جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دعای ندبه از دعاهای مشهور با موضوع استغاثه از آخرین منجی عالم بشریت است. ادله‌ای را که بر نقش انسان‌ها در فرهنگ مهدوی اقامه شده در آیاتی از قرآن و ادعیه آمده است. ندبه و استغاثه از امام عصر(عج) در این دعا به جملات و کلماتی از قرآن اشاره شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی و بر مبنای آموزه¬های قرآنی در دعای ندبه، به تبیین شاخصه¬های بُعد کُنشی فرهنگ زمینه¬ساز ظهور امام زمان(عج) پرداخته است. نتایج به دست آمده از پژوهش بدین قرار است: 1. محتوای دعای ندبه در قالب چهار فراز «حمد و صلوات»، «ثنای برقضاء»، «تاریخ از آغاز تا تکامل» و «استغاثه و طلب» و با بیان مطالبی فصیح، حماسی و عاطفی، به تاریخ¬ رنج¬نامۀ شیعه می¬پردازد و در فراق امام زمان(عج)، می¬تواند تنبّه افراد در راستای اصلاح اوضاع اجتماعى و مبارزه با ظلم و فساد را برانگیزد و زمینه¬سازِ ظهور آن حضرت باشد؛ 2. دعای ندبه، لزوم وجود رهبر الهی برای جامعه¬ اسلامی و لزوم نجات انسان از سرگردانی و ظلالت باکمک رهبر الهی و فراموشی احکام الهی را شاخصه¬های بُعد کُنشی فرهنگ ظهور می¬داند؛ 3. عوامل زمینه¬سازی ظهور، مسئله شناخت امام زمان(عج)، شناخت وظایف و عمل به آن و مطیع امر بودن و فداکاری است.

«صریم» در آیۀ «فَأَصْبَحَتْ کَالصَّریم»، از واژگانی است که مترجمان فارسی و لاتین و مفسران، معنای واحدی از آن ارائه نداده‌اند؛ معانی شب، شب تاریک، بایر سیاه، بی‌ثمر، ریگزار، سوخته و تاریک، با خاک‌یکسان‌شده، متروک و ویران، دروشده و چیده‌شده. دو روایت نیز آمده‌ که یکی مبنای برخی مفسران و مترجمان گردیده‌است. این پژوهش با روش تحلیلی و رویکرد زبان‌شناسیِ تطبیقیِ تاریخی با هدف دست‌یابی به علل اختلاف معانی این واژه و ارائۀ معنای صواب صورت پذیرفته است. بررسی منابع لغوی سامی و سیر تفاسیر و تحلیل روایات، نشان می‌دهد که واژه‌پژوهان و مفسران در معنای آن دقت نداشته‌اند. فراوانی معناهای واژه در منابع مورد استفادۀ مفسران و مترجمان در این امر دخیل است. باتوجه به معنای اصلی این واژه که عبارت است از: قطع، بریدن و قطع‌کردن میوۀ درخت؛ معنای پیشنهادی«چیده شده» است. ادبیات جاهلی، معاجم، شواهد زبان‌های سامی و سیاق، مؤید آن است.

پیش‌بینی فرجام اسرائیل مدت‌هاست که مورد توجه آینده‌پژوهان، قرار گرفته و از جنبه‌های سیاسی، نظامی و جغرافیایی واکاوی و تحلیل شده است. در این میان برخی نیز باتوجه به کتاب مقدس و آموزه‌های قرآن کریم و احادیث سرانجام اسرائیل را کاویده‌اند. با در کنار هم قرار دادن اقوال و نظرات می‌توان علاوه‌بر نقد و بررسی برخی دیدگاه‌های موجود برپایه قرآن، روایات و عهدین، آینده را شفاف‌تر و بدون ابهام ترسیم نمود. به‌نظر می‌رسد برخی نظرات به‌دلیل وجود پیش‌داوری در پژوهشگر همراه با تطبیق بی‌جا، تفسیرها و نتایج نادرست باشد. درحالی‌که، فرازهای متعددی از قرآن کریم و عهدین، دارای سنت‌ها و قوانین الهی است که درحال حاضر نیز جاری و ساری است. در عهدین خداوند با حکمی کلی به بنی‌اسرائیل هشدار داده است که عدم انجام فرایض الهی و فساد، باعث اخراج از سرزمین‌شان می‌شود؛ همان‌طورکه پیشینیان به چنین عقوبتی گرفتار شدند. قرآن کریم در چندین سوره از خاموش کردن مکرر شعله جنگ یهودیان از جانب خداوند سخن گفته و هچنین از دفع فتنه‌گری و فساد یهود توسط افرادی که خداوند برعلیه آنان می‌فرستد، صحبت شده که تا روز قیامت استمرار دارد و چه‌بسا شامل رژیم صهیونیستی اسرائیل هم خواهدشد؛ هرچند زمان و کیفیت آن نامشخص است.

هر واژه در قرآن از جایگاهِ معناییِ ویژه خود برخوردار است، که واژه دیگر هرگز نمی­تواند جانشین آن و یا هم‌معنای آن به­شمار رود. ازاین­رو، بررسی واژه­های به ظاهر هم‌معنا در تفسیر و فهم آیات تأثیرگذار است. بررسی معنایی واژگان«مرض»، « ضُّرّ»، «أذی» و «سُقم» با بهره­گیری از روش تحلیل واژگانی و رویکرد تفسیری، بیانگر آن است که واژگان مذکور باتوجه به معانی خاص خود، جهت تبیین مفهومی خاص بیان شده و هرگونه تغییر و جایگزینی، موجب خلل در معنا خواهد بود. بکارگیری همه این واژگان در معنای مرض سبب رهیافت شبهات در برخی از آیات مربوط به زنان و انبیای الهی(ابراهیم و یونس) شده­است. این مقاله با بررسی این واژگان از بستر تمرکز بر کتب لغت، قرآن و تفاسیر به تببین تفاوت­های این واژگان پرداخته و عدم ترادف و جانشینی آنها را اثبات نموده­است. بررسی مفهومی این واژگان نشان می­دهد: «مرض» در همان معنای معهود بیماری جسمی؛ « ضُّرّ » در معنای فقر شدید مالی و مرگ فرزندان؛ «أذی» در معنای تشویش و تلاطم روحی حاصل از تغییر و دگرگونی، «سُقم» هم به معنای متردد و شک­دار است. براین اساس افزون بر رفع شبهاتی پیرامون انبیای الهی، بُعدی از اعجاز علمی قرآن و تکریم زنان در قرآن هویدا می­شود.

سیره تفهیم و تفاهم عقلا به معنای روش و بنای عموم خردمندان در گفتگو، معاملات و روابط اجتماعى آنان، بدون در نظر گرفتن مذهب، زبان، محدوده جغرافیایی و... به شمار می رود. این پژوهش با استعانت از رهیافت درون دینی به همراه روش تحلیلی-منطقی، در پی بیان دلایل مبنا بودن این شیوه در نزول و فرایند تفسیر و فهم آیات وحی است. اثبات این موضوع، اهمیت بسزایی در شیوه فهم و تعیین مراد خداوند متعال از بیان آیات قرآن دارد. به همین منظور، پس از آشنایی با مفهوم بنای عقلا و تبیین تفاوت معنایی آن با مفاهیم مشابه مانند عرف و حکم عقلی، دلایل عقلی و نقلی جهت اثبات ادعا، بیان می گردد. نتایج این پژوهش می تواند ضمن تبیین مبانی و تأکید بر روش های صحیح تفسیر قرآن از شیوه های ناصواب، امکان ارزیابی دقیق تر مکاتب تفسیری را فراهم آورد. تأکید بر تعیّن معنا به طوری که باعث یکتایی معنا و یا محدودتر شدن دایره معانی محتمل الفاظ و عبارات قرآن گردد، دیگر نتیجه این پژوهش خواهد بود. هر روش تفسیر متن که به همه یا بخشی از سیره تفهیم و تفاهم عقلا پایبند نباشد در مقابل نظریه مختار خواهد بود، که می توان از تکثرگرایی بی ضابطه معنایی و خواننده محوری هرمنوتیک منظرگرا یا عدم توجه اخباریون به حجیت ظواهر آیات وحی نام برد. سرانجام پایبندی مفسر به بنای عقلا و نتایج حاصل از آن، می تواند باعث تزلزل بنیان های بسیاری از سؤالات و شبهات مربوط به شیوه قرائت و فهم متون دینی باشد.

تأمین اجتماعی در مفهوم رایج آن، به تأمین نیازهای مادی محدود می‎شود. از آن‌جا که از سویی بنا‎بر روایات متواتر، دولت‎کریمۀ مهدی موعود؟عج؟، دولتی عدالت‎گستر معرفی و از سوی دیگر در اندیشۀ معاصر بشری، یکی از ارکان تحقق عدالت اجتماعی، تأمین اجتماعی در مفهوم رایج آن تلقی شده است، این پرسش مطرح است که تأمین اجتماعی در دولت مهدوی؟عج؟ دارای چه مفهومی و تامین‌کنندۀ کدام نیازهاست و آیا می‎توان آن را محدود به مفهوم رایج آن تصور کرد؟ فرضیۀ این پژوهش آن است که با توجه به این‌که دولت منجی موعود؟عج؟، دولتی با حاکمیت قرآن کریم است، قهراً تمامی راهکارهای عدالت‎گستری از جمله تأمین اجتماعی، دارای رویکرد و مفهومی قرآنی خواهد بود؛ از این ‎رو، این پژوهش، در پیِ مفهوم قرآنی تأمین اجتماعی و جایگاه آن در دولت منجی موعود؟عج؟است. از سوی دیگر، از آن‌جا که هدف نظام تأمین اجتماعی، حتی در مفهوم رایج و متداول آن، نهایتاً تأمین آرامش انسان است و به نظر می‎رسد این هدف، ارتباطی تنگاتنگ با حیات طیبه انسان دارد، در این پژوهش به مفهوم‌شناسی تأمین اجتماعی در دولت مهدوی؟عج؟ با تأکید بر مفهوم حیات طیبه پرداخته شده است. براین اساس، مفهوم نظام تأمین اجتماعی در دوران ظهور، مفهومی ایمان‌مدار و عمل صالح‌محور خواهد بود. دو عنصری که هم در اعتقاد به مهدویت و هم در زمینه‎سازی دوران ظهور نقش بسیار سازنده‎ای دارد. این تلقی از تأمین اجتماعی، موجب خواهد شد که در دوران انتظار، تمامی اندیشه‎ها و قوانین تأمین اجتماعی در جوامع قرآن‌مدار، در راستای مفهوم آن در دولت مهدوی؟عج؟ و برای تأمین نیازهای مادی و معنوی و در نتیجه کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانی انسان اجتماعی تنظیم گردد و تمامی تصمیمات و راهکارها در راستای تأمین ایمان و عمل صالح باشد و نه آنچه که در اندیشۀ سکولار و تنها برای تأمین جنبه‎های محدود مادی و لذت‎های دنیوی مطرح شده است؛ که در این صورت زمینه‎ساز تشکیل هرچه زودتر دولت مهدوی؟عج؟ خواهد بود.

مفهوم رایج تأمین اجتماعی غالباً در حمایت معیشتی دولت‌ها از افراد جامعه خلاصه می‌شود. هرچند مفهوم تأمین اجتماعی، برآمده از تعریفی اصطلاحی و معاصر و برگرفته از نگاه سکولار غرب به نیازهای این جهانی انسان است، لکن به نظر می‌رسد این امر به هیچ وجه مانع از ارائۀ مفهومی جدید از آن نخواهد بود. در پژوهش حاضر و با روش توصیفی ـ تحلیلی، مشخصاً به این مسئله پرداخته شده است که چگونه می‌توان مفهومی از نظام تأمین اجتماعی، بر پایه زندگی مطلوب و بر اساس آموزه‌های قرآن کریم ارائه نمود؟ قرآن کریم کیفیتی از زندگی انسان را با عنوان «حیات طیبه» معرفی نموده است که دارای ویژگی‌هایی است؛ از جمله اینکه حیاتی دائمی، محصول مراتب ایمان و مصادیق گستردۀ عمل صالح، زندگی کرامت‌مدار، امنیت‌زا و آرامش‌بخش و در نتیجه زندگی شادمانه است. در این کیفیت از زندگی، تأمین زندگی مادی و معیشتی نه تنها مغفول نیست که از مهم‌ترین عناصر و مؤلفه‌های تشکیل آن است. از سوی دیگر، از آنجا که بنا بر رویکردهای متفاوت به کرامت انسان، هدف غایی نظام تأمین اجتماعی حتی در مفهوم شایع آن، تأمین کرامت افراد جامعه معرفی شده است و این مهم از اهداف اساسی هدایت‌های قرآن کریم است، نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی دارای ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم حیات طیبه به عنوان زندگی مطلوب انسان خواهد بود. نتیجه اینکه این نظام، نظامی همسو با حیات طیبه و در راستای تأمین کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانیِ انسان اجتماعی است و دولت اسلامی به معنای حاکمیت و به عنوان قدرتمندترین نهاد اجتماعی، بیشترین وظیفۀ تأمین آن را دارد تا جایی که می‌توان ادعا کرد که دولت اسلامی، دولت نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی است.

دین برنامه ی جامع معرفتی و اعتقادی و عملی برای سعادت انسانهاست که توسط پیامبران الهی برای سعادت بشر ارائه شده و از این رو در تمامی جهان ادیان الهی گسترش یافته اند با این وجود، به دلیل عقل و اختیار آدمیزاد، مکاتب بشری نیز در کنار ادیان الهی که یا در تقابل و یا در تعامل با این ادیان هستند پدید آمده اند . در کشور چین هم مانند دیگر کشورها ادیان و مکاتب مختلفی وجود دارد همانند: مسیحیت ، بودا، کنفوسیوس ، اسلام، کمونیسم و ...... در میان این ادیان و مکاتب، پیروان دین اسلام حدود دو درصد از جمعیت چین را تشکیل می دهند . اسلام از حدود قرن هفتم میلادی به دنبال انتشار آن در ایران و با بهره گیری از فنون دریانوردی ایرانیان از طریق راه ابریشم دریایی از خلیج فارس به سواحل جنوبی چین رسید . انتشار اندیشه های صوفیانه اسلام در چین قرن ها بعد در حدود قرن شانزدهم میلادی به ویژه در دوران سلطه مغول بر بخشهای وسیعی از شرق و غرب آسیا از طریق راه ابریشم از ایران و آسیای مرکزی صورت پذیرفت و از این طریق در مناطق مختلف چین مثل استان گانسو ؛ چین های ؛ نین شای ؛ شان شی ؛ سین کیان و یونان گسترش یافت که استان "چین های" و استان " گانسو" مرکز اصلی تصوف در چین بشمار میرود . و اما پیدایش وهابیت که بنام اخوانی در چین مشهور و موسوم است در اوایل قرن 19 میلادی توسط شخصی بنام " ما گوان یوان " که از متفکران و فعالان بزرگ جامعه مسلمان چین بشمار می آید گسترش یافت . او با شعار بازگشت به اصل اسلام ، تاکید بر عمل کردن به شریعت ،مخالفت با تفکر تصوف که آنها را بدعت می نامید توانست بسیاری از جوانان اهل تصوف و تازه مسلمان را به خود جذب کند. رفته رفته اندیشه وهابیت در مناطق مختلف چین به ویژه استان یونان ؛ پکن و چین های که مرکز اصلی وهابیت در چین است نفوذ کرده است. گسترش بسیار سریع وهابیت که در طی 50 سال به بانفوذ ترین گروه مسلمان چین تبدیل شد ، چند عامل دارد: عامل داخلی : الف) ضعف بنیه علمی رهبران تصوف در مسایل دینی و برخی اشتباهات رفتاری . ب) بی توجهی به برخی از ظواهرشریعت در متصوفه. ج) نفوذ برخی از اندیشه های غیر اسلامی( کنفوسیوس، بودایی و ...) در اعتقادات اهل تصوف که این مکتب را در مقابل اندیشه های وهابی گری آسیب پذیر کرده است . عامل خارجی : الف)سیاست حکومت چین که از نفوذ رهبران متصوفه و گسترش این مذهب هراس داشته اند و به همین خاطر در مقابل متصوفه به تقویت وهابیون پرداخته اند. ب)حمایت های مالی دولت عربستان از مبلغان وهابی و گروندگان به این اندیشه. ج)ساختن اماکن مذهبی ( مدارس، مساجد و ... ) و انتشار کتب و سازماندهی وهابیون و کمک های مالی به آنها که این عوامل در کنار عامل داخلی( درون دینی متصوفه) به گسترش وهابیت و تضعیف اهل تصوف انجامیده است. دین اسلام در چین دوبرهه تاریخی را پشت سر گذاشته است. بنا براین میتوان گفت : الف ) برهه قدیم که همان اسلام صوفیانه است که دارای مبانی عقیدتی و رفتاری با ادبیات و فرهنگ خاص به خود می باشد ب) برهه جدید که همان اسلام وهابیت و سلفی است و آن نیز مبانی و فرهنگ خاص به خود را دارد . بطور خلاصه مبانی اسلام قدیم در چین عبارتست از : اطاعت محض و غلو در مرشد ؛ تقدم طریقت بر شریعت ؛ رهبانیت ؛ وحدت وجود و حب پنج تن مخصوصا امیرالمومنین (علیه السلام) ؛ خانقاه جایگزین کعبه . مبانی اسلام جدید در چین نیز عبارتست از:اکتفا به توحید عبادی در مقابل توحید ربوبی و ذاتی ؛ حرمت توسل شفاعت و تبرک ؛ ظاهر گرایی در قرآن و سلفی گری (تقلید کورکرانه از اندیشه گذشتگان ). در این پژوهش بر آنیم مبانی اسلام قدیم در چین را بر پایه ی آموزه های قرآن کریم مورد بر رسی قرار دهیم.

طبیعت و محیط زیست یک موهبت الهی است که همانند سایر نعمت ها در اختیار انسان قرار گرفته، تا برای ادامه حیات زیستی، همجنین رسیدن به رشد و تعالی معنوی از عناصر محیط زیست بهره بگیرد. از منظر دین مبین اسلام، وجود انسان دارای دو بعد است: بعد مادی و جسمانی، بعد معنوی و روحانی. انسان از نظر بعد مادی وجودش خود یکی از عناصر طبیعت است و خلقت اولیه اش از خاک است. ولی از نظر بعد معنوی، شأن و منزلت انسان ملکوتی و فراتر از طبیعت است. لذا انسان ناگزیر به برقراری ارتباط و تعامل با طبیعت است تا در راستای این تعامل تمامی نیازهای اولیه مادی و معنوی اش را برطرف نماید. این امر زمانی محقق می شود که انسان با دیده ی تفکر و تأمل به طبیعت و آیاتش بنگرد و در پرتو چنین نگاهی هدفمندی هستی، همچنین وجود خالق و اصل معاد برای انسان تبیین می شود. متأسفانه در جوامع امروزی بشر بیشتر برای تأمین نیازهای مادی اش از طبیعت بهره برداری می کند و جنبه معنوی طبیعت جهت رشد و تعالی انسان کمتر مورد توجه واقع می شود. حتی با بهره برداری غیر اصولی از طبیعت به آن آسیب وارد می کنند، غافل از اینکه انسان نه تنها حق هر گونه استفاده ای را از طبیعت ندارد بلکه براساس تعالیم ناب اسلامی او در برابر طبیعت مسؤل است. در این پژوهش سعی بر این است تا تعامل انسان با طبیعت و نقش طبیعت در راستای رساندن انسان به کمال حقیقی و مقصد نهایی که شناخت خالق هستی و اصل معاد است مورد بررسی قرار گیرد.