جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وجود دین از ضروریات زندگی انسان است و به نوعی سعادت و کمال آدمی در گرو شناخت آگاهانه از دین و عمل به آموزه‌های آن است. دین و دین‌داری با حقیقت انسان و وجوه مختلف زندگی وی پیوند دارد و نقش تعیین کننده ای را ایفا می‌کند. انسان از نظر فطری گرایش به دین و دین‌داری دارد و گریزان بودن از دین جریانی برخلاف فطرت و طبیعت او است . دین‌گریزی به معنای کم رنگ شدن ایمان و کم نور شدن چراغ دین در زندگی افراد واقعیت دارد و اختصاص به دین خاصی هم ندارد، بلکه دامن گیر همه ادیان و مکاتب است. با توجه به اینکه مسئله ای اجتماعی است، از دیدگاه مفسران اجتماعی قرآن کریم نظیر علامه طباطبایی، آیت‌الله مکارم شیرازی، سید قطب و شیخ محمد عبده اغلب با دو عامل فردی مانند جهل و نادانی و عامل اجتماعی مانند: فقر و تهیدستی مرتبط است. این عوامل آثار و تبعاتی برای فرد مانند احساس پوچی و سر‌گردانی و آثاری برای اجتماع نظیر فقرزدایی دارد. مفسران اجتماعی برای جلوگیری از این آثار و تبعات، راهکارهای فردی نظیر زهد و راهکارهای اجتماعی مانند بصیرت و هوشیاری ارائه می دهند. روش تحقیق بکار رفته در این پایان نامه، توصیفی- تحلیلی است.

رویدادهای حرکتی مفاهیمی هستند که در جهان خارج از ذهن رخ می­دهند و غالباً به وسیله­ افعال، مفهوم‌سازی می­ شوند.این رویدادها در زبان­ های مختلف به شکل های گوناگون رمزگذاری می­ شوند. تنوع در نحوه رمزگذاری رویدادهای حرکتی، سبب تقسیم ­بندی رده ­شناختی زبان­ها می­ گردد. این پژوهش بر مبنای بازنمایی مفاهیم معنایی رویدادهای حرکتی در افعال زبان قرآن انجام گرفت تا مشخص شود که آیا رویدادهای حرکتی مطابق آنچه تالمی (2007) ادعا می­ کند، در رابطه با افعال زبان قرآن نیز صادق است یا خیر؟ در قرآن کریم انواع مختلف افعال حرکتی به منظور مفهوم­ سازی امور انتزاعی مثل پاداش، عذاب، حساب، ذکر استفاده شده است. این مفاهیم گاهی از طریق افعال حرکتی شیوه­ نما بیان ­می­ شود که مسیر در آن‌ها از طریق تابع، مفهوم‌سازی شده است و گاهی مسیر در خود فعل واژگانی شده است. تابع در زبان قرآن معمولاً در قالب سازه‌هایی همچون حروف جر یا سایر سازه­ های معنایی مرتبط با فعل بیان می­ شوند. براساس رویکرد شناختی تالمی، زبان­ ها به دو گروه «فعل بنیاد» و «تابع­ بنیاد» تقسیم می­ شوند. در گروه اول رویدادهای مربوط به پویایی نیرو، همچون مسیر، شیوه و سبب از طریق فعل و در گروه دوم، در قالب مداری بر حول ریشه­ فعل و از طریق تابع بازنمایی می­ شوند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که رده­ شناسی افعال زبان قرآن بر روی پیوستاری (فعل­ بنیاد/تابع­ بنیاد) قرار دارد که به سمت تابع­ بنیاد بودن گرایش بیشتری دارند.

بحث ولایت و ولی از مهم‌ترین موضوعات در باب عرفان است. آیات بسیاری در قرآن وجود دارد که به مفهوم ولی و ولایت اشاره کرده ‌است. این ولایت و ولی مصادیقی دارد. بر اساس احادیث بسیاری در کتب روایی فریقین مصداق تعدادی از این آیات حضرت علی (ع) است. بحث ولایت در برخی تفاسیر عرفانی بسیار به چشم می‌خورد و حتی برخی از آن تفاسیر جنبه ولایی دارند و چون ولایت یکی از ارکان عرفان است، اشاره به آن در تفاسیر ضروری است، اما نوع این اشاره و برداشت از آیات، در تفاسیر متفاوت است. بر اساس احادیث بسیاری در کتب اهل‌سنت مصداق تعدادی از این آیات حضرت علی (ع) است. در این مقاله سعی شده‌است به تفاسیر ارزشمند عرفانی از جمله حقائق التفسیر، لطائف الاشارات، کشف الاسرار و عده الابرار، الفواتح الهیه و المفاتح الغیبیه، روح البیان و مراح البید لکشف معنی القرآن المجید در بین تفاسیر اهل‌سنت مراجعه شود و با مطالعه مباحث، ذیل آیات ولایت "آیه ولایت، آیه اولی‌الامر، آیه تبلیغ و آیه الیوم اکملت لکم دینکم..."، دیدگاه مفسران عارف اهل‌سنت گردآوری شود. عدم اشاره به مصادیق آیات در تفسیر آیات ولایت در مراجعه به کتب تفاسیر عرفانی اهل‌سنت به چشم می‌خورد. در این پژوهش دیدگاهی نسبت به آیات در سایه تفاسیر عرفانی ایجاد می‌شود. پر کردن خلأ در زمینه بهره‌گیری از تفاسیر عرفانی در مبحث ولایت و ولی به صورت مجموعه‌ای منظم نیز از ارزش‌های این پژوهش است.

تمدن همزاد نخستین بشر است. زیرا بشر مفطور به اجتماع و مدنی الطبع است. دو نوع تمدن در تاریخ بشرهمواره وجود داشته است : 1- تمدن الهی(انبیائی) 2- تمدن مادی (بشری) فرهنگ،حکومت واقتصاد سه مولفه مهم تمدن هستند. در این پژوهش ارتباط تنگاتنگ این سه مولفه با همدیگر ونقش زیربنایی ونرم افزاری فرهنگ به عنوان اساسی ترین مولفه شکل دهنده وپیوند دهنده به دیگر مولفه ها ونقش سخت افزاری حکومت به عنوان موثرترین عامل ایجاد اقتصاد پویا وپیشرفته تشریج گردیده و نقش اقتصاد مقاومتی در شکوفایی تشکیل تمدن اسلامی وضرورت تحقق آن در جامعه اسلامی تبیین شده است. برهمین اساس مبانی اقتصاد مقاومتی در قرآن به مبانی نظری(اعتقادی) که برخاسته از جهان بینی اسلامی ومبانی عملی که برگرفته از دستورات اخلاقی ، عبادی و اقتصادی اسلام(ایدیولوژی) است. تقسیم شده است. مبانی اعتقادی درسه عنوان کلی مبداء شناسی، راه وروش شناسی ، فرجام شناسی ومبانی عملی درسه عنوان عام رفتارهای اخلاقی محض،مناسک عبادی محض ودستورات اقتصادی محض تدوین شده است. با استناد به آیات قرآن کریم مبنای عملی دستورات اسلام ، مسئولیت پذیری درپنج لایه درهم تنیده فردی، خانوادگی ، اجتماعی، قبیله ای وجهانی دسته بندی شده است و جهاداقتصادی در قرآن به انجام وظائف مسلمین در پنج لایه مذکورتفسیر شده است که نتیجه آن تحقق اقتصاد مقاومتی در جامعه است. در این پژوهش ثابت شده است که قرآن کریم جهاد اقتصادی را بر جهاد نظامی ، مبارزه منفی را بر مبارزه مثبت وانجام وظیفه مردم را بر انجام وظیفه دولت مقدم داشته وتحقق اقتصاد مقاومتی را بر آن متوقف کرده است.

قرآن معجزه جاوید پیامبر(ص) است. دشمنان و مخالفان از همان آغاز بعثت پیامبر(ص) برای خاموش کردن نور قرآن با طرح شبهاتی مانند سحر، شعر و اساطیرالاولین دانستن قرآن در مقابل این کتاب مقدس صف‌آرایی کردند. امروزه برخی از مستشرقان عداوت و دشمنی خویش را به شکل «مطالعات اسلامی و قرآن پژوهی» ادامه داده‌اند که یکی از هدف‌های آنان تشکیک در اعتقادات اسلامی مردم و مخالفت با قرآن و تعالیم حیات بخش آن است. شهید مطهری که مرد میدان مبارزه با شبهات و دیدگاه‌های انحرافی است، با نقدهای منصفانه و عالمانه خویش و با هدف ابطال دیدگاه‌های معاندان و مخالفان قدم به این عرصه گذاشته است. در این پژوهش ابتدا به کلیات و مفاهیم و بعد از آن شرحی کوتاه از زندگی‌نامه، آثار و معیارهای نقد علمی از دیدگاه شهید مطهری می‌پردازد. سپس به بررسی نقدهای ایشان به شبهات قرآنی مستشرقان پرداخته شده است. بخشی از شبهات مستشرقان به دلیل تحلیل‌های نادرست آنان از قرآن و تعالیم آن است. گسترش اسلام با زور و شمشیر، انکار معجزات غیر قرآنی پیامبر اکرم(ص)، عدم انطباق تعالیم اسلامی با مقتضیات زمان و جبری مسلک دانستن مسلمانان از این دسته شبهات است. بخش دیگر شبهات آنان مغرضانه و دارای ماهیت تبشیری و دینی است؛ تأثیر پذیری پیامبر(ص) از محیط اجتماعی، انکار جهانی بودن اسلام و نفی امی بودن پیامبر(ص) با چنین هدفی شکل گرفته است. شهید مطهری با استناد به قرآن و منابع و متون اسلامی، اسناد تاریخی و واقعیات اجتماعی به شبهات آنان به خوبی پاسخ داده است. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی نقدهای شهید مطهری به شبهات مستشرقان پرداخته شده است و اطلاعات مورد نیاز و روش جمع‌آوری داده‌ها، با استفاده از روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است.کلید واژه‌ها: شبهات قرآنی، مستشرقان، شهید مطهری

یکی از مباحث چالش‌برانگیز مطرح در فقه که با علوم حدیث نیز مرتبط می‌باشد، تفرد فتوایی و مخالفت با شهرت فتوایی و روایی است؛ هرچند این تفرد مستند به دلیل شرعی از جمله روایات باشد؛ چرا که خلاف شهرت فتوایی یا شهرت روایی در مسئله‌ای فقهی اظهار نظر صورت می‌گیرد و جامعه فقهی و چه بسا عرف مردم را به واکنش وامی‌دارد. یکی از فقهایی که چنین بحثی پیرامون او در کتاب‌های فقهی مطرح شده، فیض کاشانی است. واکاوی این امر در آثار ایشان و فقهای دیگر می‌تواند علت تفرد فتوایی او را مشخص سازد و چه بسا این امر به سبب پیروی از مبانی و دلیل معتبر از جمله آیات و روایات صحیح باشد. در نوشتار حاضر، پس از بیان مطالبی پیرامون تفرد فتوایی و رابطه آن با شهرت فتوایی، برخی از فتاوای متفرد فیض کاشانی در مفاتیح الشرایع و الوافی به اختصار مورد بررسی قرار گرفته و مستندات آنها مشخص شده است. در نهایت، روشن شده که وی در بسیاری از تفردات فقهی به دلیل شرعی ازجمله روایات استدلال کرده و در طول تاریخ فقه معتقدانی داشته است.

ادیان توحیدی اسلام و یهودیت و نیز مسیحیت از آنجا که دارای خاستگاه مشترک و منشا واحد هستند، یکسانی در بسیاری از احکام و قوانین آنها دیده می شود. ولی اختلاف در احکام و قوانین کتاب مقدس و قرآن کریم بدین علت است که با توجه به مقتضیات زمان صدور آنها و به هدف تامین نیازهای معنوی و تنظیم زندگی مخاطبان آن تشریع شده و هر حکمی با زمینه ای خاص، مبتنی بر حکمت یا فلسفه ای ویژه است. شباهت های بسیار احکام در اسلام و یهودیت از جمله جرم انگاری جرایم جنسی و نحوه تعیین مجازات آنها، در مواردی چون ملاعنه در اسلام و آزمون آب تلخ لعنت در یهودیت، زنا و طلاق در مسیحیت، حرمت ازدواج با محارم و ... بستری مناسب برای تطبیق و مقارنه میان نظام حقوقی ادیان توحیدی است که در مقاله حاضر مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است.

در میان‌ تعالیم‌ جاودانی‌ و جهانی‌ اسلام، هیچ‌ یک‌ به‌ اندازه‌ حکومت‌ فراگیر مهدوی، قابلیت‌ ارائه‌ به‌ جهان‌ پر غوغای‌ امروزی‌ را ندارد. حکومتی‌ که‌ حتی‌ برای‌ غیر مسلمانان‌ نیز عدالت‌ و امنیت‌ را به‌ همراه‌ دارد. در این نوشتار به فعالیت‌ها و آثار چند تن از دین‌پژوهان غربی و خاورشناسان مشهوری همچون هانری کربن، جیمز دار مستتر، فلوتن، گلدتسیهر، ادوارد براون، مارگولیوث، دوگوبینو، همیلتون، ماری شیمل درباره مهدویت پرداخت شده و تأثیرپذیری‌های آنها در پژوهش‌ها و اظهار نظر ایشان اشاره و نقد شده است.

يکي از چالش‌هاي اساسي بنگاه‌هاي بزرگ کار و اشتغال فاصله گرفتن از اصول و ضوابط اخلاقي و درآمد مشروع است. بررسي و تحليل مقوله قاچاق انسان با رهيافت اخلاقي از پيچيدگي و عمق این مقوله پرده برمي‌دارد. موضوعي نظير «قاچاق انسان» از موارد خاص و ويرانگر در حوزه تجارت جهاني است. تلقي ناصواب از رابطه تجارت با اخلاق و اصول اخلاقي يک نابساماني مهم و پردامنه است؛ که اشكارا کرامت و ارزش‌هاي انساني را مورد هتک قرار مي‌دهد. طبيعي است ارائه هرگونه راهکار به‌منظور مبارزه، کنترل و مهار مسئله فاجعه‌آميز قاچاق انسان در تجارت جهاني، فرع بر تحليل و بررسي اخلاقي اين‌گونه معاملات است. اين پژوهش که با روش توصيفي ـ تحليلي و رهيافت اخلاقي انجام يافته، با بيان شرايط موجود و ارائه برخي آمارها و تبيين زمينه‌هاي فراگيري پديده مجرمانه قاچاق انسان، اقدامات و تصميمات مجامع بين‌المللي را در مواجهه با موضوع، ناکارآمد دانسته و راهبرد برون‌رفت از اين بحران را توجه به اصول و تعاليم اخلاق اسلامی در سه بعد بینشی، گرایشی و رفتاری می‌داند.

پژوهش و مطالعه در گلواژه های قرآنی و مفاهیم عالیه آن به سبک های مختلفی انجام می گیرد و هر سبکی نیز متضمن مصالح و لطایفی برای پژوهشگر خواهد بود. مطالعه به سبک تفسیر تنزیلی نیز سبکی مشروع و در بردارنده دقایق و لطایفی است که هنگام کار بستن آن در فرایند فهم و مطالعه قرآنی بر محقق آشکار می گردد. در پژوهش حاضر واژه خلافت به سبک تفسیر تنزیلی مورد پژوهش و حدود 15 آیه در 10 سوره مکی و مدنی که این لفظ استعمال مرتبط داشته مورد فحص و دقت قرار گرفته است. این جستار بر آن است تا نتایجی را که منحصرا از آثار سبک تفسیر تنزیلی است در آیات مورد مطالعه آشکار و بیان نماید.