جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همه انسان‌ها برای رفع نیازهای خود در جامعه و دوری از انفعال، نیاز به برقراری ارتباط با افراد جامعه دارند و زمانی می‌توانند با دیگران رابطه برقرار کنند که بتوانند افکار، علایق و ذهنیات خود را در قالب رفتار، به دیگران منتقل نمایند. بنابراین، رفتار که تنها راه برقراری ارتباط انسان با محیط اطراف اوست، یکی از مهم‌ترین ابعاد زندگی انسان به شمار می‌رود. از طرفی رفتار، مهم‌ترین بستر بروز تربیت صحیح یا ناصحیح در انسان بوده و یکی از راه‌های دستیابی به تربیت صحیح، آشنایی با روش‌های رفتاری آسیب‌زا در تربیت است. با این توصیف این پژوهش بر آن است، با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از متون دینی و داده‌های علوم معاصر به تبیین مهم‌ترین روش‌های رفتاری آسیب‌زا در تربیت با تکیه بر معارف علوی بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین این روش‌ها؛ تنبیه، تشویق نابه‌جا و جدال بوده و راه‌کارهایی همچون رعایت اصول تنبیه و تشویق و به کار گیری آن در زمان و مکان خود و دوری از برخورد خصمانه با کودک می‌توان ارائه کرد.

انسان برای دستیابی به تربیتی مناسب در راستای وصول به سعادت و کمال ابدی برای خود و دیگران، به روش های تربیتی همگام با زمان، مکان و موقعیّت موجود نیاز دارد. وی می تواند با بهره برداری از تجربة گذشتگان و منابع دینی و علمی به این روش ها دست یابد. در منابع روانشناسی و علوم تربیتی، از این روش ها بسیار سخن به میان آمده است، ولی این منابع کمتر به روش های تربیتی زیانبار و آسیب رسان توجّه و از آن یاد کرده اند. با این توصیف، این مقاله بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع دینی و داده های علوم معاصر، به تبیین مهم ترین روش های شناختی آسیب زا در تربیت پزداخته است که عبارتند از: تقلید کورکورانه، تربیت کودک مطابق با شرایط دوران مربّی، موعظه و نصیحت نابجا و بی توجّه به ارکان آن و آموزش محوری محض. در نهایت نیز راهکارهایی ارائه داده است، همچون به روز رسانی مبانی تربیت با استفاده از منابع دینی، ارائة تربیتی آینده نگر، رعایت شرایط نصیحت و در اختیار گذاشتن مطالب به کودک به اندازه و مطابق با نیاز وی.

یکی از خصوصیّات برجستة انسان نسبت به دیگر موجودات، برخورداری از نیروی عاطفه است. این نیرو یکی از ملزومات زندگی اجتماعی به شمار می رود. انسان ها در پرتو دلبستگی به یکدیگر، زندگی تشکیل می دهند و با از خود گذشتگی و ایثار به این زندگی ادامه می دهند و به پرورش نسل های بعد از خود می پردازند. در قرآن و روایات ائمّه(ع) نیز به مصادیق مثبت عاطفه همچون ایثار، محبّت، خشم در مقابل ظلم و مقابله با کینه، حسد، بُخل و رذایل دیگر بسیار اشاره شده است. با توجّه به اهمیّت مسئله در امر تربیت و فراوانی روش های ایجابی عاطفی در عمل تربیتی افراد خانوادهو ناشناخته ماندن روش های سلبی عاطفی که با عنوان روش های عاطفی آسیب زا در تربیت از آن یاد می شود، این پژوهش درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع دینی و یافته های علوم معاصر به تبیین مهم ترین روش های عاطفی آسیب زا در تربیت بپردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که مهم ترین روش آسیب زا تبعیض میان کودکان و تحقیر کودک در برابر دیگران است که با روش هایی چون استهزاء و تمسخر، ملامت و سرزنش، تهمت، دشنام و القاب زشت بروز می یابد و راهکارهایی همچون تکریم شخصیّت کودک در هر شرایط، توجّه به احساسات او و دوری از تبعیض، می تواند راهی برای مقابله با این روش باشد. این مهم با درک بهتر موقعیّت کودک، احساسات او و دقّت در عملکرد والدین در برابر افراد خانواده و به طور کلّی، متربّیان حاصل خواهد شد.