جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درخصوص هويت حقيقي لقمان بحث‌هاي مختلفي در درازناي تاريخ شکل گرفته که ازجملة آنها ارتباط لقمان و حکمت‌هاي وي با اهل کتاب و يا آموزه‌هاي آنان است. در سورة «لقمان» مصاديق حکمت به‌طور مستقيم بيان شده و در سنت يهودي نيز کتاب «امثال» نماد حکمت در عهد قديم است. در نگاه يهوديان حضرت سليمان و در نظر مسلمانان لقمان دو چهره شاخص افراد حکيم و پارسا به شمار مي‌روند. گزارش‌هاي تفسيري و تاريخي قابل توجهي درخصوص فراواني حکمت‌هاي لقمان در عرف و ادب و فرهنگ اهل کتاب وجود دارد که هرکدام در جايگاه خود قابل بررسي است. اين پژوهش با هدف رسيدن به آموزه‌هاي مشترک اديان ابراهيمي بر آن است تا درون‌مايه‌هاي مشترک در بخشي از دو کتاب آسماني يعني سورة‌ «لقمان» در قرآن و کتاب «امثال» در تورات را در دو سنت اسلامي و يهودي در حد توان بررسی کند. روش جمع‌آوري مطالب به صورت کتابخانه‌اي بوده و روش پردازش آنها تطبيقي است. براساس بررسي‌هاي تطبيقي صورت‌گرفته در اين جستار، جز آنکه در اين دو اثر، شباهت‌هاي مضموني ديده مي‌شود، همسويي درخداشناسي و فرجام‌شناسي و حکمت به چشم مي‌خورد، ولي شگفتا همانندي‌‌هاي بسيار در جملات و عبارات نيز يافت مي‌شود. اين اشتراکات مضموني في‌الجمله مي‌تواند از جنبه متني و نه رجالي احتمالاتي را درخصوص هويت حقيقي لقمان تأييد کند.

فهم چيستي «روح» در متون مقدس، از پيچيدگي خاصي برخوردار است. از‌جمله مصاديق اين پيچيدگي، کارکرد و هدف از خلقت روح به‌عنوان مخلوقي از خداوند است. در عهدين و قرآن کريم، روح، در دو حوزة آفرينش انسان و نزول وحي و قيامت مطرح شده است. ارتباط روح به‌عنوان ياريگر پيامبر در امر نبوت، که عمدتاً در حوزة دوم قرار مي‌گيرد، از تأکيدات اديان ابراهيمي است که در ارتباط بينامتني قرآن کريم با متون پيشين، مي‌توان به تفسير بهتري از آن دست يافت. در مقايسة قرآن کريم با کتاب مقدس، شباهت‌ها و تفاوت‌هايي در پيوند با اين دو متغير به‌دست مي‌آيد که با توجه به برخي وجوه مشترک، افتراقات آن نيز حائز اهميت است. مقايسه بينامتني در اين مقوله، بيانگر مواضع متمايز قرآن کريم است. اين مواضع در سه محور تبيين مي‌شود: رابطة بين قرآن و عهدين در اين زمينه، گاه رابطة سلبي ـ حذفي، گاه رابطة ايجابي و گاه رابطة اصلاحي و تغيير است. جستار پيش رو، ابعاد و جنبه‌هاي گونه‌گون اين سه رابطه را مورد واکاوي قرار مي‌دهد.

خداوند را اسمایی است که احدی برآن وقوف ندارد، بلکه خداوند آن را برای خویش برگزیده، به این اسماء «اسماء مستأثر»گویند که به اسم «مکنون» و «مخزون» نیزتعبیرشده است. همچنین خداوند اسمی دارد که هرکس بدان دست یابد و با آن خدا رابخواند دعایش مستجاب می­شود، به این اسم «اسم اعظم»گویند. در این مقاله داده ها به روش کتابخانه­ای گردآوری شده، سپس با روش تحلیل محتوا، حقیقت اسم مستأثر، ظهور خارجی آن و رابطه اش با اسم اعظم، با تأکید برآیات، روایات، تفاسیر و متون عرفانی مورد بررسی قرارگرفته و به این نتیجه رسیده است؛ اسم مستأثر اسم ذات خدا و حلقه واسطه میان ذات حق تعالی و سایر اسماء اوسـت، این اسم در کنار سایر اسماءالهی مور توجه و توسل واقع شده، بنابراین در خارج مظهر دارد، و از آنجایی که در جمیع حقایق جریان دارد، مظهرش نیز مستأثر و پنهان است. این اسماء از مراتب غیبی اسم اعظم هستند، انسان کامل میتواند به اسم اعظم دست یابد اما آگاهی به برخی از اسماء مستأثر تنها مخصوص حضرت محمد(ص) و اهل بیت(علیهم السلام) است.

از مصادیق روح­القدس در قرآن کریم، روح پاک اعطا شده به پیامبران در امر نبوت است که سبب عصمت پیامبران نیز می­شود. در پی چنین مصونیتی، الگوسازی آنان برای بشر دشوار به نظر می­رسد. این پژوهش، با یافتن ارتباط دو متغیر روح­القدس و عصمت، به جوانب پنهان آن در هدایت ابناء بشر، ضمن تصریح به مقام والای انسان، به‌موازات رهبری انبیا به‌عنوان مرسلان وحی الهی، نقش روح­القدس در ایمن­سازی در برابر گناه برای نبی و غیر نبی را تبیین کرده است؛ بنابراین، شرح دو متغیر مذکور، با روش تحلیل محتوا و توجه به سلسله‌مراتب روح و نزدیکی یا دوری انسان­ها به این مراتب، جایگاه والا یا پست انسان در مقابله با گناه صورت گرفت و تمایزات بین انسان و نبی، از منطق استواری برخوردار گردید.

تلاش در پی فهم اسم اعظم خداوند یکی از دغدغه های انسان‌ها بوده که همواره اندیشمندان به آن توجه داشته‌اند. این پژوهش از روش کتابخانه‌ای با رویکرد تحلیلی_ تاریخی کوشیده سیر اسم اعظم در تفاسیر عرفانی را مورد بررسی قرار دهد. سهل بن عبد اللّه تستری اولین مفسری است که از اسم اعظم سخن گفته است. بیشتر مفسران در باب اسم اعظم اظهار نظر نکرده و به نقل روایات بسنده کرده‌اند. پس از ظهور ابن عربی در قرن هفتم و توجه ویژه وی به اسم اعظم، پرداختن به این موضوع در تفاسیر بعد از قرن هفتم چشمگیر است. اسم اعظم خداوند در قرآن وجود دارد. اسم «الله» اسم لفظی اسم اعظم خداوند است که برهمه اسماء برتری دارد و اسمی جامع تر و کاملتر از آن برای ذات خداوند وجود ندارد. برخی از مفسران فقط به اعظم بودن اسم «الله» بسنده نکرده و اسامی دیگری از جمله «الْحَیُّ الْقَیُّومُ»، «ربّ»، «ذوالجلال و الاکرام»، «حروف مقطعه قرآن»، «روح القدس»، «مالک الملک»، آیات ابتدای سوره «الحدید» و آیات آخر سوره «الحشر» را از مصادیق اسم اعظم معرفی کرده‌اند. هر کدام از اسماءالهی در خارج صورتی دارد که مظهر آن اسم می‌باشد، و آن اسم صاحبان آن مظاهر وجلوه‌ها هستند، از این روی انسان کامل مظهر اسم اعظم خداوند است و منظور از انسان کامل پیامبر خاتم(ص) و ائمه اطهار(ع) و در عصر حاضر حضرت صاحب الزمان(عج) است.

بررسی و ارزیابی جهان بینی زمامداران الهی و کردارهای آنان همواره در منظر پیروان ادیان بوده و جایگاه ارزشی آنان، الگوی ارزنده‌ مؤمنان بویژه حاکمان دینی به شمار می رفته است. در نگاه یهودیان حضرت سلیمان و در نظر مسلمانان به ویژه شیعیان، امام علی‌ علیه السلام دو چهره شاخص حاکمان حکیم و پارسا به شمار می‌روند. آن دو در حکومت زاهدانه‌ی خویش‌ مشغول درگیری های بعضا متفاوت و تمام وقت اقتصادی و اجتماعی از یک سو، و در عین حال، عدم وابستگی به زخارف دنیوی از سوی دیگر بوده‌اند. این پژوهش بر آن است با بررسی تطبیقی الگوی حاکمیتی دو زمامدار آرمانی در دو سنت ابراهیمی، بخشی از جهان بینی ایشان را - بر اساس گفته‌‌های آنان در دو کتاب‌ نهج البلاغه امام علی علیه السلام و جامعه سلیمان ترسیم و مقایسه کند. روش جمع آوری مطالب در این پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده و روش پردازش آن ها تطبیقی است. بر اساس واکاوی‌‌های این جستار، جز آن که در این دو اثر،‌ همانند دیگرکتب حکمی، شباهت‌های مضمونی‌ دیده می‌شود و همسویی درخداشناسی، فرجام شناسی و حکمت عملی نیز به چشم می‌خورد، ولی شگفتا همانندی‌‌های بسیار در جملات و عبارات‌ نیز یافت می‌شود.

ارامنۀ گریگوری ایران و دیگر مناطق جهان بر خود می بالند که در سال ۳۰۱ میلادی مسیحیت در ارمنستان به دستور تیرداد سوم اشکانی (۲۵۰- ۳۳۰ م.)، سال‌ها قبل از دیگر کشورها، به‌عنوان دین رسمی اعلام شد و در نتیجه آیین‌ها و باورهای مسیحی در قوانین مدنی آنان حاکم گردید. با وجود این، موقعیت جغرافیایی خاص ارمنستان و مهاجرت‌های اجباری آنان به داخل ایران و اقامت در قلمرو امپراتوری عثمانی موجب شد تحولات بسیاری در ترکیب فرهنگ، دین و قوانین آن به وجود آید به گونه‌ای که به‌رغم نسبت جمعیتی اندک از مسیحیان جهان، دارای هویت مختص خود باشند. این مقاله به بررسی تحولات تاریخی شرایط قانونی زوجین در احکام شخصیۀ ارامنۀ گریگوری ایران می‌پردازد و شرایط زوجین، از جمله دایرۀ حرمت اقارب سببی و نسبی، را در آثار کلاسیک حقوقی ارامنه جست‌وجو و مقایسه می‌کند. مهم‌ترین منابع بررسی‌شده در این مقاله عبارت‌اند از: کتاب مقدس، قوانین رسولان، سنت کلیسایی، تصمیمات شوراهای جهانی و نیز کتاب داداستان از مخیتار گُش و کتاب حقوق کلیسای ارمنیان و مقررات «احوال شخصیه» ارامنه از ملیک تانگیان. چنان‌که در مقاله دیده می‌شود ارامنه گریگوری بیشترین دایرۀ محارم را دارند.

تاریخچه پیدایش علم روان شناسی به اواخر قرن نوزدهم بر می گردد، درحالی که این رشته در قرن بیستم به جایگاه اصلی خود رسیده و نهادینه شد.اساساً، به لحاظ نظری چهار نحله فکری که در شکل گیری علم روان شناسی موثر بوده‌اند و بر مطالعه روان شناسانه دین اثر گذاشته‌اند عبارتند از: نظریه روان کاوانه، روانشناسی رفتارگرا، روان شناسی انسان گرا، و روان شناسی فرافردی.در رساله حاضر به جایگاه دین در نظرات روان شناسان کلاسیک در دوره مدرنیته نخست بویژه فروید و یونگ، و باور منفی رفتارگرایان در باب دین و همچنین نظریات جدید روان شناسی در مدرنیته متأخر از جمله ویلیام جیمز، رولومی، ویکتورفرانکل، و اریک فروم پرداخته شده و در ادامه، دیدگاه های روان شناسانه و انسان گرایانه کارل راجرز و آبراهام مزلو بررسی نقادانه می شود.روش تحقیق در این رساله به صورت توصیفی، تطبیقی و تحلیلی و روش کار به صورت کتابخانه ای و مبتنی بر متون خواهد بود؛ و از آنجا که دسترسی به منابع اصلی مشکل بود، عمدتاً این پژوهش بر ترجمه هایی مبتنی خواهد بود که در زبان فارسی ارائه شده است.در بررسی کلی به این نتیجه می رسیم که برخلاف نظرات فروید و غالب روان شناسان پیشین، طبق نظرات مزلو انسان ذاتاً مذهبی است و زندگی معنوی قسمتی اساسی از زندگی زیستی اوست. هم چنین، در این تحقیق نظرات مزلو در باب خاستگاه و مراحل خودشکوفایی بیان شده و نشان داده می شود که دیدگاه های آبراهام مزلو ، بخصوص در باب خودشکوفایی بی شباهت به نظریات عرفانی مولوی نبوده و مشخص می شود که مولوی، بیش از مزلو، عالم هستی را می فهمد و نیازهای انسان را حس می کند.

تفکر جادویی همراه با تفکر جان‌پنداری (آنیمیزم) اندیشه‌ای فراگیر در میان تمام جامعه‌های آغازین بوده است و احتمالاً بشر از سپیده‌دم تاریخ با جادو آشنایی داشته است. انسان اولیه می‌پنداشت نام‌ها بخشی از هویت و وجود اوست و همیشه سعی بر پنهان‌ساختن آن داشت. در واقع، همان طور که فریزر می‌گوید او «پیوند ذاتی و واقعی» بین نام و خودش را باور داشت. در این پژوهش به تأثیر تکوینی، مینوی و جادویی کلمه‌های خاص و نه معادل‌ها و مفهوم‌های آن در 39 کتاب عهد عتیق پرداخته می‌شود که منعکس‌کنندۀ آیین‌ها و باورهای قوم عبرانی در بازۀ زمانی 1200 سال پیش از میلاد مسیح است. بنا بر مستندات مکرر کتاب مقدس، «کلمه» وظیفۀ اساسی را در آفرینش، نابودی و تداوم هستی بر عهده دارد. کلمه در یهودیت موجودی متشخص است که یهوه به واسطۀ آن جهان را آفرید. بر زبان‌آوردن نام یهوه جنبۀ تابویی دارد. خود یهوه آنچه را می­خواست، «می‌گفت» و آن چیز آفریده می‌شد. خداوند به واسطۀ کلامش فرمان می‌دهد. کلمه از سوی انسان نیز اگر با الفاظ عبری و دیگر شرایط دقیق آن گفته شود، می‌تواند بر ارادۀ متعال مؤثر واقع شود و گویندۀ کلمات را به خواسته­اش برساند.