جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین هنگامی که از صورت الهی به صورت انسانی جلوه‌گر گردد متلوّن و متنوّع می‌شود و در قالب‌های جدیدی به نام سنخ‌های دینداری ظهور و بروز می‌یابد. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه‌ یکی از جلوه‌های دینداری در قرآن کریم با محوریت «تغییر موضع فرد دیندار بر اثر قرارگرفتن در موقعیت‌های مختلف» بپردازد. یافته‌های پژوهش نشانگر آن است که قرآن کریم در بسیاری از آیات از فضای دوقطبی ایمان و کفر خارج می­گردد و فضایی را ترسیم می­کند که در آن افراد ایمان دارند، اما در برخی از موقعیت ها تغییر مسیر می‌دهند. قرارگرفتن در دینداری موقعیتی بر اثر عواملی از جمله کسب سود و دفع ضرر دنیوی و اخروی، وقوع جامعه در برخی شرایط خاص و عدم آگاهی و شناخت دینداران از ابعاد مختلف مسیر دینداری به وجود می‌آید. در این نوع دینداری، جایگاه دین مدام در معرض تغییر و تبدیل قرار می‌گیرد. این عملکرد به حیات دینی افراد آسیب می‌رساند و در تقابل با «استقامت» به عنوان یکی از محوری­ترین معارف قرآنی است. دینداران می‌توانند با بهره‌گیری از خودشناسی و آگاهی موجبات مصونیت از دینداری موقعیتی را فراهم آورند.

دین هنگام دگردیسی از صورت الهی به صورت انسانی متلوّن و متنوّع می‌شود و در قالب‌های جدیدی به نام سنخ‌های دین‌داری ظهور می‌کند. این مقاله بر آن است تا با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه‌ی یکی از جلوه‌های دین‌داری در قرآن کریم به نام خودمحوری، در قالب سه مؤلفه؛ عدم سیادت دین، توجیه و گزینش بپردازد. یافته‌های به دست آمده مؤید آن است که فرد دین‌دار با عملکردهایی از جمله ارجح دانستن تشخیص خود بر تشخیص مرجع‌های دینی، توجیه عملکردهای خودمحورانه و برخوردهای گزینشی و انتخابی، قسمتی از مسیر دین‌داری را بدون راهنما طی می‌کند. این عملکرد موجب آسیب‌رسانی به حیات فردی و اجتماعی دین می‌شود. زیرا این افراد از یک سو به خاطر عدم درکی جامع از دین، مسیر دین‌داری را همراه با خطا می‌پیمایند، و از سویی دیگر با ظهور این درک‌های ناقص در فضای عمومی اجتماع، موجودیّت و موضوعیّت کامل دین خدشه‌دار می‌گردد و زمینه برای تحزّب و فرقه‌گرایی به وجود می‌آید. نتیجه اینکه دین‌داری خودمحور سیادت دین را در متن زندگی انسان به حاشیه می‌راند و در تقابل با مبنایی‌ترین مبحث دین‌داری در قرآن کریم یعنی «تسلیم» قرار دارد.