جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر به بررسي نقش شناخت در ترجيح اميال متعالي انسان با تأکيد بر ديدگاه علامه مصباح يزدي ‌پرداخته است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد که شناخت‌هاي بنيادين بر حسب متعلقاتش در شناخت مبدأ، معاد، راهنما و انسان‌ خلاصه مي‌شود. انسان با شناخت اسما و صفات الهي، تمسک به آنها، شناخت رابطه بين خالق و مخلوق و در نتيجه افزايش محبت به خداوند، هنگام تزاحم اميال، انتخاب صحيح‌تري خواهد داشت. شناخت ماهيت و ويژگي‌هاي زندگي اخروي، مثل آگاهي از ارجحيت حيات اخروي، بروز ملکات در آن عالم و تجسم اعمال و نيز آگاهي نسبت به ثواب و عقاب الهي موجب ترجيح اميال متعالي خواهد بود. آگاهي از جايگاه راهنمايان دين و شاهد بودن آنان نسبت به اعمال جوانحي و جوارحي و نيز آگاهي از تعاليم آنان زمينه ترجيح اميال عالي را براي انسان فراهم مي‌سازد. کسب آگاهي نسبت به سرشت مشترک انسان و کرامت ذاتي و اکتسابي او نقش بسزايي در هنگام تزاحم اميال ايفا مي‌نمايد. اين مقاله به شيوه مطالعه کتابخانه‌اي و روش توصيفي و تحليلي اين موضوع را بررسي مي‌کند.

انسان به‌طور فطري موجودي کمال‌گراست. اين گرايش والا انسان را دائم در مسير حرکت و رشد قرار مي‌دهد. شناخت آخرين مرتبه کمال و محل تحقق آن نقش بسزايي در جهت‌دهي به رفتار و افعال انسان دارد. پژوهش پيش‌رو ديدگاه قرآن کريم درباره محل تحقق کمال نهايي انسان را به شيوه مطالعه کتابخانه‌اي و روش توصيفي ـ تحليلي و با رعايت ضوابط تفسير موضوعي بررسي کرده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد آيات وحي هر سه نشئه دنيا، برزخ و قيامت را محل وقوع کمال نهايي انسان مي‌داند که متناسب با ظرفيت وجودي هر عالم، مراتبي از کمال نهايي براي انسان به‌وقوع مي‌پيوندد. مطابق آيات وحي، در عالم دنيا به‌تبع انجام افعال اختياري، چنين کمالي محقق مي‌گردد. آياتي که از ارتزاق، هدايت و اصلاح در عالم برزخ سخن مي‌گويد بر تحقق کمال نهايي در عالم برزخ دلالت دارد و مؤيد به روايات متعدد نيز هست. قرآن کريم در آيات متعددي مسئله خروج بعضي انسان‌ها از جهنم، افاضه رحمت و مغفرت و تحيت در بهشت، تزکيه بهشتيان، درخواست اتمام نور و حرکت نوراني بهشتيان، تسبيح و تحميد آنان، شهود و ملاقات پروردگار و ارتزاق مؤمنان در بهشت را مطرح مي‌نمايد که مي‌توان براي اثبات تحقق کمال نهايي در عالم قيامت از آنها استفاده کرد.

قرآن کریم، رفتارهای خوب و بد آدمی را ـ به‌ویژه اگر به شکل عادت درآمده باشد ـ در سعادت یا شقاوت او مؤثر می‌داند؛ ازاین‌رو، برای سوق دادن انسان‌ها به رفتارها و عادات پسندیده و اصلاح رفتارها و عادات ناپسند، از روش‌های گوناگونی یاد کرده است. این مقاله به شیوة تفسیر موضوعی این روش‌ها را بررسی می‌کند. نتیجة بررسی نشان می‌دهد که قرآن کریم برای اصلاح عادات ناپسند انسان از روش‌هایی مانند: آگاهی‌بخشی و انذار، به‌کارگیری اصل تدریج، روش مقابله به ضد، ارائة الگو، تلقین، مشارطه، ترک محیط، تغییر مؤلفه‌های عادت، کنترل مبادی ورودی قلب، تقویت اراده، تشویق و تنبیه، استفاده کرده است.