جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انجمن حجتیه که نام کامل آن انجمن حجتیه خیریه مهدویه است و انجمن ضد بهائیت نیز نامیده می شود که مقارن با کودتای 28مرداد سال1332 علیه دولت دکتر مصدق توسط شیخ محمود حلبی تأسیس شد.این گروه با تفسیر خاصی از مسأله مهدویت و تحت لوای اعتقاد و علاقه به امام زمان، که بنا به اراده خداوند از نظر‌ها غایب است و لزوم زمینه‌ سازی برای ظهور آن امام، مسأله بهائیت و تبلیغ آن را خطر اصلی برای کیان شیعه قلمداد می کند. لذا فعالیت‌های خود را که به‌طور عمده در مقابله با بهائیت که در واقع شاخه‌ای از استعمار فرهنگی، فکری بود که به قصد ایجاد انحراف و جلوگیری از احیای فکر دینی در جوامع اسلامی به وجود آمد، متمرکز نمود. سوالی که در این نوشتار به دنبال پاسخ به آن هستیم این است که مواضع و رویکرد‌های انجمن حجتیه از آغاز شکل گیری تا کنون چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ و برای پاسخ به این سوال از نظریه‌ی دکترین مهدویت بهره می جوییم و به همین دلیل با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی فرضیه اصلی را مطرح می سازیم که به نظر می رسد انجمن حجتیه در طول زمان در گذار تحولات سیاسی و اجتماعی، اصول تفکر و اندیشه های خود را حفظ کرده اما مناسب با موقعیت و بر اساس مصلحت در برخی از خط مشی های خود تعدیل و تغییر ایجاد کرده است.

تاریخ معاصر ایران از جنگهای ایران و روسیه در ابتدای قرن 19 میلادی عرصه کشاکش مداوم سنت و مدرنیته بوده است. در این برهه از تاریخ کشور سنت در سه نهاد بازار ، روحانیت و نظام سیاسی پادشاهی مطلقه تمرکز یافته بود. در چارچوب تقابل سنت و مدرنیته، روشنفکری به عنوان نهادی برآمده از مدرنیته به رویارویی سه نهاد برآمده از سنت برخاست. در­ این میان اما تعامل و تقابل روشنفکری و روحانیت سرانجامی دیگر یافت و به تولد نواندیشی دینی انجامید و بر سرنوشت دو نهاد دیگر یعنی بازار و سلطنت تأثیرات شگرفی بر جای نهاد. رابطه توام با تعامل و تقابل بین روشنفکران و روحانیون تا حدود زیادی در اندیشه­های دکتر علی شریعتی به عنوان نماد نواندیشی دینی در ایران معاصر انعکاس یافته است. از این روی، در مقاله حاضر برآنیم تا با به کارگیری نظریه پروتستانتیسم اسلامی و روش توصیفی - تحلیلی، ابعاد مختلف رویکرد علی شریعتی به نهاد روحانیت را بررسی کنیم و از این طریق راهی برای باز اندیشی روابط نهاد روشنفکری و نهاد روحانیت در ایران معاصر بگشاییم. یافته های مقاله نشان می دهد رویکرد محوری علی شریعتی اصلاح گری دینی بوده و در این چارچوب تقابلش با نهاد سنتی روحانیت راهبردی و تعاملش با آن تاکتیکی بوده است.