جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پرورش تفکر نقادانه و عاملیت به آن، مهم‌ترین شایستگی انسان برای توسعه خود و تعالی جامعه خداگونه، حقیقت‌گرا و رهنمون به حق تعالی است و از نشانگرهای سنجش ظرفیت‌های یادگیری فراگیران شناخته شده است. اما باوجود این اهمیت، به‌طور گسترده در سیستم آموزشی مورد غفلت قرار گرفته است. قرآن، آخرین معجزه مشهود و شاهکار ادبی و هنری است و برای درک همه انسان‌ها با هر سطح آگاهی، بخشی از معارف زندگی و اصول اخلاقی و تربیتی خود را با زبان ادب و هنر و با استفاده از قالب قصه بیان کرده است. بسیاری از پژوهش‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که روش قصه‌گویی و به‌ویژه قصه‌گویی قرآنی، تأثیرات ویژه‌ای در رشد تفکر دارد. در این مطالعه تلاش شد تا با مرور منظم، ضمن بررسی منابع مختلف، مؤلفه‌های تسهیل‌گر در رشد تفکر انتقادی در قرآن و به‌ویژه قصه‌های قرآنی و فنون مورد استفاده در آن شناسایی و بازنمایی گردد. به‌واقع مطالعه با استفاده از روش توصیفی- ‌اسنادی و تحلیل مبتنی بر راهبرد تحلیل محتوای کیفی الزاید (1996) انجام شد و پس از تحلیل داده‌های اسناد، پنج مؤلفه شامل عوامل آموزشی-پژوهشی، سنجشگری، شخصیتی، اخلاقی-تربیتی و فنی-تخصصی، شانزده ملاک و یکصدوهفتادوپنج نشانگر شناسایی و بازنمایی و در نهایت مدل مربوط ارائه گردید.

طی چند دهه اخیر نقش کودکان در پژوهش افزایش یافته‎‌است اما به‌رغم تأکید بر نقش فعال کودکان به‌عنوان پژوهشگر(CAR)، بخش بزرگی از این پژوهش‌ها توسط بزرگسالان انجام می‌شود. از این‌رو، پژوهش حاضر مبتنی بر روش اسنادی، برای غلبه بر این چالش و زمینه‌سازی برای فعالیت کودکان به عنوان پژوهشگران، به شناسایی عوامل تسهیل‌گر و بازدارنده پرورش روحیه پژوهندگی در کودکان پرداخته‎است. با جستجو در پایگاه داده‌های داخلی از جمله Noormags, IranDoc, Civilica, Elmnet, SID, Ensani Portal در بازه‌زمانی 1399-1380 تعداد 64 سند بازیابی و سپس با استفاده از نشانگرهای فهرست‌وارسی ارزیابی پریزما (PRISMA)، 21 سند برای مطالعه و تحلیل انتخاب شدند. همچنین با جستجو در پایگاه داده‌های بین‌المللی همچون ERIC, SAGE, ELSEVIER, Google Scholar and Taylor & Francis در بازه‌زمانی 2020-2000 تعداد 45 سند بازیابی و مجدداً با استفاده از نشانگرهای فهرست پریزما (PRISMA)، 19 سند برای مطالعه و تحلیل، انتخاب شدند. تحلیل داده‌ها با استفاده از روش اولزاید (Altheide) انجام‌گردید. یافته‌های حاصل از بررسی اسناد به شناسایی چهار عامل تسهیل‌گر شامل عوامل آموزشی، خانوادگی، محیطی و انگیزشی و پنج عامل بازدارنده شامل عوامل فردی، اجتماعی، ارتباطی، آموزشی و سازمانی منتج‌گردید. در نهایت، با توجه به موانع و محدودیت‌های شناسایی‌شده، پیشنهاد‌هایی برای زمینه‌سازی پرورش کودکان پژوهنده ارائه گردید