جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وحدت یا کثرت موجود و همچنین نحوه ارتباط واحد با کثیر از جمله مسائلی است که از دیر باز ذهن بشر را به خود مشغول ساخته است. این مبحث از اهم مباحث فلسفی و عرفانی است که در قالب دینی آن تحت عناوینی چون توحید حق و همچنین رابطه میان خالق و مخلوق قابل طرح بوده، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. گروهی از اندیشمندان مسلمان- اعم از شیعه و سنی- در تبیین این رابطه به نظریه‌ای موسوم به وحدت وجود معتقد شده‌اند که در نگاه بدوی به نظر دارای تقریرات متعددی است، ولی روح تمامی این تقریرات که در متن حاضر به نحو مبسوط تبیین گردیده به یک تقریر واحد راجع است و آن انکار خلقت اشیاء و موجوداتی حقیقتاً مغایر با حق متعال است که به نظر می‌رسد راز این وحدت رویه در تبیین مسئله وحدت وجود یا موجود چیزی جز اعتقاد به عدم تناهی وجودی حق متعال نیست. در این تحقیق ضمن تبیین اهم تقریرهای وحدت وجود و اثبات این مدعا که روح اغلب تقریرها به یک چیز است؛ در مقام اثبات، ضمن پذیرش عدم تناهی وجود حق متعال روشن گردیده هیچ تلازمی میان غیرمتناهی بودن حق و انکار غیر برای حق متعال نیست، بلکه در عین پذیرش عدم تناهی حق مشخص خواهد شد که ماسوا حقیقتاً موجودند به ایجاد حق و لازمه قبول وجود آن‌ها تهدید و تحدید وجود حق نیست. این رساله مشتمل بر چهار فصل است: در فصل اول کلیات مباحث و برخی مبادی تصوری و تصدیقی بحث مشخص می‌شود. فصل دوم تقریر برخی عرفا مطرح می‌گردد که در آن تقریر بزرگانی چون ابن‌عربی، قونوی و علاءالدوله سمنانی طرح و بررسی می‌شود. در فصل سوم تقریر حکمایی چون صدرالمتالهین، آقاعلی مدرس، قاضی سعید قمی، علامه طباطبایی، آیت‌الله جوادی آملی، مصباح یزدی، عشاقی و فیاضی طرح و بررسی می‌گردد. راز طرح تقریر بزرگان یاد شده علاوه بر شهرت آنها برخی نکات بدیع و نوآورانه در کلمات آنها بود که باعث شد نظریه آنها به طور مجزا بازنگری شود. در فصل پایانی نیز نظریه مختار به نحو نسبتاً مبسوطی تبیین می‌شود. در این دیدگاه ضمن اثبات غیریت محض میان خداوند سبحان با مخلوقات، و همچنین رد تعطیل و تشبیه در شناخت متعال، به لوازم این دیدگاه همچون بینونت وصفی خالق با مخلوق، خلق لامن شئ ، ربط حادث به قدیم و ... اشاره شده است. روش نگارنده در ارائه تقریرات روش تحلیلی ، توصیفی است ضمن آنکه تک تک انظار مورد نقد و بررسی نیز قرار گرفته است و در ادامه( مقام اثبات ) با بهره گیری از دقیق ترین ادله که در متون وحیانی تبیین گردیده تلاش شده نظریه برگزیده به عنوان نظریه بدیل به نحو کاملا مستدل ارائه شود. واژگان کلیدی: وحدت کثرت محدود غیر محدود متجزی احدیت زمان مکان

کتاب حاضر که رساله دکتری سید محسن هندی است به بررسی‌ تقریرات مختلف وحدت وجود از زمان ابن عربی تا فلاسفه معاصر می‌پردازد. ابن عربی، صدرالدین قونوی، علاءالدین سمنانی، ملاصدرا، آقا علی مدرس زنوزی، قاضی سعید قمی، علامه طباطبایی، آقایان جوادی آملی، مصباح یزدی، غلامرضا فیاضی و حسین عشاقی افرادی هستند که نظرات و مبانی آنان بطور مفصل در این رساله تقریر و بررسی شده است. نویسنده فصل مجزایی را نیز به مکتب تفکیک اختصاص داده و به نقد و بررسی مبانی و آراء مؤسسان این مکتب پرداخته است. ضمیمه شدن نسخه خطی «ابطال وحدت وجود» قاضی سعید قمی، و نقد و بررسی اشکالات او به وحدت وجود به غنای این کتاب ارزشمند افزوده است.

تداخل واجب در ممکن یکی از نظریات نوپدیدی است که در صدد توجیه رابطه میان حق با ماسوای خویش است. اما به نظر می رسد که این دیدگاه خالی از برخی مناقشات نباشد. آیا لازمه قبول نامحدود بودن حق متعال آن است که خداوند را به وجهی عین اشیاء دیدگاه رایج در تبیین وحدت شخصی وجود یا به وجهی داخل در اشیاء بدانیم دیدگاه استاد فیاضی یا این که ترسیم سومی هم از رابطه میان حق و خلق متصور است؟ این نوشتار بر آن است تا کاستی های نظریه تداخل وجودی واجب و ممکن را نمایان ساخته، سپس به تبیین دیدگاه سومی در این میان بپردازد که به نظر می رسد دیدگاه صواب و متّخذ از تعالیم عقلانی وحی همین نگاه سوم به رابطه خالق و مخلوق خواهد بود، که در عین پذیرش عدم تناهی و غیرمقداری بودن حضرت حق تعالی، نافیِ هر گونه تداخل و عینیت میان واجب و ممکن است. در این دیدگاه مشخص می شود که چون خداوند سبحان از هر گونه حدّ و مقدار منزه است، اصلاً هیچ موطنی را (ولو به نحو نامحدود) پر و اشغال نمی کند تا لازمه اش تزاحم وجودی خداوند با اشیاء دیگر باشد. پر و خالی کردن و تزاحم وجودی میان خالق و مخلوق زمانی متصور است که حق تعالی همسنخ با مخلوقات محدود و قابل زیاده و نقصان فرض شود، در حالی که خداوند سبحان به هیچ روی همسنخ با مخلوقات نیست. لذا در این نگاه، بدون هیچ محذوری هم وجود محدود اشیاء و هم وجود مُعرّای از حد و عِد ذات اقدس اله مورد تصدیق قرار می گیرد.

تداخل واجب در ممکن یکی از نظریات نوپدیدی است که در صدد توجیه رابطه میان حق با ماسوای خویش است. اما به نظر می‌رسد که این دیدگاه خالی از برخی مناقشات نباشد. آیا لازمۀ قبول نامحدود بودن حق متعال آن است که خداوند را به وجهی عین اشیاء ـ دیدگاه رایج در تبیین وحدت شخصی وجود ـ یا به وجهی داخل در اشیاء بدانیم ـ دیدگاه استاد فیاضی ـ یا این که ترسیم سومی هم از رابطۀ میان حق و خلق متصور است؟ این نوشتار بر آن است تا کاستی‌های نظریۀ تداخل وجودی واجب و ممکن را نمایان ساخته، سپس به تبیین دیدگاه سومی در این میان بپردازد که به نظر می‌رسد دیدگاه صواب و متّخذ از تعالیم عقلانی وحی همین نگاه سوم به رابطۀ خالق و مخلوق خواهد بود، که در عین پذیرش عدم تناهی و غیرمقداری بودن حضرت حق تعالی، نافیِ هر گونه تداخل و عینیت میان واجب و ممکن است. در این دیدگاه مشخص می‌شود که چون خداوند سبحان از هر گونه حدّ و مقدار منزه است، اصلاً هیچ موطنی را (ولو به نحو نامحدود) پر و اشغال نمی‌کند تا لازمه‌اش تزاحم وجودی خداوند با اشیاء دیگر باشد. پر و خالی کردن و تزاحم وجودی میان خالق و مخلوق زمانی متصور است که حق تعالی همسنخ با مخلوقات محدود و قابل زیاده و نقصان فرض شود، در حالی ‌که خداوند سبحان به هیچ روی همسنخ با مخلوقات نیست. لذا در این نگاه، بدون هیچ محذوری هم وجود محدود اشیاء و هم وجود مُعرّای از حد و عِد ذات اقدس اله مورد تصدیق قرار می‌گیرد.

کتاب حاضر که رساله دکتری سید محسن هندی است به بررسی‌ تقریرات مختلف وحدت وجود از زمان ابن عربی تا فلاسفه معاصر می‌پردازد. ابن عربی، صدرالدین قونوی، علاءالدین سمنانی، ملاصدرا، آقا علی مدرس زنوزی، قاضی سعید قمی، علامه طباطبایی، آقایان جوادی آملی، مصباح یزدی، غلامرضا فیاضی و حسین عشاقی افرادی هستند که نظرات و مبانی آنان بطور مفصل در این رساله تقریر و بررسی شده است. نویسنده فصل مجزایی را نیز به مکتب تفکیک اختصاص داده و به نقد و بررسی مبانی و آراء مؤسسان این مکتب پرداخته است. ضمیمه شدن نسخه خطی «ابطال وحدت وجود» قاضی سعید قمی، و نقد و بررسی اشکالات او به وحدت وجود به غنای این کتاب ارزشمند افزوده است.

سرفصل های مهم مطرح شده در این دوره : ▫️طرق معرفت خداوند متعال ▫️براهین اهل بیت علیهم السلام در اثبات عقلی خداوند متعال ▫️اثبات حدوث عالم ▫️برهان استحاله بی نهایت ▫️اثبات واحدیت خداوند متعال ▫️کمال معرفت خداوند متعال ▫️صفات کمال خداوند متعال ▫️نسبت بین خالق و مخلوق ▫️خلق و نحوه خلقت خداوند متعال ▫️خلق لا من شیء ▫️بررسی انواع توحید و معانی آن و….