جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این پژوهش، تحلیل مضامین ادبی-تفسیری ابومسلم اصفهانی - دیدگاه ادبی او در فرایند تفسیر - مستخرج از مجمع‌البیان با نظر به آراء مفسران، به‌منظور پالایش برخی مضامین محوری قابل‌قبول در تفسیر به‌صورت صریح و روشن است. در مقاله حاضر، تلاش شده تا برای پاسخ به این پرسش‌ها که مضامین ادبی فراگیر ابومسلم در مجمع‌البیان کدامند و کدام مضامین ادبی مطرح‌شده محل اختلاف یا موافق با دیدگاه ابومسلم و مفسران است و کدام مضامین از مختصات اوست، به روش توصیفی –تحلیلی پژوهشی صورت گیرد. حاصل پژوهش حاضر این ‌‌‌است که مضامین ادبی که گزینش ‌شده، تأثیر آن در تفسیر ابومسلم از این آیات و ایجاد تفاوت با سایر تفاسیر بررسی گردیده است. از مختصات نظر او می­توان به مرجع ضمیر «ه» (بقره/74)، وجود کنایه (بقره /230) و اعتقاد او به مبالغه و تأکید (بقره /90 و اعراف /150) اشاره کرد و مضامینی که محل اختلافی با نظر بیشتر مفسران ندارد و با آن‌ها مشترک است می‌توان به مواردی از این قبیل اشاره کرد: نوع الف و لام و معنای آن در «انسان» (دهر/1)، مضامینی مثل ترکیب و معانی حرف «لا» (واقعه/ ۷۵ و قیامه/1)، لحن و ترکیب عبارت «فزادهم الله مرضا» (بقره /10) و مرجع ضمیر (بقره/74)..

این نوشتار بر آن است که به‌نقد و بررسی برخی آرای تفسیری ابومسلم مستخرج از مجمع‌البیان، با تأکید بر نظرات ارزشمند علامه طباطبایی بپردازد. علامه پس از ذکر نظر خویش گاهی نظر مخالف خود را با بیان نام ابومسلم ارائه کرده و گاهی اشاره‌ای به نام او نکرده‌ و با دلایل متقن به رد نظرات ابومسلم پرداخته است. در این جا آن نظراتی مطرح‌شده که علامه صرفاً به‌نقد آنان پرداخته است. در این پژوهش از روش کتابخانه‌ای و کیفی استفاده‌شده است. ازجمله موضوعاتی که به آنان پرداخته‌شده می‌توان به موضوعاتی همچون: نظر فقهی- تفسیری ابومسلم، چگونگی دفن هابیل، معاد و رستاخیز، اشاره نمود که من‌حیث‌المجموع نقدهای علامه بر آرای ابومسلم که منجر به رد نظرات او شده شامل این حالت‌ها می‌گردد که عبارت‌اند از: 1- آرای ابومسلم که خلاف ظاهر و سیاق آیه بوده؛ 2- مقولاتی که توجیه و دلیل نداشتند؛ 3- مقولاتی که با دلایلی آن ها را نپذیرفته است.