جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فهم و برداشت نادرست یا عدم احاطه خاورشناسان بر مفهوم و معنای نسخ و اینکه آن را به منزله اصلاح اشتباه گرفته اند و یا نوعی ویراست و غلط گیری پنداشته اند آنان را به این نتیجه غلط رسانده است که قران مورد تحریف واقع شده است .یعنی در مدت بیست وسه سالی که به تدریج بر پیامبر وحی نازل شد ه است با نزول ایات ناسخ ،فرایند اصلاح وویراست آیات قران توسط پیامبر تحت عنوان نسخ صورت می پذیرفته است که لازمه اش تحریف قران است ودر این میان ، پدیرش نسخ تلاوت از سوی برخی از اهل سنت ، مستند این برداشت خاورشناسان ، شده است. در این تحقیق که با رویکرد توصیفی- تحلیلی نگاشته شده ، ضمن مرور نظرات خاورشناسانی مانند بلاشر و دیگران پیرامون نسخ، به بیان دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت پرداخته شده و اثبات شده که بر خلاف برداشت خاورشناسان، نسخ به معنای اصلاح یا تغییر حکم ونوعی ویراست نیست ،بلکه همان گونه که بزرگان و دانشمندان شیعه گفته اند به معنای پایان زمان حکم و مصلحت است و صرفا در چند آیه معدود مصداق دارد. علاوه بر آن از نظر علمای شیعه و محققان اهل سنت، نسخ تلاوت صحیح نیست و در قرآن واقع نشده است زیرا مستلزم تحریف قران است.

نوع گفتمان حقوقی حاکم بر دولت‌های قانون‌مدار، نشانگر آرمان‌ها و روح حقوق اساسی آنها است. چنان‌چه در این نوع حکومت‌ها، همۀ نهادهای سیاسی و حاکمیتی، تابع قواعد حقوقی خود هستند که حقوق شهروندی از جمله آنها است. همان‌طور که خواهد آمد، در نظام حقوقی حاکمیت مهدوی از اهمیت خاصی برخوردار است و جزء حقوق ذاتی و فطری انسان‌ها محسوب شده و ریشه در کرامت انسان‌ها داشته و بر دیگر هویت‌های اجتماعی انسانی برتری دارد. چراکه از سرشت و فطرت وجودی انسان نشات یافته و در جان آدمی نشسته و نه این‌که صرفاً یک امر اعتباری و یا مبتنی بر قرارداد باشد. در این نظام حقوقی، به مؤلفه‌هایی چون توسعه عدالت و مساوات و آزادی‌های فردی و اجتماعی و به اصطلاح حقوق شهروندی، توجه ویژه می‌شود و همگان در پرتو عقل وحیانی و بینش ربانی امام مهدی؟عج؟، به خصوص افراد بی‌پناه جامعه و یتیمان و طبقات ضعیف از گستره عدالت و احسان نظام حق بنیانش بهره‌مند شده و در عین حال بستری می‌شود برای شکل‌گیری جامعه آرمانی و الهی ونیز توسعه وجودی و تعالی روحی انسان و رشد ذهنی جامعه بشری، برای پذیرش حاکمیت دینی وتحقق حاکمیت وارثان زمین. لازم به ذکر است که حقوق متقابل اساس و شاکله نظام حقوقی، حاکمیت علوی و مهدوی را شکل می‌دهد که در ادامه، به شیوه تحلیلی، توصیفی به ارزیابی آن می‌پردازیم.

با نزول اولین آیات قرآنی توسط روح‌الامین بر قلب پیامبرJ و تلاوت و اقراء آن توسط ایشان بر مردم آن روزگار، با هجمه‌ها و شبهات گوناگونی از جانب مشرکان و یهودیان و مسیحیان و ... روبرو شد. از تردید در اصل امکان نزول وحی و وقوع آن، تا متهم کردن به سحر و جادو و تأثیرپذیری از کاهنان و قول بشر دانستن و... که قرآن خود بدان‌ها پرداخته است تا قرون اخیر که با هجمه سازمان‌دهی شده توسط مستشرقان در پوشش تحقیقات علمی برای اثبات رخنه در الفاظ وحی و یا وجود تحریف در قرآن دست به تألیفاتی در این زمینه زده‌اند. این فعالیت‌ها در در قالب تصحیح بسیاری از کتاب‌های قدیمی تاریخ قرآن و اختلاف قرائت و یا ارائه رساله‌های دانشگاهی و بخش‌هایی از کتاب و یا تألیفات انجام‌شده در این زمینه، به دلیل وجود اختلاف قرائت در قرآن و به دلیل تعدد مصاحف و اعتقاد به تعدد قرائات از ناحیه مسلمانان، به‌نوعی نسبت به اصالت متن قرآن مناقشه کردده‌اند و آن را نشانه‌ای بر عدم ثبات و اصالت متن قرآن گرفته‌اند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به‌نقد و بررسی این ادعا پرداخته شده است.

از همان آغاز دعوت نبوی، آیات آسمانی قرآن مورد هجوم دشمنان و ناآگاهان قرار داشته است و مستشرقان در حوزه وحی قرآنی، اختلاف قرائات را بستری خوب و دستاویز مناسبی برای مشوّش جلوه دادن نصِّ قرآن شمرده‌اند؛ چرا که گاه آن را مساوی با تحریف قرآن و گاه ناشی از جواز نسخ یا دلیل بر نقص و کاستی قرآن یا نتیجه دستبرد در متن قرآن دانسته‌اند. بلاشر نیز همچون دیگر مستشرقان به این امر دامن می‏زند وخود به نوعی، در سردر گمی گرفتار آمده است. این نوشتار با دقّت در سخنان او، برخی از ریشه‏ها، زمینه‏ها وعوامل اختلاف قرائت‎ها، (مانند تأثیر نفوذ مراکز قاریان بر شیوۀ قرائت‏ها، تعدّد مصحف‏ها و رابطه¬ آن با اختلاف قرائت¬ها، کثرت قاریان، و فاصله زمانی طولانی از زمان نزول وحی، تأثیر عوامل سیاسی و حاکمیت‏ها بر انتخاب یک قرائت) را بررسی نموده و در یک تحلیل منطقی روشن نموده که هیچ کدام از این موارد نمی‏تواند موجبات سستی، کاستی، یا خدشه در متن قرآن را فراهم نمایند.

اختلاف قرائات نزد بلاشر و برخی دیگر مستشرقان، بهانه‌ای، برای خدشه‌دار کردن اتقان و سلامت قرآن از تحریف است. بلاشر برای اثبات این ادعای خویش، دلایلی می‌آورد. در این نوشتار، ما بعد از بیان معنای لغوی و اصطلاحی قرائات، به بررسی و بیان زمینه‏ها و عوامل شکل‌گیری علم قرائات از نگاه بلاشر می‌پردازیم که مخالفت‌ها و مواجه‏های اعتقادی و اجتماعی، پدیده استناد به پیامبر در جهت دفع شبهه بدعت از نظرات خود، پایبندی علماء نحو به قواعد صرف و نحو، تجویز اجتهاد در قرائت برای خود و نیز مکاتب موجود در بصره و کوفه و یا إعراب و حرکت نداشتن قرآن‌های موجود در آن زمان و احیاناً تأثیر مراکز علمی که قاریان در آن تحصیل می‏کردند از جمله این عوامل است که زمینه‏های شبهه و تردید و دامن زدن به اختلاف قرائات را پدید آورده است.