جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از کتاب مجمل اللغة نوشته ابن‌فارس در موضوع لغت عربی، نسخه‌های خطی کهن و نفیسی از قرن پنجم و ششم باقی مانده است. بررسی این نسخه‌ها نشان می‌دهد تعدادی از آنها به دست کاتبان و عالمان شیعه کتابت و تصحیح شده است. در بخش نخست مقاله با مراجعه به نُه نسخه موجود از این کتاب از سده پنجم نشان داده می‌شود تعدادی از آنها به دست کاتبان و عالمان شیعی کتابت و تصحیح شده است. در بخش دوم مقاله نسخه‌ای کهن، نفیس و شیعی از کتاب مجمل اللغة معرفی شده که در مجالس مختلف (ظاهراً در قم و شاید ری) قرائت و سماع شده، و بر چند عالم امامی به نام‌های محمد بن علی بن بندار، حسن بن فادار قمی و رشید الرازی هم قرائت شده است.

سالها پیش از طریق مطالعه آثار استاد رسول جعفریان، با افرادی از اهل سنت آشنا شدم که در عین اعتقاد به مذاهب اهل سنت، به امامان ۱۲ گانه شیعه نیز ارادت خاصی داشته و بعضا با تعبیر”امام” و حتی “معصوم” از آنها نام برده و بعد از ذکر خلفای راشدین، به ائمه ۱۲ گانه شیعه اشاره می کردند.این دیدگاه یک نوع جمع بین اعتقاد به خلفا نخستین و ائمه ۱۲ گانه شیعه است که بعضا خود نیز بر این مطلب تصریح کرده اند. آقای جعفریان از این جریان با اصطلاح “تسنن دوازده امامی” نام می برند (برای مطالعه بیشتر نک: رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران، نشر علم، ص ۸۴۰-۸۵۰؛ مقالات تاریخی، دفتر دوم، انتشارات دلیل ما، ص۲۸-۴۴، ص۱۴۱-۱۴۳). این جریان بخصوص در دوره قبل از صفویه در ایران و ماوراءالنهر حضور پررنگی داشته و بیشتر در بین صوفیان نقشبندی که از نظر فقهی شافعی یا حنفی بوده اند، وجود داشته است.طی مدتی که در حال مرتب کردن مجموعه ای از نسخه های خطی بودم با موارد متعددی برخورد کردم. جالب بود در بین نسخه های ترکی که در دوره عثمانیان در قلمرو حکومتشان نوشته شده این دیدگاه حضور داشته است. در اینجا چند نمونه از این نسخه ها معرفی می شود. ویژگی مشترک نسخه های انتخاب شده در نوشتار پیش رو (موارد شماره یک تا چهار) این است که همگی شامل ادعیه و صلوات هایی بر پیامبر(ص) می باشند که عمدتا باید انشائی باشند. به نظر می رسد این گونه کتب برای استفاده عموم مسلمانان بخصوص حجاج و زائران سایراماکن زیارتی نوشته می شد. شاید بتوان موقعیت آنها را با کتابی همچون مفاتیح الجنان در میان شیعیان مقایسه کرد.