جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: نشر معارف متصدی تدوین کُتب درسی تفسیر در دانشگاه است، تاکنون این کتب حول محور غُرر آیات تدوین شده است؛ اما کتاب درسی بر محور «تربیت» نوشته نشده است. روش: روش این پژوهش توصیفی تحلیلی است. یافته‌ها: بر اساس یافتة پژوهش، نوشتن تفسیر تربیتی با در نظر گرفتن روش‌های عام تفسیر، و نیز روش‌های خاص تفسیر تربیتی مانند: توضیح آیات با عنایت به فرایند تربیت، استخدام علوم تربیتی برای توضیح آیات، توجه به بعد تربیتی قرآن در بیانات تفسیری، نظریه‌پردازی‌های تربیتی بر اساس قرآن و ضرورت توجه به مبانی عام تفسیر، و نیز مبانی خاص تفسیر تربیتی مانند: وجود آموزه‌های تربیتی در قرآن، توجه به اصل تزکیه و تربیت قبل از آموزش، جامع‌نگری قرآن به تربیت و توجه آن به همه ابعاد انسان، هماهنگی قرآن با فطرت انسان، توجه به الگوهای تربیتی مطرح شده در قرآن و استفاده از ابزارهای معرفتی متفاوت در شناخت تربیت، و در نظر گرفتن قواعد عام تفسیر مانند: قاعده بطن آیت‌الله معرفت مورد نیاز بوده است، نتیجه‌گیری: با توجه به نیاز تربیتی دانشجویان در حوزه‌های معرفتی، فطری، اخلاقی و رفتاری از یک سو و نگاه به روش‌شناسی، مبانی و قواعد تفسیر موضوعی تربیتی، ضرورت نگارش این تفسیر به‌ویژه برای دانشجویان رشته علوم تربیتی نمایان شده است.

تقریب مذاهب از ضروریات جامعه اسلامی است. قرآن بزرگ‌ترین منبع تقریب مذاهب است، از زمان پیامبر(ص) بنا بر مفاد قرآن و سیره ایشان تفسیر آیات قرآن رایج و تاکنون ادامه دارد، با توجه به توصیه قرآن به عدم تفرقه و امکان فهم و تفسیر قرآن، بر اساس منبع کتابخانه و با روش تبیین و تحلیل داده­‌ها، در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که آیا امکان تفسیر تقریبی قرآن وجود دارد؟ و در صورت امکان آن مبانی این شیوه از تفسیر کدام است؟ و چه کسی اولین بار تفسیری با رویکرد تقریبی نوشته است. با بررسی در اولین تفاسیری که مستقل از جوامع روایی نگاشته شدند که سرآغاز آن از تفسیر جامع البیان طبری است و با بررسی تفاسیر ابن­‌ابی­‌حاتم، ابن­‌منذر و ثعلبی این نتیجه حاصل شد که تفسیر تقریبی، روشی تحقق یافته است که اولین مورد آن، تفسیر ثعلبی با بررسی موردی اهل بیت(ع) در این پژوهش قابل مشاهده است که از تفاسیر دیگر از این جهت، متفاوت است. ویژگیهایی مانند: انصاف در قلم، ارادت به شخصیتهای مهم اسلامی، بصیرت خاص و محل سکونت او بر این تفاوت گواه است.

تربیت قرآنی مطمئن‌ترین برنامه برای رشد همه جانبه آدمی است که بر اساس توحید و عبودیت خداوند متعال بنا شده و بر فطرت، اختیار، عقلانیت و معرفت‌پذیری انسان تکیه دارد. بدین منظور عده‌ای درصدد این برآمدند که قرآن را از دریچه تعلیم و تربیت تفسیر کنند، روش تفسیر تربیتی یک روش علمی اجتهادی است مبتنی بر گردآوری آیات مرتبط، منظومه سازی آیات، نظام سازی و استخراج قواعد کلان که هدفش؛ کشف مقاصد و مدالیل آیاتی است که می‌تواند تغییری در ساحت بدن، ذهن، روح و رفتار متربی ایجاد کند. این نوع تفسیر آسیب‌هایی هم‌چون عدم صلاحیت مفسر و عدم پایبندی به مبانی را دارد که منجر به تفسیر رأی خواهد شد. برخی از تفاسیر ترتیبی نکات تربیتی پر رنگ‌تری دارند، لکن بنای بر این‌که تفسیرشان تربیتی باشد نداشته‌اند به صورت نمونه: المنار، مهر و... و برخی با عنوان تربیتی به نگارش درآمده‌اند مثل: «نخستین‌تفسیر‌تربیتی» اثر حسین میرزاخانی؛ «التفسیر التربوی» اثر دکتر أنور الباز؛ «تفسیر القرآن المرتب منهج للیسر التربوی» اثر دکتر اسعد احمد علی که هر سه تفسیر ضعف‌های جدی چون رویکرد غیر تربیتی بر خلاف نام‌‌شان، تفسیر ناقص قرآن و... دارند. از معروف‌ترین تفاسیر موضوعی تربیتی موجود: «تفسیر موضوعی تربیتی» اثر دکتر علیرضا اعرافی؛ «تفسیر موضوعی میان رشته‌ای قرآن و علوم: قرآن و تربیت» اثر دکتر رضایی اصفهانی؛ «ملامح التفسیر التربوی للقرآن الکریم» اثر ابراهیم بن سعید الدوسری؛ «التفسیر التربوی للقرآن الکریم» اثر هاشم ابو خمسین است. در دو تفسیر اخیر به معرفی اجمالی مفسر بسنده شد اما به تفاسیر موضوعی نخست، اجمالا پرداخته و محاسن و معایب‌شان بررسی گردید.