جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تأمل در هستی به‌مثابه کرداری زبانی، همواره یکی از کارویژه ­های متعالی ادبیات بوده است. این مسئله در خیّام نمود قابل‌توجهی داشته، به‌نحوی‌که کار خیّام را می ­توان پیش از هر چیز نوعی پروژۀ پروبلماتیک پرسش از هستی قلمداد نمود. در پژوهش حاضر سعی گردید با رویکردی ماتریالیستی و از منظری پساساختارگرا، به ادراکات هستی­ شناختی تازه ­ای از شیء خیامی دست‌یافت. در اینجا، شناسایی یک سری همگرا از اشیاء از یک‌سو و طرح ایدۀ تبدیل و انتقال به‌مثابه مکانیسم زیربنایی در خیّام از سوی دیگر، امکانات تحلیلی نیرومندی برای صورت­بندی ­های هستی­ شناختی تازه ­­ای از شیء خیّامی، در اختیار نهاد. طرح ایدۀ تبدیل و انتقال نشان داد که سری هم گرای اشیاء به‌طور بی­ وقفه­ ای در اتصال با یکدیگر قرار گرفته و با تولید نسبت­ هایی تازه، روندی از قلمرو گستری فیزیکی را به نمایش می­ گذارد. درنهایت و با تحلیل نظری این روابط توسیعی و گسترش یابندۀ شیء، چهار ایدۀ هستی­ شناختیِ پایان­ ناپذیری هستی، حافظه­ مندی شیء، درون گستری میل (اقتصاد اُدیپی میل) و فتیشیسم، به‌مثابه دستاورد مواجهه ­ای سمپتوماتیک با خیام ارائه گردید.

پژوهش حاضر کوشیده است مفهوم بنیامینی آئورا را در نظریۀ دیفرانسیل لایبنیتس و برداشت ویژۀ دلوز از تکینگی، ریشه­ یابی نموده و بر اساس آن توضیح دهد. دلوز بواسطۀ اثرپذیری خود از لایبنیتس، برداشتی ویژه از تکینگی ریاضیاتی ارائه می­ دهد که می­ توان آن را دقیقا معادل اکسترمم در حساب عمومی منحنی­ ها دانست. با متقاطع نمودن مفهوم آئورا با نظریۀ دیفرانسیل، سپس کشف هم­ ارزی ­های مفهومی، شناسایی نودها (گره­ گاه­ های تقاطع) و تولید یک بلوک تلاقی، نشان داده شد که می­توان آئورا را به مثابه یک تکینگی در منحنی­ های مکان- زمان زیباشناختی شناسایی نموده و توضیح داد. سپس بر اساس این روش­ تجربی، تلاش گردید طرح اولیه و پیشنهادی یک زیبایی ­شناسی ماتریالیستی، به عنوان دستاورد جنبی پژوهش، صورت ­بندی شود. بر اساس این طرح، ایدۀ اصلی زیبایی ­شناسی ماتریالیستی پیشنهادی، متقاطع نمودن نظام زیبایی‌شناختی با نظام­ های علمی برای تولید بلوک ­ها و مناطق تلاقی ست، به ­نحوی که بتوان مفاهیم زیباشناختی مستقر در این بلوک ­های تلاقی را به صورت توابع علمی- مادّی بازسازی نمود. برای تفهیم این موضوع، از نظریۀ مجموعه­ ها در ریاضیات کمک گرفته شد.

مفهوم هرمنوتیک سوژه در نزد فوکو، فضا را برای شکل تازه­ای از مطالعاتِ خود، واکاوی نسبت حقیقت و سوژه، و توسعۀ معرفت به مکانیسم­های مراقبتِ نفس فراهم آورد. از نظر فوکو، هرمنوتیک سوژه برخلاف تکنولوژی­های سنتّیِ خود، شکل ساده­ای از یک کردار مراقبتِ نفس برای دست­یابی به قسمی تعالی اخلاقی نیست؛ بلکه سراسر سامانۀ علوم انسانی، ادبیات مدرن و دانش­های همبستۀ آنها را صورت­بندی و فرّآوری می­نماید. در اینجا دیگر نه اجباری بیرونی برای افشا و در معرض تأویل قرار دادنِ خود، بلکه قسمی میل مرَضی به تخلیۀ مکنونات درونی به مثابه یک متن، و در پیشگاه امر نمادین قابل تشخیص است. این اشتیاق مفرط و انحرافی به امر نمادین که مفصل­بندی منفعلانه­ای از میل سوژه را هدف­گذاری می­کند، می­تواند به مثابه امری مرضی، سمپتوم­شناسی گردد. در پژوهش حاضر، پنج سمپتوم بالینی شامل درون­نگری، وجه نارسیسیستی، مازوخیستی، وسواسی و زنانگی زبان در هرمنوتیک خودِ مورد نظر فوکو و در چارچوب مبانی روانکاوی فرویدی، شناسایی گردید. سمپتوم­هایی که همگی سویه­ای نوروتیک داشته و حاکی از آنند که می­توان هرمنوتیک خود را در کلاسه­بندیِ اختلالات میل، در دستۀ نِوروزها قرار داد. اختلالی که ویژگی بنیادی آن مغلوب شدنِ اید (ناخودآگاهی) به مثابه مکان هندسیِ اصل لذت، در برابر اصل واقعیت و نمودهای خارجی آن (فرهنگ، اخلاق، قانون و..) است.

پژوهش حاضر به دنبال آن است تا با تأملی در فلسفۀ هنر والتر بنیامین، مبانی رویکرد غایت­شناسانۀ وی را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهد. زیبایی­شناسی انتقادی بنیامین که خود مبنای زیبایی­شناسی منفی آدورنویی است، بر پایۀ عنصر تمثیل شکل گرفته است؛ عنصری که محصول تصور خاص وی از زبان است. مفاهیم تجربه، مکاشفه و مسیانیسم که در فلسفۀ هنر بنیامین جایگاهی ویژه دارند، به گونه­ای خاص با مفهوم تمثیل و نیز با یکدیگر پیوند یافته و در نهایت با غایت­شناسی تاریخی وی ارتباط می­یابند. تاریخ که از نظرگاه بنیامین سراسر پوشیده از تجربۀ رنج و شکست است، به واسطۀ تمثیل در اثر هنری به بیان در می­آید. اما کار زیبایی­شناسی انتقادی توقف در بیان تجربۀ رنج نیست، بلکه با بیان آن قصد دارد به سوی موقعیتی آرمانی­تر رهنمون شود. تمثیل که رگه­هایی از بشارت مسیانیستی را در خود حمل می­کند، همواره با اشاره­ای به رنج، قصد فراروی از آن را دارد و این همان برنامۀ کلی استاتیک انتقادی در گذر از فاکت­ها به سوی بایسته­هاست. بدین­گونه است که بنیامین در نهایت، امکان گسست تاریخی از پیوستار رنج را بواسطۀ تمثیل هنری میسر می­داند.