جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیخ فضل‌الله نوری نمایندۀ جریانی در ایران است که بیش از هر چیز به حفظ دیانت و استقلال کشور در تمام عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می‌اندیشید. از جمله مسائلی که دغدغۀ ایشان در ایران بود، استبداد و استعمار در کنار حفظ استقلال کشور بود؛ مسئله‌ای که او را از پیشروان نهضت تنباکو و جنبش مشروطۀ مشروعه در ایران قرار داد. شیخ فضل‌الله با شناخت عمیقی که از مبانی فرهنگ و تمدن غرب و اصول فکری و اندیشۀ سیاسی آن‌ها داشت، هدف اصلی مبارزات خود را صیانت از دین به‌عنوان عامل همبستگی، وحدت و استقلال ایرانیان و حفظ عزت مردم ایران با قطع دست اجانب از سرنوشت کشور قرار داد. دشمنان شیخ فضل‌الله عمدتاً دو جریان خارجی استعمار و داخلی غرب‌گرا بودند که شیخ را سد راه پیشبرد اهداف خویش می‌دیدند و درنهایت ایشان جان خود را در راه دفاع از ساحت دین و مبارزه برای استقلال ایران فدا کرد. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیف و تحلیل به مبانی اندیشگی و ابعاد مبارزات استقلال‌طلبانۀ شیخ فضل‌الله در رهایی ایران از سلطۀ استعمار می‌پردازد.

این نوشتار به بررسی و نقد کتاب «عصر حیرت و امکان حکمرانی دینی در عصر غیبت» تألیف آقای مهدی نصیری اختصاص یافته است. ادعای آقای نصیری در این کتاب را به‌اختصار می‌توان شامل این دیدگاه کلی دانست که در عصر غیبت و یا در عصر حضور غیر مبسوط الید و همراه با تقیه امام معصوم علیه‌السلام به‌ویژه وقتی‌که با سیطره تمدن ماتریالیستی و اومانیستی مدرن همراه می‌شود، نمی‌توان دولت و تمدنی در تراز دین محقق ساخت و حتی اگر هم در عصر غیبت بتوان یک حکومت دینی با محوریت ولایت‌فقیه تأسیس نمود، اما امکان تحقق تمدنی در حد مطلوب و قابل‌قبول که مبتنی بر آموزه‌های دینی مستنبط از قرآن و سنت باشد، وجود ندارد. این ادعا به همراه برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های آقای نصیری در کتاب عصر حیرت، ذیل چند عنوان در نوشتار حاضر مورد تحلیل و نقد قرار گرفته است.

هدف: روابط بین‌الملل تحت تأثیر پدیدۀ کرونا طی دو سال گذشته، دارای وضعیتی منحصر به‌فرد بود. در شرایطی که بسیاری از محققان بین‌المللی بر اساس شواهد موجود پیش‌بینی می‌کنند که وضعیت جهان در دورۀ پساکرونا تحت تأثیر این ویروس عالم‌گیر به تغییر و تحولاتی گسترده‌تر منتهی می‌شود، هدف از بررسی پیامدهای بحران کرونا در عرصه‌های مختلف بین‌المللی، اتخاذ تصمیمات مناسب در مواجهه با این پدیدۀ استثنایی و مقابله با تهدیدها و پیامدهای بین‌المللی آن بود. روش: این پژوهش از روش توماس اسپریگنز که غالباً در مواجهه با بحرانها و تحلیل آنها کاربرد دارد، در چهار مرحلۀ مشاهدۀ بحران، بررسی علل و ریشه‌های بحران، ارائۀ نظم مطلوب و پیش‌بینی راههای برون‌رفت از بحران استفاده کرد. یافته‌ها: پیامدهای مهمی تحت تأثیر بحران کرونا در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی جهان، مورد انتظار است که می‌تواند نظامهای سیاسی را با شاخصها و مؤلفه‌های جدیدی مواجه کند و چالشهای جدیدی را به وجود آورد. نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق، ناکارامدی مدیریت موجود بین‌المللی را نشان داد و بر ضرورت تغییر و تحولات جدّی در نظام بین‌الملل تأکید کرد. در این خصوص پیشنهادهایی در راستای شکل‌گیری نظم نوین جهانی در دورۀ پساکرونا ارائه شد.

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال است که از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای چه رابطه‌ای بین منافع ملی و مصالح امّت اسلامی برقرار است؟ دیدگاه رایج در پاسخ به این سوال، بر پایه امکان وقوع تزاحم میان این دو مقوله و جستجو برای یافتن اولویت و وجه تقدم یکی بر دیگری استوار است. از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای می‌توان بر اساس اعتقاد به سه مقوله هماهنگی منافع ملی با مبانی نظری اسلام، هماهنگی منافع ملی با هویت ملی و هماهنگی منافع ملی با اهداف فراملی، نفی ذاتی تزاحم میان منافع ملی با مصالح اسلامی را نتیجه گرفت، زیرا از دیدگاه ایشان منافع ملی یک کشور اسلامی جدا از هویت ملی و فرهنگ اجتماعی مردم مسلمان که برگرفته از ارزش‌های اسلامی است، نیست. از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای، در موارد بسیاری احساس تزاحم ناشی از وجود ابهام است؛ اگر ابهامات نظری و عملی سیاست خارجی دولت اسلامی رفع شود و مبانی آن منقح گردد، بخش مهمی از تناقضات ظاهری در بُعد عمل نیز منتفی خواهند شد. گاهی نیز تزاحم از توهّم منفعت یا مصلحت بوجود می‌آید. دولت اسلامی با در نظر گرفتن مبانی نظری اسلام می‌تواند با دیدی واقع‌گرایانه و بر اساس ضرورت‌های موجود، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های مناسبی در سیاست خارجی خود در راستای حفظ منافع ملی و مصالح اسلامی تدارک ببیند.

سيد‌‌عبدالله بهبهاني در جريان نهضت تحريم تنباکو، به حمايت از قرارداد رژي و نقض حکم تحريم اقدام کرد. در اين راستا، برخي اقدامات خاص وي، مانند ديدار با مسئولان انگليسي، موجب انگشت‌نما شدن وي و ماندگاري نامش در تاريخ به‌عنوان ناقض حکم تحريم گرديد. نوشتار حاضر با روش تاريخي و بررسي دقيق گزارش‌ها‌ و اسناد، به توصيف و تبيين مواضع و اقدامات بهبهاني در نهضت تحريم تنباکو پرداخته است. در نگاهي همدلانه، علت موضع و اقدامات وي را مي‌توان ناظر به دو مسئله دانست (که البته هر دو قابل نقد است): 1. تشکيک در اصالت و نيز شرعي بودن حکم تحريم؛ 2. توجه به منافع حاصل از اجراي قرارداد رژي و مضرات فسخ آن براي ايران. علی‌رغم‌ آنکه بهبهاني روابط نزديکي با امين‌السلطان صدراعظم برقرار کرده بود و نيز تمايلاتي به مسئولان انگليس و سياست‌هاي آن کشور داشت که نبايد تأثيرگذاري اين روابط و تمايلات را در مواضع بهبهاني ناديده گرفت، با اين حال، ادعاي اخذ رشوه از سوي بهبهاني براي مبارزه با حکم تحريم مورد ترديد جدي است و موارد ارائه‌شده در اين زمينه، توان اثبات چنين ادعايي را ندارد.