جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریۀ نقش‌گرای هلیدی، از مهم‌ترین نظریات زبان‌شناسی متن است که به شکل‌گیری زبان و بافت متن توجه دارد و اساس آن را سه فرانقش؛ اندیشگانی، بینافردی و متنی تشکیل می­دهد. این نظریه، الگوی مناسبی جهت سبک‌شناسی گفتمانِ متن به شمار می‌رود و در پرتو آن می‌توان به مطالعۀ همه جنبه‌های سبکِ گفتمان نویسنده پی برد. پژوهش حاضر به روش تحلیلی و با رویکرد زبان‌شناسی نقش‌گرا، خطبۀ 42 نهج‌البلاغه را به‌منظور دست‌یابی به سبک گفتمان امام (ع) و درک عمیق‌تر ظرافت‌ها و ارزش‌های پنهان موجود در خطبه، بر مبنای دو فرانقش اندیشگانی و متنی مورد بررسی قرار داد و به این نتایج دست یافت که میزان استفاده امام(ع) از انواع فرایندها، هماهنگ با محتوای خطبه است و به دلیل مضمون خطبه که مربوط به امور ذهنی چون؛ اطاعت از هوای نفس و آرزوهای طولانی، شناساندن مهم‌ترین تفاوت میان دنیا و آخرت و... است، فرایند ذهنی (0.050) و رابطه­ای (0.031.25) بیشترین نقش را در شکل‌دهی گفتمان خطبه دارند. از نظر فرانقش متنی هم امام (ع) با کاربرد عوامل ساختاری آغازگر مرکب (0.088)، نشاندار (0.075)، ساخت اطلاعاتی نو و کهنه (0.050) مفاهیم خطبه را گسترش داده و با به‌کارگیری شگردهای عوامل غیر ساختاری؛ انسجام دستوری (ارجاع و حذف)، پیوندی (ارتباط اضافی و سببی) و واژگانی (تکرار و با هم‌آیی)، سبب ایجاد ارتباط منسجم میان‌بندهای مختلف خطبه گشته است. در واقع امام(ع) سبک گفتمانی خطبه را با توجه به بافت موقعیتی و شناختی که نسبت به مخاطبانش داشته، بنا نهاده تا از غرور و غفلت و حس دنیاطلبی آنان بعد از پیروزی، جلوگیری کند.

اسطوره‌شناسی، از زیرشاخه‌های نشانه‌شناسی مطرح در نظریه رولان بارت است که به تحلیل شیوه ارسال پیام و اهداف ضمنی در رمزگان­های فرهنگی متن می‌پردازد. در پژوهش حاضر با تکیه‌بر نظریه بارت، با روش توصیفی-تحلیلی به تحلیل چهار سوره نازعات، عبس، شمس و تین پرداخته‌شده تا برخی اهداف و ایدئولوژی‌های پنهان در پشت داستان‌های آن روشن شود. بر­این­اساس، داستان موسی و فرعون، ماجرای نادیده گرفتن درخواست نابینای معرفت‌جو، داستان قوم ثمود و پی بریدن شتر سفارش­شده حضرت صالح (ع) و درنهایت، داستان کوه سینا و سخن گفتن خداوند با موسی (ع) به‌عنوان رمزگان­های برجسته فرهنگی در این چهار سوره شناخته شدند. چنین نتیجه‌گیری شده است که این داستان­ها غالباً درس اخلاق و خودشناسی را در ضمن خود دارند: سوره نازعات، پیام دوری از غرور و پیروی از هوای نفس را دارد؛ سوره عبس، امربه‌معروف را بر اساس درخواست و احساس نیاز انسان‌های طالب حقیقت سفارش می­کند و نه بر اساس تمایلات شخصِ آمِر به‌معروف؛ سوره شمس انسان را از پیروی راه اکثریت جامعه بر حذر داشته و خواهان استقلال شخصیتی و عقیدتی تک‌تک افراد جامعه بدون تأثیرپذیری از دیگران است و سوره تین نیز حضور در طبیعت به‌ویژه کوهساران را برای ارتقاء سطح بینش و ادراکات انسان لازم دانسته و آن را عاملی برای خودشناسی و بازنگری در اعمال و رفتار خویش با دیگران معرفی کرده است.

رمزگرایی و نماد شناسی از مباحث مورد توجّه در همه علوم و دانش های بشری است. ادبیات به عنوان شاخه ای از علوم، با نماد و رمز، پیوندی عمیق و دیرینه دارد. نماد دینی به عنوان یکی از تقسیمات نماد در ادبیات و یکی از اصطلاحات رایج در علم جامعه شناسی دینی، از جایگاه ویژه ای در شعر شیعه برخوردار است که اثبات این مدّعا، رویکردی ادبی-جامعه شناختی را طلب می کند. نماد دینی در هر دو بخش خود، حقیقی و غیر حقیقی، به طور کلی به پنج دسته تقسیم می شود که عبارتند از: شخصیت های مقدس، اعمال مقدس، اشیاء مقدس، مکان های مقدس و زمان های مقدس. این تحقیق با محوریت شخصیت های مقدس در بخش نماد دینی حقیقی و با توجه به مجال اندک این مقاله، در نظر دارد تنها به بررسی و تحلیل نمادهای دینی مربوط به امام علی (ع) و امام حسین (ع) بپردازد و در پایان، این نمادها را در طول پنج قرن اول هجری با یکدیگر مقایسه و تغییرات و تحوّلات موجود را مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. نمادهای دینی مورد بررسی، از قرن اول تا اواخر قرن سوّم حکایت از گرایش علوی و از اواخر قرن سوّم تا اواخر قرن پنجم نشان از گرایش حسینی دارد.

تعهد مسأله‏ ای اساسی در حوزه‌ی کاربردشناسی ادبیات شمرده می‏شود، بگونه‌ای که کارکرد ادبیات، وامدار آن است، هر چند که برخی تعهد را محدود کردن ادبیات می‌دانند. تعهد به عهد و وفاداری اطلاق شده و تعهد در ادبیات وفاداری به مسائل انسانی، دینی، اجتماعی و ... است. شاعر و ادیب متعهد و بر اساس درک رسالت خویش به تولید اثر ادبی می‌پردازد و هیچ نظری به پاداش و تشویق‌های دنیوی ندارد. تاریخ آکنده از مظلومیت شیعه، پر است از شاعرانی که مسئولیت خویش در برابر جامعه و مردم را درک کرده و بدان متعهد بوده‌اند، ادیب شیعه چون پیوسته در اختناق می‌زیسته، ادبیاتش ندای «اعتراض» به انحراف‌هایی است که در جامعه و محیطش مشاهده می‌کرده، این انحراف‌ها می‌توانسته زمینه‌های مختلف اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، دینی، فکری و... را شامل ‌شود. در این پایان‌نامه، محقق به شیوه‌ی تحلیل و توصیف تلاش نموده با بررسی اشعار مهدوی شاعر نام‌آشنای قرن 19 عراق، شاعر اهل‌بیت، سید حیدر حلی به واکاوی خصائص معنایی (عقاید) و لفظی (تخیل) این اشعار پرداخته و از این رهگذر، خواننده را با ادب و اندیشه‌ی مهدوی این شاعر شیعی آشنا سازد.دنیای شاعر در این اشعار دو رنگ بیش تر ندارد. رنگ سیاه و رنگ سپید. رنگ سیاه نماد گفتمان غالب و حاکم جامعه و رنگ سپید نماد گفتمان همکیشان مظلوم به حاشیه رانده شده ی شاعر است. سپیدی امید به آینده، در سیاهی وضع موجود، در قالب تصاویر کنایی، همان شمشیر درخشان شاعری با گفتمان بظاهر مغلوب در میدان غبار آلود جامعه ای بظاهر غالب است.محور عمودی خیال، که همان طرح کلی هر اثر هنری است، واگویه های تنهایی مذهبی است که به حاشیه رانده شده، و با امام، تنها ملجأ خویش، درد دل می‌کند. مدح وستایش، شکایت از وضع موجود جامعه، و به قهقرا افتادن دین، مضامینی است که حول محور مرکزی، امام عصر(عج)، در گردشند و شاعر عمدتاً در این محور به دام تکرار افتاده است. سه فن بیانی تشبیه، استعاره وکنایه در محور افقی خیال یعنی تصاویر شعری در تک تک ابیات، غالب است. همچنین کاربرد عناصر متضاد و فعل های بسیار، تصاویر شعری را در این اشعار پویا و متحرک ساخته است.

چکیده ندارد.