جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از پرسش‌های مفسران قرآن‌کریم و عهد عتیق، نقش نیت مکلف در مجازات الهی است. با توجه به اینکه مؤاخذه بر فراموشی و خطا از نظر عقلی ناپسند است، پرسش مفسران قرآن کریم دربارۀ آیۀ ۲۸۶ سورۀ بقره این است که چرا مؤمنان در فقرۀ «ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او أخطأنا» برای فراموشی و خطای خود از خداوند پوزش می­طلبند؟ مفسران عهد عتیق نیز در مواجهه با ماجرای عزه پرسشی مشابه دارند:‌ چرا عزه علی‌رغم اینکه نیت سوئی نداشت، برای لمس ناخواستۀ تابوت عهد مجازات شد؟ مقایسۀ آرای مفسران عهد عتیق و قرآن بیانگر آن است که هر دو گروه سعی در ارائۀ تفسیری عقلانی داشته‌اند، تا اصل عدل الهی مورد خدشه قرار نگیرد. همچنین با مقایسۀ آیۀ ۲۸۶ بقره و ماجرای عزه، پیشینۀ الاهیاتی این موضوع روشن‌تر گشته و می‌توان مجازات عزه را به عنوان نمونه‌ای از مصادیق تفسیری آیۀ شریفه عنوان نمود.

یکی از مباحث اساسی علم مصطلح الحدیث، ضوابط جرح و تعدیل راویان است هتب بترای ایترای میراث حدیث از اهاذیب و مجعولات وضع شده اس . جرح و تعدیل روات حدیث، بر اایۀ تضعیفات یا توثیقات محدثان دورۀ نخستین اسلام شکل گرفتب و بیانگر شرح حال، نقتا ضتعو و تّورت راویتان اس . اما زمانی مشکل آغاز شد هب هسانی هب مسئول معرفی اشخاص غیر اّبل اعتماد در نقل حتدیث بودند، خود دچار اختلافات شخصی و مذهبی شدند و شروع بب انتقاد و تضعیو یکدیگر هردنتد هتب در شهرت دارد؛ یعنی سخنانی هب علمای هم عصر و هم رتبب، علیب » هلام الا رّان « علم مصطلح الحدیث بب هم ابراز هرده اند. اما بب مرور زمان و با توجب بب فزونی این اختلافات و تضعیفات، هب می توانس ستبب بی اعتمادی مسلمانان بب احادیث یا محدثان گردد، حدیث شناسان با استناد بب دلایل شرعی و عرفی و سخنان علمای سلو، بب تأسیس اّعده ای مهم در علم مصطلح الحتدیث ا تّدام هردنتد هتب در میتان عالمان متأخر، همواره مورد بحث و نظر بوده اس . بنا بب مفاد این اّعده، نسل هتای بعتدی نبایتد بتب سخنان تند و غیرمنصفانۀ علمایی هب در یک عصر زندگی می هردند، اعتنا هنند. با ملاحظۀ آرای علمای ایشین و متأخر، می توان سب مرحلۀ اصلی برای این اّعده ترسیم هرد؛ ایشینۀ اّعتده هتب برگرفتتب از هلام محدثان دورۀ سلو اس ، تدوین اّعده هب توسط ابن عبدالبر و ذهبی صورت اذیرف و اصتلاح هاستی های اّعده توسط علمای متأخر. مبانی نظری اّعدۀ هلام الا رّان بر چهار محور اصتلی استتوار اس : بی اعتبار ساختن بستر هلام الا رّان، گوشزد نمودن تبعات منفی اعتنا بب هتلام الا تّران، اعتبتار بخشیدن بب اجتهادات علمای سلو، و در نهای ، رویکرد اخلا یّ بب هلام الا رّان. در این مقالب تتلا شده تا علاوه بر ایگیری سیر تطور این اّعده، مبانی چهارگانۀ اّعده نیز مورد بحث رّار گیرد.