جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تربیت یکی از موضوعاتی است که در تاریخ اندیشه‌ی اسلامی، مورد توجه متفکران، قرار گرفته است. شیوه‌ها و نظریه‌های مختلفی در باب تربیت اسلامی و چیستی آن طرح شده است که پرداختن به تمام آن‌ها از عهده‌ی یک پژوهش خارج است. از جمله شیوه‌های تربیتی‌ای که بر اساس مبانی عرفانی مورد توجه قرار گرفته است، تربیت توحیدمحور است. اسلام دینی توحیدی است؛ از این رو، ضروری است که نظام تربیتی آن نیز متکی بر توحید باشد؛ اما تبیین و تعریف تربیت توحیدی و اصول و مبانی آن، محل اختلاف اندیشمندان مسلمان بوده است. در نوشتار حاضر، با نظر به کثرت دیدگاه‌ها در باب تربیت توحیدی، نگارنده بر آن شد که صرفاً به تبیین، بررسی و مقایسه‌ی دیدگاه، دو اندیشمند معاصر جهان اسلام، علامه‌ی طباطبایی (ره) و امام خمینی (ره)، بپردازد؛ زیرا این دو اندیشمند، از سویی تأثیر بسیار زیادی بر اندیشه‌ی اسلامی معاصر داشته‌اند و از دیگر سو، به سبب جایگاه خاصی که در فلسفه و عرفان دارند، شارح و منتقد اندیشه‌ی پیشینیان به شمار می‌آیند. در این میان، اختلاف‌نظرها و شباهت‌های فکری این دو عارف و فیلسوف، نیز مقایسه‌ی آنان را راهگشا و ضروری می‌گرداند. در این پژوهش نشان داده شده است که امام(ره)و علامه (ره)، اسلام را مکتبی تربیتی می‌دانند و از همین رو هر دو تربیت را رکن اساسی اسلام به حساب می‌آورند. در نتیجه معتقدند که تربیتی توحیدی است که در تمام ارکان و اصول آن توحید جاری باشد. علامه (ره) مبنای تربیت توحیدی را نیاز فطری انسان به دین می‌داند و امام خمینی (ره) معتقد است که فطرت انسان به تنهایی برای نیل به تربیت توحیدی کافی نیست و باید انسان خود را با مبانی دینی همخوان کند نه آن‌که دین با فطرت انسان تناسب داشته باشد. بنا بر بررسی‌های انجام شده، امام (ره) اصول تربیت توحیدی را، خدامحوری، تربیت‌پذیری انسان، مقدم داشتن تزکیه بر تعلیم و تفکر و تعقل می‌داند. علامه (ره) باور دارد، اصول تربیت توحیدی، مقدم داشتن خودشناسی بر خداشناسی، کمال‌جویی، تعقل و تفکر و کرامت است. در این میان ضمن مقایسه‌ی این دو نظرگاه، اشتراکات و افتراقات آن‌ها نشان داده شد و فهم عمیق‌تری از اندیشه‌ی علامه(ره)و امام (ره)، عرضه شد. چنان که گفته شد، روش این پژوهش تحلیل عباراتِ این دو اندیشمند و مقایسه‌ی دیدگاه‌های آنان است. هدف نهایی‌ای که از راهِ تحلیل و مقایسه‌ی دیدگاه‌های امام و علامه در این پژوهش دنبال می‌شود، ارائه‌ی تصویری از نظامِ تربیتِ توحیدی‌ای است که می‌تواند در اسلام، بنابر قرائتِ عرفانی از منابعِ دینی، طرح شود و در مقامِ عمل به کار بسته شود.