست آمده حاکی از آن است که پساساختارگرایی با اتکای بر پیش فرض های: کثرت گرایی، شک و تردید، قدرت ستیزی، تحدید‌ناپذیری، زمینه بروز مرجعیت زدایی از اخلاق را فراهم آورده است. بخش دیگر این پژوهش تبیین نگاه اسلامی به مرجعیت اخلاقی و نقد مرجعیت زدایی اخلاقی پساساختارگرا از منظر تعالیم اسلامی با تکیه بر آرای علامه طباطبایی بوده است. در این بخش ابتدا تصریح شد که اسلام مرجعیت اصول اخلاقی را بر مبنای اصول اعتقادی توحیدی می پذیرد. پس از معرفی صور سه گانه مرجعیت (ایده، شخص و متن) و بیان تناظر هر یک از این صور، با یکی از ارکان مرجعیت اخلاقی در اسلام، و نیز عناصر تربیت اخلاقی؛ نقد مرجعیت زدایی اخلاقی پساساختارگرا از منظر موافقین رویکرد مرجعیت زدایی اخلاقی و پس از آن از منظر مخالفین مرجعیت زدایی اخلاقی در قالب نقد درونی؛ و سپس نقد بیرونی شامل: نقد مبانی فلسفی پساساختارگرا و نقد مولفه های مرجعیت، از منظر اسلامی انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش در حوزه اسلامی آشکار می کند که مرجعیت اخلاقی مورد نظر اسلام در "اصول اخلاقی" مرجعیتی مطلق؛ و در"احکام و مصادیق"، مرجعیتی معتدل و قابل انعطاف؛ اما مشروط به عدم خروج از مدار مرجعیت توحیدی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی فلسفی حیا از منظر تربیت اسلامی بوده است. در این راستا در انجام پژوهش با اتخاذ رویکرد کیفی، از روش توصیفی– تحلیلی استفاده به عمل آمد. در مراحل انجام پژوهش ابتدا با استفاده از روش توصیف، جایگاه و کاربرد مفهوم حیا در تربیت اسلامی با بهره گیری از قرآن، احادیث و روایات اسلامی بررسی و در مقایسه با کاربرد آن در سایر زمینه ها چون: اخلاق، روانشناسی، جامعه شناسی، زیست شناسی، معماری و آموزش توصیف گردید. ‌‏سپس مبانی فلسفی حیا در چهار حیطه هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و ارزش شناسی با نظر به تربیت اسلامی و با استفاده از قرآن، احادیث و روایات اسلامی تبیین شد. در پایان با توجه به مبانی فلسفی یاد شده، تحلیل های لازم در رابطه با آثار تربیت فردی و اجتماعی این مولفه و نیز پیامدهای تربیتی توجه و عدم توجه به آن به عمل آمد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مفهوم حیا یکی از ویژگی های فطری انسان و از مفاهیم مهم در تربیت اسلامی به شمار می رود که علی رغم تلقی ‏که امروز نسبت به آن وجود دارد، صرفا محدود به عفاف و حجاب نمی شود؛ گرچه عفاف یکی از وجوه ‏مهم حیا بوده و حجاب نیز بلند قامت ترین نماد عفاف است، لیکن حیا مفهومی جامع تر، آموزه ای گسترده تر و پیشینی تر از عفاف و حجاب به شمار می آید.