جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رابطه وجود و ماهيت يکي از مسائل مهم وجودشناختي در انديشه فلسفي معاصر به شمار مي‌آيد. آيت‌الله مصباح يزدي، استاد فياضي و استاد عبوديت، از فيلسوفان صدرايي معاصر هستند که هريک در اين باب ديدگاهي ويژه دارند. براساس ديدگاه استاد فياضي، ماهيت، متن وجود است. استاد عبوديت معتقد است که ماهيت، تصور وجود است و آيت‌الله مصباح يزدي ماهيت را حد وجود مي‌داند. پژوهش حاضر با روش توصيفي ‌ـ تحليلي به تبيين، مقايسه و بررسي سه ديدگاه مزبور پرداخته و به اين نتيجه دست يافته که ماهيت صرفاً حد وجود است، نه متن وجود. ازاين‌روست که مي‌توان ماهيت را تصور يا خيال وجود هم دانست. براساس ديدگاه برگزيده، اعتباريت ماهيت مستلزم عدم صدق ماهيت بر واقعيت خارجي نيست. توجه به تمايز ميان حقيقت فلسفي و ادبي، نشان‌دهندة برتري ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي بر ديدگاه‌هاي رقيب در مسئلة رابطه وجود و ماهيت است.

مقالة حاضر با رويکردي مسئله‌محورانه و با توصيف و تحليل روش‌شناسي خردورزي به‌دنبال خردورزي‌اي درست، اصولي و براساس يک اصطلاح، اسلامي است. روشن است که بدون بحث دربارة روش شناخت در خردورزي، ابزار خردورزي و مباني خردورزي نمي‌توان از روش‌شناسي خردورزي سخن به ‌ميان آورد؛ زيرا شناخت روش زماني معناي دارد که اولاً راه شناخت معلوم باشد؛ ثانياً ابزار شناخت نيز مشخص باشد؛ ثالثاً با توجه به اينکه ممکن نيست روش بدون داشتن پيش‌فرض و مباني به ‌کار گرفته شود، بايد در روش‌شناسي از مباني خردورزي نيز بحث نمود. پژوهش حاضر نشان مي‌دهد که خردورزي در انواع روش‌هاي تحقيق وجود دارد؛ هم در روش تعقلي، هم در روش تجربي و هم در روش نقلي و تاريخي. ابزار خردورزي منطق است که در سه قسمت مفاهيم و تعاريف، گزاره‌ها و قضايا، قياس و استدلال هويداست. مباني خردورزي در مبناي معرفت‌شناختي (امکان شناخت، و عدم انحصار شناخت در محسوسات)، هستي‌شناختي (رئاليسم، و انقسام موجود به مادي و مجرد) و انسان‌شناختي (دوبعدي بودن، اختيار، کرامت و خلافت الهيِ انسان) قابل بحث است.