جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رشد قابل ملاحظه صنعت بانکداری اسلامی درسال های اخیر موجب شده است تا مطالعات زیادی در مقایسه عملکرد نسبی بانکداری اسلامی و بانکداری متعارف صورت پذیرد. این مقاله با استفاده از روش بهینه سازی پویای تصادفی، به عنوان یک رویکرد جدید، سعی دارد عملکرد بهینه بانکداری اسلامی را با بانکداری متعارف مورد مقایسه قرار دهد. بدین منظور، تغییرات اعطای تسهیلات، هم در بانکداری اسلامی و هم در بانکداری متعارف، به عنوان یک قید تصادفی که از فرایند پرش- انتشار تبعیت می کند در نظر گرفته شده است. همچنین، در طراحی تابع هدف برای بانکداری اسلامی و بانکداری متعارف سعی شده است تا تفاوت این دو سیستم لحاظ شود. حل مسأله بهینه سازی، یک معادله دیفرانسیل تصادفی برای هرکدام از مدل های بانکداری اسلامی و متعارف به دست می دهد که شبیه سازی آن ها امکان مقایسه عملکرد بهینه این دو نظام را فراهم می کند. به منظور ایجاد شرایط برابر در شبیه سازی، پارامترهای معادلات دیفرانسیل تصادفی برای هر دو مدل یکسان در نظر گرفته شده است. براساس نتایج به دست آمده، عملکرد بهینه بانکداری اسلامی در اعطای تسهیلات و جذب سپرده در سطوح بالاتری نسبت به عملکرد بهینه بانکداری متعارف قرار می گیرد. تحلیل حساسیت نتایج نسبت به پارامترهای مدل نشان می دهد از میان پارامترهای مختلف بیشترین تأثیر به پارامتر نرخ سود تسهیلات مربوط می شود به نحوی که کاهش نرخ ارائه تسهیلات در هر کدام از سیستم های بانکداری، موجب برتری عملکرد بهینه آن سیستم در اعطای تسهیلات خواهد شد.

اگرچه چارچوب والراسی به‎عنوان مبنای نظریه خرد اقتصاد نئوکلاسیک در تبیین زیربنای «ارزش اقتصادی»، ترجیحات کنشگران اقتصادی (با ماهیت مقوله‎های ذهنی) را وارد محاسبات خود می‎کند، اما چون این ترجیحات را ثابت، رتبه‎بندی‎شده و غیرمرتبط با کنش سایر انسان‎ها در نظر می‎گیرد؛ درنهایت مقادیری از ارزش را به کالاهای مختلف نسبت می‎دهد که این مقادیر را می‎توان ارزشِ انضمامی و ذاتی کالاها دانست. در این نگاه، پول موجودیتی ثانویه و صرفاً شمارندۀ ارزش ذاتی کالاها برداشت شده که به‎عنوان یک «واسطه خنثی» مبادله کالاهای واجد ارزش‎های ذاتی را تسهیل می‎کند؛ در مقابل در این پژوهش در راستای ارائه تبیینی بدیل از ارزش و پول، رویکردی جامعه‎شناسانه مورد استناد قرار می‌گیرد. سؤال مشخص پژوهش حاضر آن است که آیا هر کالا واجد یک ارزش ذاتی و بنیادینِ یکتا است؟ در راستای پاسخ به این پرسش و با استفاده از روش کتابخانه‎ای و اسنادی، فهمی جامعه‎شناسانه از انسان اقتصادی ارائه می‌شود؛ به‎گونه‎ای که چنانچه کنش انسان در بستر جامعه تحلیل شود، نتایجی با ماهیتی متفاوت به دست خواهد آمد. نتیجه پژوهش آن است که ارزش، واقعیت عینیِ مجزا از مبادله و ویژگی ذاتی کالا به شمار نمی‌رود بلکه ارزش، انگاره‎ای ذهنی و برخاسته از کنش و قضاوت جمعی است و تنها پول است که می‎تواند ارزش‎گذاری کالاها را تجسم ملموس دهد و از راه ارجاع به مجموعه قیمت‎ها، مبادلات بازاری را میسّر کند. ویژگی منحصربه‎فرد پول آن است که به مفهوم ارزش اقتصادی، تجسم فیزیکی می‎دهد و به دنبال آن، بازارها متولد می‎شوند. دلالت اصلی پژوهش آن است که برخلاف چارچوب نظری نئوکلاسیک، این‎گونه نیست که هر کالا واجد یک ارزش ذاتی و بنیادینِ یکتا باشد.

قرون جدید دربردارندة نوع نگرش و انتخاب روش و تلاش‎های علمی و فلسفی دانشمندان و فیلسوفان و علمای علوم اجتماعی است که در پنج قرن اخیر صورت گرفته و از انباشته شدن آنها، نوعی معرفت‎ در خصوص پدیده ‎ها به ‎وجود آمده است. از آنجا که وقوف بر ساختار و عناصر تشکیل‎ دهندة این معرفت که در علوم اجتماعی و انسانی متجلی گردیده است، ضروری مطالعات معرفت ‎شناسانه برای ادراک هرچه صحیح ‎تر علوم مختلف و از جمله علم اقتصاد است، شناخت برخی مؤلفه‎ های این معرفت ‎شناختی، از قبیل ریاضی و مکانیکی دیدن جهان، تجربه‎ گرایی، عقلانیت، علم‎گرایی، اومانیسم، قانون‎گرایی، آزادی، لذت‎گرایی و دنیاگرایی، در این مقاله جست‌و‎جو شده و با معرفی مهم‎ترین محورهای فکری و تحول‎ آفرین مطروحه، در قرون هفدهم و هجدهم که عصر روشنگری نامیده شده، تلاش شده است تا حضور این مؤلفه‎ ها در نگرش و آراءِ اقتصاددانان مکتب کلاسیک تبیین شود. مقاله بر آن است که نگاه، روش، جهان‎بینی، واقع‎ گرایی و سیاست‌گذاری‎‎ های اقتصاددانان کلاسیک برای حل مسائل اقتصادی محیطی که در آن زندگی می‎کردند، تا حدود بسیاری وام‎دار مؤلفه‎ های معرفت‎شناختی عصر روشنگری است؛ مقوله‎ ای که لحاظ آن برای جامعة علمی اقتصادی کشور ما اهمیت بسیاری دارد

عدالت از مسائلی است که به جهت گستردگی و عمق مفهومی آن نمی توان آنرا تنها در چهارچوب حوزه ای خاص از علوم انسانی محدود , و بر آن اساس معنا و تبیین نمود. اما شاید ملموس ترین مصداق وجود یا عدم وجود عدالت را بتوان در حوزه اقتصادی جامعه مشاهده کرد. این مفهوم به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در قالب مباحثی چون برابری, نحوه توزیع, عدالت اقتصادی, جهت گیری های رشد و توسعه و... در ادبیات اقتصادی بسیار مطرح شده است. از طرفی موضوع عدالت اقتصادی, جدا از مکاتب فلسفی و ادیان بطور عام و بطور خاص بسیار مورد توجه اقتصاد دانان و اندیشمندان اسلامی معاصر قرار گرفته و از روایای مختلف مورد بحث و بررسی واقع شده است. با مد نظر قرار دادن مفهوم عدالت اجتماعی, بعد اقتصادی عدالت به عنوان زیر مجموعه آن در قالب مفهوم" عدالت اقتصادی گ بیان شده است. در این تحقیق از نظریات و اندیشه های اقتصاددانان معاصری همچون, فردریک فون هایک, آلبرت هیرشمن, جان رالز, رابرت نوزیک, آمارتیاسن, گورنارمیردال, رائول پربیش, یان تین برگن, لوندبرگ و اسکوایر, جرالد میر و جوزف استیگلیتز و نیز برخی اندیشمندان اسلامی معاصر مانند سید محمد باقر صدر, مرتضی مطهری و امام خمینی استفاده شده اند. چکیده (انگلیسی): Justice, for its conceptual depth, is one of the issues which can not be confined only in a special domain of the humanities subjects and defined on its basis. But probably we can observe the object of existence or nonexistence of justice in the economical of society. This concept has been suggested directly or indirectly in the economical literature such as equality, how of distribution, economical justice, orientations of progress and development, etc. On the other hand, most of the contemporary economists and Islamic intellectuals have paid much attention to the matter of economic justice without any respect to the philosophy schools and religions in several aspects. Also in the concept of social justice the economic dimension of justice has been stated in the form of economic justice . In this research has been used the thoughts of contemporary economists such as: Fried rich Avon Hayek, Albert o.Hirschman, John Rawls, Robert Nozick, Amartya K.Sen, Gunnar Myrdal, Raul Perbisch, Jan Tinbergen, Gerald M.Meirer, Joseph E.Stiglits And contemporary Islamic intellectuals such as : Seyyed Mohammad Baqer Sadr, Morteza Motahhari and Imam Khomeini. This thesis is trying to investigate the concept of economic justice in contemporary economists and Islamic intellectual s thoughts. The method of This thesis is based on concept analysis and library study. In this study has been tried to extract some principles specially 27 principles which are referred to as the general principles influencing opinions of contemporary economists and Islamic intellectuals in relation with economic justice

در این مقاله با تفکیک «عقلانیت عملی» از «عقلانیت علمی و شناختی» نشان داده می‌شود که عقلانیت شناختی، مربوط به فاعل شناخت و عالم علوم انسانی است که اعتبار خود را از اعتبار عقلانیت پارادایم‌های فلسفه علم می‌گیرد. اما عقلانیت عمل که به «موضوع شناخت» علوم انسانی مربوط است، اعتبار خود را وامدار فلسفه و نظام اخلاقی است. به علاوه وظیفه عقلانیت شناختی در قلمرو علوم انسانی، فهم روشمند رفتارها و کنش‌های آدمی است و از آن جهت که انسان‌ها رفتاری را به عمل می‌آورند که اخلاقاً درست می‌دانند، فرضیات در علوم انسانی ـ که روایتی اولیه درباره شناخت کنش‌ها و رفتارهای آدمی است ـ دارای ماهیت اخلاقی است؛ چون نشانگر نظام عقلانیت در عمل انسان‌ها است. اما اثبات فرضیات، با روش‌های واقع‌نمایی علمی، امکان‌پذیر است. علوم متعارف انسانی عموماً حاوی نظریاتی است که در صدد شناساندن دستگاه عقلانیت در عمل مردمان جوامع غربی است. بر فرض تأیید چنین دستگاهی، درمی‌یابیم که آن‏ها به فلسفه اخلاق زندگی خود پایبندند. در این مقاله نشان داده می‌شود که عقلانیت اسلامی عمل، یک «عقلانیت فازی» است که می‌تواند رفتار همه انسان‌ها را توضیح دهد. بنابراین، علوم انسانی اسلامی، جهانی‌تر از علوم متعارف انسانی است. یادآور می‌شود که اسلام در این مقاله، برای عقلانیت و علوم انسانی، قیدی شناختی ـ و نه قیدی جامعه‌شناختی و فرهنگی ـ است.

از اواخر دهه 1970، با تغییر پارادایم غالب توسعه، بیشتر کشورها پیروی از سیاست های اجماع واشنگتنی را مورد توجه قرار دادند. بر اساس آموزه های این رویکرد، با حذف نقش دولت، بازارها کارآیی اقتصادی را افزایش می دهند؛ اما در عمل، کشور هایی که این سیاست ها را دنبال نمودند، به دلیل نبود زیرساخت ها و نهادهای لازم، با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی رو به رو شدند.در این شرایط، به مرور افکار تجدیدنظر طلبانه ای در ادبیات توسعه اقتصادی با عنوان اجماع پساواشنگتنی شکل گرفت. این رویکرد بر اساس نقطه ضعف های اجماع واشنگتنی و درس های به دست آمده از تجربه کشورهای مختلف در حال توسعه، به خصوص کشورهای شرق آسیا و اروپای شرقی توسعه یافت. در نتیجه، پارادایم جدیدی در رابطه با توسعه اقتصادی و اجتماعی بنیان گذارده شد که در آن دولت نقش مهمی در اصلاحات اقتصادی دارد.بنابراین، اگر گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد بازار، بدون در نظر گرفتن پیش نیازها و ظرفیت های نهادی یک کشور صورت گیرد، باعث آشفتگی در اقتصاد خواهد شد.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

موضوع درون زایی پول در دهه های اخیر مورد توجه اقتصاددانان پولی قرار گرفته که به ویژه در مکتب پساکینزین به این موضوع توجه بیشتری شده است. با توجه به اهمیت طرح مباحث نظری در زمینه پول در چارچوب نظام پولی و مالی اسلامی، در این مقاله بعد از مروری بر ادبیات نظری درون زایی پول از منظر پساکینزین و رویکرد ارتودوکس، مهم ترین تفاوت های نظری در تبیین مفهوم درون زایی پول بین رویکرد اسلامی و رویکردهای رقیب مورد بررسی قرار می گیرد. پرسش اصلی که در این مقاله به دنبال یافتن پاسخ برای آن هستیم این است که آیا در نظام مالی اسلامی مفهوم درون زایی پول قابل پذیرش است؟ نتایج این مطالعه تطبیقی نشان می دهد که در دیدگاه اسلامی نسبت به پول، اگرچه مفهوم پول درون زا می تواند موضوعیت داشته باشد، اما درون زایی پول، ماهیتا در یک فرایند کاملا متفاوت با دیدگاه پول درون زای پساکینزین تبیین می شود. همچنین نشان داده می شود که با پذیرش مفهوم درون زایی پول در نظام پولی و مالی اسلامی، چارچوب نظری حاکم بر سیاست گذاری پولی نیز شرایط و ویژگی های خاص خود را خواهد داشت که این موضوع می تواند به عنوان یکی از مبانی نظری در تدوین سیاست گذاری پولی در کشور مورد توجه قرار گیرد.