جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ظهور اندیشه عثمانیه و نفوذ و گسترش آن در همه دانش­ های اسلامی از جمله تاریخ به ­­شکل ­گیری مکتب تاریخ ­نگاری عثمانیه انجامید. ابن ­تیمیه عالم سنی سده هفتمی یکی از متأثران از اندیشه و مکتب عثمانیه بود که البته درباره شماری از رویدادهای تاریخ صدر اسلام صاحب دیدگاه ­های خاص خود است. این مقاله که با روش مقایسه­ ای نگاشته شده، به ­دنبال آن است که با استقصای موارد تمایز و تشابه میان تاریخ‌نگاری عثمانیه و ابن‌تیمیه در موضوع تقابل علی(ع) و معاویه، به شناخت عمیق‌تر از گرایش‌های آنان دست یابد. نتایج حاصل از این مقایسه، نشان داد که مورخان متمایل به مکتب عثمانیه کوشیدند تا با تحریف در برخی از گزارش ­ها، تصویری غیرواقعی از تقابل علی(ع) و معاویه برای مخاطبان خویش ارائه دهند؛ ابن ­تیمیه نیز در موارد زیادی در مواجهه با گزارش­ های تاریخی همسو با این مورخان است. با این همه در برخی موارد همچون نقش علی(ع) در فتنه عثمان، رویکردی متعارض با مبانی تاریخی مورخان عثمانیه اتخاذ کرد.

فراگیری تفکر عثمانیه به‌عنوان خونخواهان عثمان و تأثیرگذاری این تفکر در شاخه‌های مختلف علوم و شکل‌گیری «مکتب تاریخ‌نگاری عثمانیه»، مسئله‌ای در خور توجه می‌باشد. از آنجا که تقابل با علی(ع) و اعتقاد به عدم مشروعیت خلافت وی در تفکر عثمانیه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اصول این تفکر، پذیرفته شده است، شناخت نوع رویکرد تاریخ‌نگاران این مکتب در ترسیم شخصیت آن حضرت و چگونگی تصویرسازی آنان از حوادث دوران حکومت ایشان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی، می‌کوشد تا گونه‌ نگاه تاریخ‌نگاران این مکتب نسبت به علی(ع) و حوادث دوران خلافت وی را بررسی و تحلیل نماید. بر اساس یافته‌های پژوهش، تاریخ‌نگاران این مکتب همسو با سیاست‌های حاکمان و حامیان اموی خویش، تلاش کردند تا با جعل و تحریف در برخی از گزارش‌ها، تصویری متفاوت و غیرواقعی از شخصیت علی(ع) و حوادث دوران خلافت وی برای مخاطبان خویش ارائه دهند.

با شیوع گسترده ویروس کرونا در مناطق مختلف جهان، مسئولان بهداشتی برای مقابله با ویروس کرونا مقررات و محدودیت‌هایی وضع کردند که اِعمال این محدودیت‌ها تأثیرات چشمگیری بر مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دینی و سیاسی مردم جهان گذاشته است. مقاله حاضر موضوع مراقبت‌های بهداشتی در دوران شیوع کرونا را از منظر فقهی بررسی می‌کند و نتیجه می‌گیرد که در سطح فردی چنانچه حفظ نفس و صیانت از جان و سلامتی دیگران منحصر در رعایت فاصله اجتماعی و مقررات بهداشتی باشد، به استناد بسیاری از آیات و روایات واجب است. چنانچه فردی با رعایت‌نکردن مقررات بهداشتی سبب ورود ضرر به جان و مال دیگران شود، در صورت فقدان قصد ضرر موجب دیه می‌شود، اما اگر شخص از بیماری خود مطلع باشد و مقررات بهداشتی را رعایت نکند، در ورود ضرر به جان افراد مسئولیت دارد.

جریان­های سیاسی عثمانی و شیعی که پس از مرگ عثمان در سال 35هـ شکل گرفت در قرون نخستین اسلامیبه عنوان تفکر غالب و تأثیرگذار در جامعه اسلامی ادامه حیات داد. نقش تأثیرگذار شخصیتهای وابسته به این جریانها در زمینه های مختلف از جمله در تاریخنگاری، بازشناسی این جریان­ها و سیر تطور آنها را در این دوره تاریخی ضروری می سازد.تقابل این دو جریان که بتدریج به جریانهای اعتقادی نیز تبدیل شدند، موجب شد که تا این جریانها از تغییرات هم متاثر شده و در برابر هم دچار تضییق و توسعه شوند. ظهور نظریه تربیع در قرن دوم و اوج گیری آن در قرن سوم موجب گردید که تا تفکرات عثمانیه رو به افول رفته و در برابر آن پیروان سیاسی تفکر شیعی از روند رو به رشد در جهت کمی برخوردار شوند.

تاریخ‌نگاری اسلامی به عنوان یکی از شاخه‌های مهم و تأثیرگذار در علوم اسلامی همواره در تلاش بوده تا وقایع و حوادث عصر اسلامی را گزارش و مورد ارزیابی قرار دهد. تفرقه و پراکندگی مسلمانان پس از رحلت پیامبر خاتم(ص) و ظهور فرقه‌ها و گروه‌بندی‌های مذهبی و سیاسی موجب گردید تا در کنار مورخانی که همواره در تلاش بودند تا رسالت انسانی خود را در ثبت وقایع بر مدار علم و انصاف بانجام رسانند، برخی از مورخان با تکیه بر علایق مذهبی و سیاسی خود در بیان و نقل گزارش‌ها جانب انصاف را رعایت نکرده و به چینش حوادث بر پایه امیال خود دست زنند و از نقل گزارش‌هایی که با اهداف آنان همخوانی نداشت، بپرهیزند و در این راه گاه به جعل و تحریف تاریخ رو آورند.در میان گزارش‌گران وتاریخ‌نگاران عثمانی و شیعی نیز کسانی بودند که تعصبات مذهبی و سیاسی در آنها موجب گردید تا از نقل منصفانه حوادثفاصله گرفته و از انجام رسالت تاریخی خود سرباز زنند. در این نوشتار تلاش گردیده تا پس از معرفی دو جریان سیاسی و مذهبی عثمانیه و شیعه و سیر تطور آندو در قرون نخستین اسلامی به گزارشِ گزارش‌گران عثمانی و شیعی دو قرن نخست در بیان حوادث حکومت امام علی(ع) پرداخته شود و آندسته از گزارش‌های این دو گروه از تاریخ‌نگاران را که متأثر از جریان‌های سیاسی و اعتقادی‌شان بود، را مورد توجه قرار دهیم.

جریان های سیاسی عثمانیه و شیعه که پس از مرگ عثمان در سال 35 ه شکل گرفتند در قرون نخستین اسلامی به عنوان افکار غالب و تاثیرگذار در جامعه اسلامی، ادامه حیات دادند. تقابل این دو جریان سیاسی که به تدریج به دو جریان اعتقادی تبدیل شدند، سبب شد تا این جریان ها از تغییرات یکدیگر متاثر شوند. از سوی دیگر ظهور نظریه «تربیع» در قرن دوم هجری و اوج گیری آن در قرن سوم هجری موجب گردید تا تفکر عثمانیه رو به افول رود و در برابر آن پیروان سیاسی تفکر شیعی رشد یافتند. این مقاله کوشیده است با استناد به منابع نزدیک به دو قرن نخست هجری، این تحول را با رویکردی تاریخی مورد بررسی قرار دهد.