جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یهودیانِ دورۀ تبعید به‌واسطۀ هشدارهایی که از انبیای پیش از تبعید دریافت کردند، از تنبّه و آگاهی نسبی برخوردار شده بودند. ظهور هشت تن از انبیای بنی‌اسرائیل به نام‌های عاموس، هوشع، اشعیاء، میکاه، زفنیا، ناحوم، حبقوق و ارمیا که به انبیای ماقبل تبعید معروف هستند و رواج تعالیم آن‌ها، موجد تحولات بسیاری در حیات دینی یهودیان شد. از میان این انبیا، عاموس، هوشع، اشعیاء و ارمیا، یهودیان را به درک عمیق خدا و رعایت نظام اخلاقی جدید دعوت نمودند و میثاق را با دلالت‌های روشن‌تری احیا کردند. هدف پژوهش حاضر، بررسی برداشت و تفسیر این چهار نبی از میثاق و تبیین شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها در تفسیر میثاق با استفاده از منابع مکتوب، به‌ویژه عهد عتیق، براساس تطبیق داده‌ها و تحلیل آن‌هاست. یافته‌ها حاکی از این هستند که در موضوع میثاق، باوجود توافق دربارۀ اصل موضوع، این چهار نبی در تفسیر آن تفاوت و تنوع آراء دارند. عاموس، نخستین نبی از انبیای بزرگ دوره ماقبل تبعید، مفهوم میثاق را با عدالت الهی گره‌ زده‌است. حال آنکه هوشع نبی این آموزه را براساس احساسات عاطفی، اشعیای نبی بر اساس قداست خداوند و ارمیای نبی، فراتر از این‌ها، بر بنیاد معنویت تفسیر کرده‌است. به ‌عبارت ‌دیگر، هوشع با مشکل عشق دست‌وپنجه نرم می‌کرد، عاموس و اشعیاء با عدالت و قداست هماوردی می‌کردند و ارمیا بخشی از مناقشه را با تجدید عهد قابل ‌حل می‌دانست.

بررسی مفاهیم «برکت» و «نفرین» در میان مردم بین‌النهرین باستان، نمونه‌ای از تحولات باورهای دینی نزد این مردم را نشان می‌دهد. از حیث التفاتی، این عقاید از بن‌مایه‌های دینی و اسطوره‌ای صاحبان این تمدن‌ها بوده و در زندگی آنها کارکردی عمیق داشته است. بدین‌صورت که «برکت» به معنای عنایت خدایان در تغیر اوضاع نامناسب بوده و درخواست نفرین به‌تصریح یا به‌تلویح تقاضای داوری آنان برای اوضاع و احوال ناعادلانه به شمار می‌رفته است و کسانی که از حربه نفرین استفاده می‌کردند در پی عدالت و اصلاح آسمانی بودند. این عقاید به مرور زمان از باورهای معطوف به مرکز معنای دینی دوره باستان به مرکز معنایی یهودیت وارد شده و در این فرآیند محتوای مفهومی‌اش را حفظ کرده است. این پژوهش با روش پدیدارشناسی و مقایسه‌ای، این مفاهیم و فرآیند تحولات دینی آن در فرهنگ دینی پیش از یهودیت و بعد از آن را بررسی می‌کند

درخت يکي از مظاهر طبيعت است که در طول تاريخ و در گستره‌اي وسيع مورد توجه و حتي پرستش انسان‌ها بوده است. مسئلة اصلي اين تحقيق مربوط به تقدس برخي درختان در بلوچستان ايران و فلسفة اين تقدس است. درخت به‌دلیل ويژگي‌هايي چون طول عمر، عمودي بودن و چرخة حيات، نماد هستي، جاودانگي و مظهر قدرت و رستاخيز بوده است. به‌نظر مي‌رسد، درختاني که بازتاب‌دهندة حداکثري اين ويژگي‌ها بوده‌اند، رازآلوده‌تر و حيرت‌انگيزتر بوده و موجب تواضع و تعظيم انسان مي‌شده‌اند. در بلوچستان موارد متعددي از اين درختان کهن‌سال وجود داشته است که مردم با دخيل بستن بدان‌ها، حاجات خود را از آنها طلب مي‌کرده‌اند و براي رضايت آنها نذر‌ها و قرباني‌ها انجام مي‌داده‌اند. اعتقاد به ارتباط ميان درختان سربه‌فلک‌کشيده و عالمي که آن را محل تعيين مقدرات مي‌دانستند و انتظار رفع نيازهايي که در شرايط عادي اميدي به رفع آنها نبوده، از مهم‌ترين عوامل تقديس اين درختان بوده است. ازاين‌رو مردم اقدام به قرباني يا تقديم نذورات گوناگون در پاي اين درختان و بستن دخيل بر آنها مي‌کنند تا با تحريک و تأثيرگذاري بر آنها به هدف خود نائل آيند. اين مقاله با استفاده از منابع مکتوب و نيز با روش ميداني و از طريق گفت‌وگو با افراد کهن‌سال اين منطقه فراهم شده است و هدف از آن بررسي پيشينة عقيدتي مردمي است که روزگاري در اين منطقه مي‌زيسته‌اند و درختان مقدس در زندگي ايماني آنها و در لحظات حساس حيات آنان نقش پررنگي را ايفا مي‌کرده است.

در گفتگوهای بین ادیان رویکردهای نظری هر چند لازم، اما کافی نیست. بهتر است گفتمان با تجربه­ای واقعی و بر مبنای آموزه هایی که به کنه ادیان­ مربوط می شوند، پیش برود. این اتفاق در عمل به­وسیله ی اهالی معنا و با تکیه بر باطن ادیان و نیز با گذر از محدودیت­های عقاید شخصی و با نگرش مثبت و به همه ی ادیان و تکریم سایر معتقدان قابل رخ دادن است. مسئله این است که کدام مبنای مشترک می تواند بهترین مبنا برای گفتگوهای ادیان در نظر گرفته شود. توحید می تواند مبنای مناسبی برای گفتگوهای میان ادیان باشد اما واقعیت این است که الهیات ادیان به لحاظ معرفت شناختی محل بحث بسیاری است و در نتیجه به عنوان یک مسئله، نیاز به مطالعات و بحث های بیشتر دارد. عبادت نیز می تواند به عنوان مبنای مشترک ادیان در نظر گرفته شود. اما عبادت با جلوه های متفاوت در اصل یک رابطه شخصی و نوعی مواجهه باطنی با خداوند است و محتوای آن در اصل یک تجربه شخصی است. اما آموزه "میثاق" بویژه در ادیان ابراهیمی اصلی بسیار روشن است و نسبت به برخی آموزه های الهیاتی نیاز کمتری به ایضاح دارد. علاوه بر این آموزه میثاق در مقیاسی کوچکتر در زندگی روزانه ما انسانها امری رایج و متداول است و معنا، مفهوم، و نقش آن در زندگی اجتماعی کمابیش برای همگان روشن است. لذا پژوهش حاضر به تبیین آموزه میثاق بعنوان یک مبنای مطلوب در گفتگوی ادیان، با استفاده از منابع مکتوب و با روش تحلیلی می پردازد.

آگاهی نسبت به حقیقیت برتر و همه جانبه اغلب در نتیجه ی تجربه ایست که نمی توان آن را فقط با رجوع به زندگی روز مره توضیح داد. معمولا این گونه تجربیات در بطن سنت های دینی هستند و رد پای بسیاری از آنها را می توان در لحظاتی خاص و در مکاشفات و القائات روحانی دید. گزارش هایی که حاکی از چنین رویدادهایی هستند، احتمالاً ژرف ترین و شناخته شده ترین گزارش هایی باشند که از همه دوره ها وفرهنگ ها به دست ما رسیده اند. پیروان تمام ادیان کما بیش از چنین تجاربی برخوردار بوده اند که ضمن اثربخش و تحول آفرین دانستن این تجربیات، از بیان ناپذیری آنها نیز سخن گفته اند. گرچه تحقیقات گسترده ای در مورد هستی و چیستی این نوع تجربیات صورت گرفته اما هنوز می توان زوایای دیگر آن را بررسی کرد و درباره نوع آگاهی و تجربه ای که در دین، معنویت و عرفان نهفته است و از مهمترین ثمره تجربه عرفانی که آنرا تجربه وحدت می نامند، کنکاش کرد. این مقصود در این نوشتار بوسیله بیان شباهت ها و تفاوت های ظریف میان تجربه عرفانی، دینی و معنوی قابل دستیابی است. مقاله حاضر با استفاده از منابع مکتوب و با روش تحلیلی و تطبیقی به این موضوع پرداخته است.

مسیحیت یکی از ادیان ابراهیمی، دارای پیامبر اولوالعزم، کتاب و شریعت مشخص است، در مسیحیت مفاهیمی چون؛ میثاق، فیض، فدیه و نجات، دارای اهمیت فراوانی هستند. بنا بر عقیده مسیحیان، خداوند متعال بار دیگر با بنی‌اسرائیل که میثاق خود را نقض کرده بودند، تجدید میثاق می‌کند و با فرستادن پسر خود و فدیه شدن او، نجات انسان‌ها را دوباره محقق می‌سازد. در اسلام نیز بحث میثاق ازلی مطرح است، اسلام آخرین دین ابراهیمی و آخرین دین وحیانی است، علاوه بر شباهت‌ها، تفاوت‌های زیادی نیز با یهودیت و مسیحیت دارد. این تحقیق پیرامون جایگاه، تفاوت‌ها و شباهت‌های میان مسیحیت و اسلام در بحث میثاق است؛ علاوه براین، ارتباط مسئله نجات با میثاق در این دو دین مدنظر پژوهش حاضر است. سؤالات تحقیق شامل: مفهوم میثاق، شباهت و تفاوت‌های آن در آموزه‌های مسیحیت و اسلام و بررسی جایگاه و اهمیت میثاق و نجات در دو دین است. باوجود شباهت‌های بسیار، دارای تفاوت‌هایی نیز می‌باشند. ازجمله شباهت‌ها شامل: معنای لغوی میثاق، ایجاد قیودی پس از بستن میثاق که باید رعایت شوند، دادن پاداش به وفاداران و کیفر به عهدشکنان، تعیین آداب و زمان‌های خاصی برای انجام مناسک و شعائر به خاطر نشان دادن وفاداری پیروان است. تفاوت‌ها شامل اینکه در مسیحیت، میثاق فقط بین خدا و انسان است، اما در اسلام، بین خدا و انسان و در مرحله بعد، انسان‌ها با یکدیگر است. هدف از تحقیق حاضر، بررسی تطبیقی مفهوم میثاق در دو دین مسیحیت و اسلام بوده است؛ که برخی از نتایج این مطالعه، به‌قرار زیر است؛ در مسیحیت میثاق بیشتر بین خدا و حضرت مسیح(ع) است و انسان‌ها نقش کم‌تری در میثاق دارند، اما در اسلام بیشتر توجه به بقیه انسان‌ها است و پیامبر فقط به‌عنوان مذکر یادشده است و نیز در مسیحیت هشدارها و تهدیدهای سختی داده‌شده، چراکه بارها نقض میثاق توسط آنها صورت گرفته است، اما در اسلام به خاطر پایبند بودن به میثاق به آنها بشارت داده‌شده است. با توجه به اینکه تاکنون تحقیق مستقلی در این موضوع انجام‌نشده، بنابراین سعی بر آن بوده که در این تحقیق به‌طور خاص به این موضوع پرداخته شود. تحقیق حاضر از نوع توصیفی و غیر کمی(کیفی) با رویکرد تطبیقی- تاریخی است. که بر ابزارهای تاریخی نظیر اسناد و کتب، متکی است. ابزار و روش جمع‌آوری اطلاعات تحقیق، فیش‌برداری از کتب و منابع متنی است. کلیه منابع متنی، بر روی فیش‌ها پیاده شده، و سپس به تحلیل آن‌ها در راستای فرضیات تحقیق پرداخته‌شده است.

مفهوم برکت در عهد جدید ریشه در مفهوم میثاق در یهودیت دارد. در سفر پیدایش از حضرت ابراهیم (ع) خواسته شد تا وارد میثاق با خدا شود تا در نتیجۀ آن برکت الهی بر ابنای بشر عطا شود. مسئلۀ اساسی در اینجا عبارت است از اینکه؛ برکت در عهد جدید چیست و چه ارتباطی میان آن و طرح میثاق وجود دارد؟ در عهد عتیق برکاتی چون سرزمین و ذریۀ عطیۀ الهی در برابر وفاداری بنی­اسرائیل به مفاد میثاق هستند و این عطایا کاملاً مشروط هستند. در مسیحیت بر اساس میثاق جدید که میثاق لطف و فیض نامیده شده، نجات مبتنی بر ارتباط صمیمانه با مسیح (ع) به عنوان منجی است تا یک نظام دینی مبتنی بر یک سری احکام و آیین های معین. بر این اساس، در مسیحیت عیسی خود میثاق است؛ زیرا مسیح منبع همۀ برکات است. مطابق میثاق جدید، اگر انسان مسیح ایمان داشته باشد، ثمرات آن­را در حیات درونی خود به دست خواهد آورد و او را در زندگی بهتر و نجات بعد از مرگ یاری خواهد کرد. در اینجا نقش مسیح به عنوان یک منجی، تنها محدود به بنی اسرائیل نمی­شود، بلکه لطف او شامل همۀ انسان­های روی زمین می­گردد. در عین حال برکتی که از طریق مسیح ارائه می­گردد، نعمت مادی نیست، بلکه برکت معنوی است و بیشتر ناظر به ملکوت الهی و برای زمان آینده است. این پژوهش مبتنی بر کتاب مقدس و منابع کتابخانه­ای است و به شیوۀ تحلیلی به موضوع برکت در عهد جدید می­پردازد.

براساس پژوهش‌های صورت‌گرفته، اعتقاد به درختان مقدس کمابیش در سراسر جهان و با دلایل متعدد وجود دارد. در فرهنگ عامۀ ایرانیان نيز برای برخی از گیاهان و درختان نیرو و خواص و تقدس خاصی قائل بوده‌اند. در ایران کمتر محلي است که نمونه‌ای از درختان مورد احترام را نداشته باشد. این درختان گوناگون، در باور عامۀ مردم ویژگی‌هایي کم‌وبیش یکسان دارند؛ از جمله اینکه بریدن آنها و حتی شکستن شاخه‌هايشان سبب نابودی یا زیان‌های مهم برای شکننده دربرخواهد داشت. این درختان برآورندۀ حاجات نیازمندان بوده، در دفع برخی امراض و چشم زخم مؤثرند. نتايج نشان مي‌دهند كه به‌طورکلی، اعتقاد به درختان مقدس در اديان خداباور و غیر خداباور متفاوت است. در میان مسلمانان، تقدس درختان خاص، بیشتر با تجلی خدا و جایگاه ارواح پاک اولیا و عرفا يا با مقبره‌هاي آنان یا با اعمال و وقايع زندگي پيامبران و رهبران مذهبي مرتبط است؛ اما در ادیان خداناباور، تقدس درختان به جایگاه ارواح و الهه‌ها، و در عمل به سطح جادوگری و طلسم تقلیل یافته است. جُستار پیش‌رو با استفاده از منابع مکتوب و با شیوة توصیفی تحلیلی صورت گرفته است.

در طول تاریخ بشری، برخی از گره­ها ارزش قدسی فراوانی داشته­اند. از قرن نوزدهم، این مسأله، مورد توجه مورخان ادیان قرار گرفت. این مطالعات، از فریزر تا الیاده، بیشتر بر مبنای اَعمال و اعتقادات جادویی و به­ویژه با رویکرد نمادگرایی انجام و در سال­های اخیر، در آن­ها بر ارزش نمادین گره­ها و کارکردهای­شان در متن زندگی روزمره تمرکز شده ­است. هدف در این پژوهش، بررسی گره­های مقدّس، از منظر گستردگی جغرافیایی و فرهنگی، از عقاید اسطوره­ای تا دینی و معنی نمادین آن­هاست تا به وجه مشترک و قالب کلی آن­ها در زمینه­های متفاوت دست یافته شود. به نظر می­رسد گره­های مقدّس که حاصل فعالیت انسان­ها برای تأثیرگذاری بر عوامل ماورای­طبیعی هستند، در چارچوب کلی پیوندها و پیمان­های مقدّس درک­شدنی­اند. گره، هم‌چون میثاق در ادیان ابراهیمی، نشانی از یک پیوند به همراه پیمانی رسمی، حیاتی و خطیر که تأثیری تعیین­کننده بر حیات انسان داشته ­است. این تحقیق، از نوع تحقیقات کیفی و با استفاده از منابع مکتوب نگاشته شده ­است.

عیسیj پرابهام‌ترین فرد در مسیحیت است که این ابهام، هم به دلیل تعارضات موجود در عهد جدید و هم به دلیل آرا و تفاسیر مختلف در قرون بعدی است. شناخت این شخصیت در عصر ما نیز مسئله اندیشمندان و محققان از جمله متفکران اگزیستانسیالیست بوده است. این پژوهش با شیوه تحلیلی و تطبیقی متکفل تبیین این مسئله است که مسیحj در اندیشه فیلسوفان اگزیستانسیالیست، به‌ویژه کیرکگور، چه کسی است و مسیحی‌شدن نزد آنها به چه معنا است. هرچند اگزیستانسیالیست‌ها زمینه فکری مشترکی دارند، اما در این موضوع اختلاف‌نظرهای بسیار دارند. از این‌رو در اینجا کیرکگور به عنوان پدر اگزیستانسیالیسم و کسی که دغدغه بیشتری در این زمینه دارد، محور این پژوهش قرار می‌گیرد. نتیجه مشخص این است که کیرکگور با تأکید بر اهمیت ایمان تعریف جدیدی از مسیحی‌شدن مطرح می‌کند و معتقد است برای مسیحی‌شدن باید با تکیه بر ایمان کل وجود خویش را تسلیم مسیح کرد و این متفاوت با مسیحی‌بودن است.