جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علم قرائت یکی از علوم قرآنی است که نقش بسزایی در فهم قرآن دارد و اختلاف در قرائات، مؤثر در دریافت معانی مختلفی از قرآن خواهد بود. با توجه به اهمیت و ارتباط موضوع اختلاف قرائات با تغییر و تحریف الفاظ قرآن مستشرقان به تحقیق و طرح شبهات در این زمینه پرداخته­اند. نوشتار حاضر با بهره جستن از روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی شبهات مستشرقان مشهور ازجمله: نولدکه (1930م)، ریچارد بل(1876م) و آرتور جفری (1982م) در حوزه قرائات، به تحلیل و نقد آن می­پردازد. به نظر می‌رسد، آنچه پایه و اساس فکری این دسته از مستشرقان را شکل می‌دهد، در وجه اول، عنادورزی دیرینه‌ی غرب نسبت به مسلمانان است که این مسئله در رویکرد قرآن‌پژوهی ایشان نیز به چشم می‌خورد و وجه دیگر، عدم توجه به اصول پژوهش است، و به‌روشنی می‌توان دریافت که هدف مستشرقان ازاین‌گونه پژوهش‌ها، شناخت اسلام و قرآن نبوده و نیست. پژوهش‌های مستشرقان در مسئله قرائات قرآن، چه از جهت روش تحقیق، عدم بررسی منابع امامیه و عدم آگاهی کامل از مسئله اختلاف در قرائات، ازجمله کاستی‌ها و نواقص غیرقابل‌قبول مستشرقان است. پژوهشگران امامیه، برخلاف مستشرقان، هرگز به مسئله تحریف قرآن به نفع مذهب تشیع نپرداخته‌اند و مدعای این مسئله، پذیرش مسلم و قطعی مصحف عثمانی از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز است. مقام معظم رهبری، تأکید خاص و ویژه‌ای بر نحوه قرائت تخصصی قرآن کریم دارند و در بیانات مختلف، ریزبینی ایشان به‌روشنی مشاهده می‌گردد. ایشان قرائت صحیح را مقدمه‌ای برای فهم و به دست آوری معرفت قرآنی بیان می‌کنند و در مورد نحوه قرائت قرآن کریم، به مسائلی همچون: تکرار آیات و کلمات، نحوه قطع و وصل اداء کلمات و «نَفَس کوتاه و بلند» پرداخته و آن را برای قاریان قرآن شرح داده‌اند و بر لزوم قرائت صحیح و مقدمات قرائت تأکید نموده‌اند.

وحی همان «پیام الهی به پیامبران برای هدایت مردم»، ‌پایه و قوام شرایع الهی و ارزنده­ترین گوهر آسمانی بر دامن زمینیان است و پیوندی ناگسستنی با سرشت و سرنوشت آدمی دارد. در سده­های اخیر، با گسترش موج اسلام­پژوهی در غرب، فرضیه اقتباس برخی از محتویات قرآن از متون دینی و ادبی گذشته نیز یکی از زمینه­های فعالیت خاورشناسان قرار گرفت. ویلیام مونتگمری وات و درمنگام را می‌توان از مستشرقانی دانست که دیدگاه پدیدارشناسانه رایج در مغرب­زمین نسبت به وحی را با دیدگاهی الهیاتی پیوند زده­اند که بیش­تر نیز برخاسته از الهیات مسیحی است. تبیین این مسأله، ضروری است تا حقانیت دین اسلام و وحی قرآنی و برتری آن بر تمام ادیان الهی اثبات شود. مقاله پیش­ رو، با بهره جستن از شیوه توصیفی - تحلیلی و با رویکرد انتقادی همراه با گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سامان یافته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که محققان غربی و خاورشناسان از جمله: ویلیام مونتگمری و امیل درمنگام، با تمسک به اصولی چون: تأثیر شخصیت پیامبر(ص) بر قالب وحی، خطاپذیریِ وحی و پیامبر و عنصر بشری در قرآن و ... را مطرح کرده‌اند که هیچ کدام از دانشمندان شیعه آن را نمی­پذیرند و با اندیشه‌های دینی اسلام در تضاد است. در هر یک از این اصول، با نقدهایی جدّی از جمله: مصونیت قرآن از خطا، سازگاری علم و دین در اسلام، و شخصیت کمال­یافته پیامبر(ص) در دریافت وحی موضوعیت دارد نه طریقیت، عدم ابهام و تناقض در وحی قرآنی و... مواجه است.

تاکنون ترجمه‌های گوناگونی از نهج‌البلاغه به زبان فارسی انجام گرفته، اما به‌طورکلی به دلیل کاستی­‌هایی که در ترجمۀ زبان عربی به زبان فارسی وجود دارد، این ترجمه­‌ها مورد نقد و بررسی بسیاری از ادیبان قرار گرفته‌اند. در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از معاجم مختلف لغوی، کتاب­های صرفی و نحوی و شروح نهج­‌البلاغه، چالش­های پیش روی مترجمان در برگردان مشتقات باب استفعال، مورد مطالعه قرار گیرد. بر این ­اساس، داده­‌های مربوط به هشت مورد از مشتقات باب استفعال از کل خطبه­ های نهج ­البلاغه انتخاب و در شش ترجمۀ فارسی نهج‌البلاغه (فیض الاسلام، انصاری، شهیدی، زمانی، دشتی و آقا میرزایی) مورد بررسی و نقد قرار گرفت. یافته­‌های این پژوهش نشان می­‌دهد که «خطا در تشخیص ساختار فردی» و «خطا در تشخیص ساختار جمعی» از مهم‌ترین لغزش­های ساختاری در برگردان مشتقات باب استفعال است. ازنظر کمّی نیز گزارش آماری عملکرد مترجمان در نمونه­‌های مورد بررسی، بیانگر این است که ترجمه­‌های­ شهیدی و دشتی بدون هیچ لغزشی در تشخیص ساختار فردی و همچنین در تشخیص ساختار جمعی در برگردان مشتقات باب استفعال، موفق­‌ترین ترجمه بوده‌­اند. از آن‌سو، ترجمۀ فیض‌­الاسلام تنها در تشخیص ساختار فردی، بدون هیچ لغزشی، موفق­ترین ترجمه بوده است.

قرآن کریم با نظام تربیتی خاص خود و نگاه واقع‌بینانه‌ای که به ساختار وجودی و روانی انسان و پدیده‌های اجتماعی دارد، درصدد رساندن انسان به سعادت واقعی‌اش در سایه این نظام تربیتی است. از این‌رو می­توان در آیات شریفه قرآن نکات بسیار زیادی پیرامون اصول تربیت را مشاهده نمود. با بررسی آیات قرآن و با توجه به اندیشه­های دو مفسر بزرگ شیعه و اهل‌سنت معاصر ـ طیب و سید قطب ـ در حوزه اصول تعلیم و تربیت درمجموع به نه اصل کلی در تعلیم و تربیت قرآنی می‌رسیم که عبارت‌اند از: 1ـ اصل تعقل و تفکر، 2ـ اصل تدریج و پیوستگی، 3ـ اصل تکریم و حرمت‌گذاری، 4ـ اصل مساوات، 5ـ اصل اختیار، 6ـ اصل تناسب و اعتدال، 7ـ اصل هدفمندی، 8ـ اصل فطرت‌گرایی، 9ـ اصل فعالیت. گرچه سید عبدالحسین طیب و سید قطب تقریباً در یک دوره می­زیستند؛ اما محدوده جغرافیایی، موقعیت سیاسی، اجتماعی و دغدغه­های فکری متفاوتی داشتند. سید قطب، به‌عنوان یک دانشمند مبارز و روشنفکر مصری، قرآن را صرفاً یک کتاب عرفانی یا نظری نمی‌داند، بلکه آن را کتاب «حرکت و پویش» می‌شناسد و از‌همین‌رو در تفسیر خویش به وجود اندیشه­های ارزشمندی در قرآن برای رسیدن به سعادت بشری، مشکلات عصر حاضر و اوضاع نابسامان کفار تأکید دارد و مسلمانان را به تمسک به این تنها طریق دعوت می­کند. طیب نیز رویکردی اجتماعی داشته و در تبیین اصول تربیتی، دیدگاه اهل­بیت: را آن­گونه که در روایات شیعه آمده، بسیار موردتوجه قرار داده و سعی می­کند در تفسیر آیات از این دیدگاه تخطی نکند. ‌طیب به میزان بسیار زیادی از روایات برای تفسیر آیه و چه در تکمیل مباحث مطرح‌شده در ذیل آیات استفاده نموده است که در مقایسه با میزان سید قطب بسیار بیشتر است.

از عرصه‌های مهم، در اعجاز علمی قرآن، آشنایی با افرادی است که سالیان درازی در این حوزه علوم کوشیده‌اند یکی از این افراد، آقای دکتر زغلول راغب محمد النجار است که در سال 1933 میلادی برابر با 1312 خورشیدی دیده به جهان گشود از آثار بنانی ایشان 45 عنوان کتاب است که تقریبا سه چهارم این کتاب‌ها در عرصه کتاب‌های علمی ـ قرآنی و حدیثی می‌باشد و افزون بر آن، محور بسیاری از 459 مقاله ایشان، مباحث علمی قرآن و حدیث است. دستاورد این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه‌ای عبارتنداز: نخست در تعریفی که می‌توان از سخنان ایشان درباره تعریف اعجاز علمی اصطیاد کرد پنج قید وجود دارد. دوم آنکه ایشان مانند هر مفسر دیگری دارای مبانی عام تفسیری مانند: وحیانی بودن الفاظ قرآن، مصونیت قرآن از تحریف و ... و مبانی خاص مانند: فرا عرفی بودن زبان قرآن، هم‌سویی کامل علم و قرآن در بیان اطلاعات هستی‌شناختی و ... هستند. سه دیگر، پاره‌ای از ضوابطی که ایشان در تفسیر علمی پایبندند عبارتست ‌از: بهره بردن مفسر از حقایق قطعی و ثابت شده در راستای تفسیر علمی، به کار نبردن فرضیه‌ها و نظریه‌ها برای فهم گزاره‌های علمی قرآن و ... چهارم مصادیق 69 مقاله که در فهرست اعجاز تاریخی در سایت ایشان برآمده را می‌توان در سه بخش مصادیق قابل پذیرش؛ مصادیق نقدپذیر و مصادیق قابل تردید نشانید و برای هر یک مثال‌هایی ارائه نمود.

این رساله با موضوع «بررسی تطبیقی آیات 8-4 سوره اسراء در مورد پیشگویی تاریخی قرآن درباره بنی اسرائیل» مشتمل بر طرح تحقیق، سه بخش و خاتمه ای است.در بخش اول به چهار مبحث مهم مربوط به بنی اسرائیل پرداخته شد. تعریف اصطلاحات، نگاهی گذرا به بنی اسرائیل از زمان حضرت موسی (ع) تا دوران معاصر، بحثی درباره یهود و صهیونیست و بیان برخی از طغیان گری ها و جنایات یهودیان به بشریت از جمله مباحث این بخش است.در بخش دوم مباحثی مربوط با آیات 8-4 سوره اسراء آمده و مهم ترین مباحث آن عبارتند از: تفسیر آیات، بیان نظرات و دیدگاه های مفسران و دانشمندان شیعه و اهل سنت درباره تفسیر و تطبیق وعده الهی بر واقعیت تاریخی بنی اسرائیل، نقد و بررسی نظرا ت و دیدگاه های ارائه شده در این زمینه و در آخر دیدگاه برگزیده.در بخش سوم از آثار و پیامدهای این بحث ، به دو اثر و پیامد مهم آن اشاره شده است: یکی مسأله مهدویت و دیگری مسأله انتظار.در خاتمه به جمع بندی ونتیجه گیری مباحث گذشته اشاره شده است.

شرح واژگان قرآنی و اعراب آیات سوره حمد و 30 آیه از سوره بقره است. در این تحقیق با توجه به مفاد تفسیر «مجمع البیان» ابتدا روش نگارش این تفسیر بیان شده سپس مکی یا مدنی بودن سوره حمد و بقره بررسی گردیده آ‹گاه محتوای این سوره و 30 آیه اول از سوره بقره از لحاظ اعرابی مورد تجزیه و ترکیب قرار می گیرد. جزء سوره بودن بسم الله الرحمن الرحیم، بررسی محتوای سوره حمد و بقره، تحقیق درباره معنای حروف مقطعه و بررسی اعراب آن و بیان زندگی نامه کوتاه مرحوم طبرسی و جایگاه ویژه تفسیر مجمع البیان از دیگر مباحث ارایه شده در این رساله می باشد.

پیوست در منابع دیجیتالی

پیوست در منابع دیجیتالی