جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از انجام این پژوهش بررسی دلالت­های تربیت اخلاقی از منظر معرفت‌شناسی مولانا می­‌باشد. تحقیق حاضر از نوع تحقیق بنیادی و ابزار گردآوری داده‌­ها فیش می‌باشد. تجزیه‌ و تحلیل داده­ها از راه طبقه­‌بندی و تفسیر اطلاعات به­‌دست‌آمده انجام­ گرفته ­است. مسأله شهود عرفانی از همان اوان زندگی اسلام و با آمدن قرآن آغاز­گردید و این مسأله به­ عنوان راهی برای ارتباط بین انسان و خدا مطرح­ گردید.مولوی سر آفرینش را عشق می­داند و زبان پنهان پدیده­ها را زمزمه ­ای لطیف که از شوق و شور و عشق مایه­ می­گیرد توصیف­ می­کند.یافته ­های پژوهش نشان­ می­دهد که روش­ها، مراحل و اصول تربیت اخلاقی از دیدگاه مولانا به شرح ذیل می‌­باشد: روش­ها عبارتند از تلقین به نفس، تحمیل به نفس، هم­نشینی با خوبان، تزکیه و دوری از تقلید. مراحل: توبه، تتبل، صبر، توکل، تسلیم و رضا، فقر و فنا و اصول شامل: کمال، تزکیه، مشورت، دوری از غرض ­ورزی و...

فلسفه برای کودکان در سال 1970 توسط لیپمن در عرصه جهانی معرفی شد و در زمان کوتاهی مورد استقبال روندهای تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی کشورهای مختلف قرار گرفت. در این مدت فبک لیپمن با توجه به شرایط محیطی و فرهنگی کشورها بومی شده است؛ ولی روند بومی‌سازی فبک در ایران به‌کندی صورت گرفته و در برخی موارد سازگار با مبانی دینی و قرآنی نبوده است؛ از این‌رو مقاله حاضر سعی دارد با توجه به فرهنگ اسلامی برآمده از قرآن، رویکردی بازتولیدی در معرفی فبک بومی داشته باشد. به این منظور از روش پدیدارشناسی توصیفی استفاده و داده‌ها با استفاده از روش کلایزی تجزیه و تحلیل می‌شوند. داده‌های تحقیق در هشت بخش کلی که ارائه‌کننده مؤلفه‌های «تذکار تفکر» برای کودکان می‌باشند، دسته‌بندی شده‌اند: 1. اهداف؛ 2. گونه‌شناسی تفکر و صفت‌های مرتبط؛ 3. نام کلاس؛ 4. وضع قوانین؛ 5. ساختار کلاس؛ 6. ارائه محتوای فکری؛ 7. موضوع تفکر؛ 8. نقش و ابزارهای اجرایی مربی فبک بومی.

هدف مقالۀ حاضر، استخراج اصول، مبانی، اهداف و روش‌های تربیت عقلانی با الهام از مبانی خداشناسی و اسمای حسنای الهی در قرآن کریم است. به منظور وصول به این هدف در قالب تحقیقی کیفی، نظری و کتابخانه‌ای با استفاده از روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی، مطالب مورد نظر استخراج و استنتاج شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در آیات قرآن کریم بر عقل تأکید فراوانی شده‌ است. چنان‌که قرآن مجید، انسان‌ها را صاحبان عقل و خرد خطاب کرده و به تفکر و تعقل دعوت نموده است. انسان با «تربیت عقلانی» و «تفکر» و «تعقل» در نظام آفرینش و هستی در صدد کسب شناخت و معرفت است. انسان مورد نظر قرآن کریم با الهام از اسمای حسنای پروردگار جهان و به عنوان جانشین خدا در روی زمین انسان عالم، خبیر، آفریننده، خلاق، نوآور است و کسب این صفات، به عنوان اهداف واسطه‌ای او را به خداشناسی، خداپرستی و لقاء الله که هدف نهایی تعلیم و تربیت اسلامی است رهنمون می‌سازد.

چکیده: علم خداشناسی، از شریف ترین و ارزشمندترین علوم محسوب می شود. یکی از مهم ترین مباحث خداشناسی، بحث اسما و صفات الهی است. به منظور استخراج و استنباط دلالت های تربیتی در ابعاد عقلانی، عاطفی و اخلاقی از اسمای حسنای الهی در آیات قرآن کریم از روش تحقیق کیفی، نظری وکتابخانه ای به صورت توصیفی ـ تحلیلی بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق مبین آن است که خدای تعالی در قرآن مجید به اسمای حسنایی وصف شده است. او علم اسما را به آدم تعلیم فرمود و او را جانشین خود در روی زمین قرار داد. اسمای حسنای الهی مبانی تربیت ( عقلانی، عاطفی و اخلاقی) بوده که به صورت بالقوه در سرشت انسان نهفته است. تجلی، ظهور و بروز آن اسما و اوصاف الهی در انسان، هدف تربیت می باشد. لذا، تربیت انسان عالم، آگاه، مهربان، رئوف، مومن، طاهر، شاکر از اهداف تعلیم وتربیت اسلامی می باشد. در این راستا، مربی با استفاده از روش های مشاهده، سیر و سیاحت، توجه به ظرائف، تفاوتها و تشابه های هستی، مقایسه، تفکر، تعقل، محبت و ابراز آن، تذکر، بشارت، تقوا، تزکیه، تسبیح، تمجید، تکریم، تشویق، بیان صفات حسنه و نقاط قوت، پرهیز از تحقیر و تمسخر، جدال احسن، صبر و سفارش به آن، شفاعت، دعا و استغفار، خوف و خشیت در صدد پرورش انسانمتصف و متبلور به جمیع اسمای حسنای الهی می-باشد. متربی نیز با راهنمایی مربی و پذیرش و پیروی از اوامر او توام با تواضع، علاقه مندی و رضایت، با استماع آیات قرآن کریم، تامل و تعقل در آفرینش هستی و چرخه نظام خلقت به حق تعالی ایمان می آورد و او را وکیل خود انتخاب نموده و راضی به رضای اوو تسلیم اوامر او می-گردد و به هدف غایی تعلیم و تربیت اسلامی یعنی«خداشناسی»، «لقاء الله»، «حب الله» و «عبودیت» نایل می گردد.

نقد و بررسی اندیشه های گوناگون بشری، نقد و یا همان سنجش نکات مثبت و منفی اندیشه های گوناگون افراد و مکاتب گوناگون و به کار گیری آن در نظام تعلیم و تربیت بومی از جمله اموری است که مورد توجه می باشد. هدف از این تحقیق بررسی پیامدهای تربیتی حوزه مربوط به خدا، انسان و جهان از دیدگاه نیچه و نقد آن بر پایه نظرات علامه طباطبایی است. بر این اساس از دیدگاه نیچه مبانی تربیتی چون اراده معطوف به قدرت، منظرگرایی، عزت آدمی، کم اهمیت بودن جایگاه خداوند، نیهیلیسم، تغییر، محدود شدن جهان به طبیعت و عدم اعتقاد به مبنای تعقل می باشد. همچنین اصل آزادی، نسبی گرایی، غرور و تکبر، آموزش و یادگیری پوچی، و تغییر معرفت آدمیپذیرفتنی است. روشهای شکل دهنده تفکر آزاد، دروغ گویی، پاسخگویی به نیازهای جسمانی، پرهیز از تواضع، تأکید بیشتر بر انسان شناسی به جای خدا شناسی، عدم به کارگیری مفاهیم مطلق و آینده نگرانه و... می باشد. بر اساس نگرش دینی طباطبایی بر خلاف نیچه، ریشه قدرت آدمی مبتنی بر توحید بوده ، امور مطلق جهت تشکیل معرفت آدمی ضروری است.

بازخواني و توجه به آراء صاحب نظران و دانشمنداني که در حوزه هاي گوناگون، از جمله انسان شناسي مطالعات عميقي داشته و در زمينة تعليم و تربيت نيز آراء قابل تأملي ارائه داده اند امري ضروري به نظر مي رسد. در اين پژوهش کيفي که به روش «توصيفي ـ تحليلي» انجام گرفته، نکات مهمي در زمينة انسان شناسي برتراند راسل ذكر و سپس دلالت هاي تربيتي انسان شناسانة او بر اساس ديدگاه محمدتقي جعفري نقد و بررسي شده است. مطابق ديدگاه علامه جعفري، حيات انسان تنها به دو قلمرو فردي (لذت و الم شخصي) و فرافردي محدود نمي شود، بلکه از قلمرو سومي به نام «کمال و تعالي» نيز برخوردار است؛ قلمروي مهمي که در ديدگاه راسل جايگاهي ندارد. نتايج تحقيق نشان مي دهد که با وجود اين تفاوت و ديگر تفاوت هاي اساسي در جهت گيري هاي کلي انسان شناسانة اين دو فيلسوف، برخي از اهداف واسطي و اصول و روش هاي تربيت از ديدگاه راسل به سبب آنکه سعادت فردي و اجتماعي بشر در دنيا را هدف گرفته، بر اساس ديدگاه علامه جعفري، که حيات طيبة طبيعي و دنيوي را مقدمة حيات معقول مي داند، تأييد شده، اما ناکافي است. اصل «لزوم تربيت»، اصل «تطبيق تربيت بر غرايز»، و اصل «نافع بودن تربيت» از جملة اين اصول است. نكات غيرقابل تأييدي نيز در آراء تربيتي راسل وجود دارد؛ از جمله نقش هنر در تربيت، اصل «شک گرايي صرف» و اصل «تفوق مشارکت بر رقابت». همچنين مشخص گرديد بيشتر نقد هاي وارد شده بر ديدگاه راسل مربوط به آن بعد از حيات انسان و تربيت اوست که به سبب انکار خدا و معنويت يا ترديد در آن از سوي راسل، در آراء تربيتي وي مغفول مانده است.

این پژوهش با هدف بررسیِ فلسفه تربیت معلم ازدیدگاه امام علی (ع) به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. ضرورت و اهمیت این پژوهش، در رابطه با ضرورت بازبینیِ فلسفه ی تربیت معلم کشور و اهمیت معلمانِ تربیت یافته در تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت معنا می شود. یافته ها بدین شرح است که امام علی (ع)، تعیینِ ضرورت معلم را از جانب پروردگار و بواسطه ماهیت انسان و نیازمندیِ او به هدایت الهی می داند. ایشان نظریه ای، در رابطه با چگونگی شکل گیری نظام تعلیم و تربیت، و مولفه های اصلیِ آن یعنی معلم، شاگرد و محتوا دارد، و بر جایگاه معلم به عنوانِ هدایت گرِ شاگرد و آغاز کننده جریانِ تعلیم و تربیت تاکید می ورزد. از این منظر و بر اساس جایگاه حساس معلم، چرایی تربیتِ او ضرورت پیدا کرده و نظامِ تعلیم و تربیت، بدون معلم های تربیت یافته ناقص می ماند و فلسفه وجودی خود را از دست می دهد. ایشان هدف تربیتِ معلم را تربیتِ انسانهایی متقی، و شیوه ی آن را با محوریت توحید و بر مبنای فطرت انسانی برنامه ریزی می کند. شرایط گزینش دانشجو-معلم ها و نیز محتوای آموزشی مناسب و صلاحیت های معلم های تربیت شده در متن پزوهش آمده است. برتری این پژوهش در مقایسه با سایر پژوهشهای حوزه تربیتِ معلم مبتنی بودنِ آن بر منابع و نظریه های اسلامی می باشد.

این پژوهش با هدف تبیین زمینه های تربیت اخلاقی در دوره کودکی بر اساس دیدگاه اسلام انجام شده است و از نوع کیفی است که با روش توصیفی -تحلیلی انجام شده است. تحقیقات زیادی در زمینه تربیت و به خصوص تربیت اخلاقی در دوره کودکی انجام شده است که بیشتر بر چگونگی محتوا و روش تاکید نموده اند اما در این پژوهش زمینه ها ی درونی و بیرونی به گونه ای مورد بررسی قرار گرفته که زمینه های درونی، مبنایی برای زمینه های بیرونی است یعنی بدون توجه به زمینه های درونی نمی توان به زمینه های بیرونی که اساساً تربیتی است پرداخت. براساس این پژوهش گرایش عاطفی به عنوان مهمترین زمینه درونی و فطری که نقش عمده ای در ایجاد ارتباط کودک با دنیای پیرامون خود دارد، بررسی شده است. براساس این زمینه عاطفی، کودک خودش را دوست دارد به عبارتی حب ذات دارد و این خود دوستی در شرایط مناسب تربیتی به دیگر دوستی انتقال می یابد و این زمینه ای برای گرایش به خوبی‌ها خواهد بود. سپس چگونگی توجه به این گرایش در تعلیم و تربیت کودک، باعث دیگردوستی می شود که مبنای اخلاق به شمار می آید. از این نظر خانواده مهم می باشد. نقش اساسی خانواده به عنوان زمینه بیرونی در تعلیم و تربیت کودک مبتنی بر عاطفه شکل می گیرد. انجام این مسئولیت تربیتی مستلزم سلامت عاطفی هریک از والدین از یک طرف و از سوی دیگر رابطه درست والدین با همدیگر است. علاوه بر این در ابراز محبت به عنوان عامل عاطفه اگربدون افراط و تفریط باشد باعث ایجاد احساس امنیت و اعتماد به نفس و دوری از ترس های منفی، احساس حقارت و خود کم بینی در کودک شده،که در نتیجه کودک ارزش و اهمیت خویش را در می یابد و به طور نا آگاهانه به سمت اعمال و رفتار های خوب سوق داده می شود. این نوع گرایش به خوبی در دوره کودکی زمینه ای برای گرایش آگاهانه او به اخلاقیات در دوره بزرگسالی خواهد بود.

این پژوهش باهدف تبیین چیستی، چرایی و چگونگی مسئولیت انسان و همچنین نقش تعلیم و تربیت در تحقق آن با رویکرد کیفی و روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. مسئله مسئولیت در حوزه های مختلف؛ اخلاقی، حقوقی، اجتماعی، تربیتی و ...بر اساس مبانی گوناگون موردتوجه محققان قرارگرفته است. در این پژوهش مبنای مسئولیت ایمان به خداوند است. خداوند انسان را برخوردار از؛ فطرت، خودآگاهی، توانایی تشخیص خیر از شر، توانایی کسب علم و تسخیر طبیعت، هدایت پیامبران، آزادی و ... نمود که در جهت کمال خود، تلاش نماید. چنین وضعیتی بیانگر اصالت و استقلال نوعی از خویشتن برای انسان در عین اتکای به خداوند است که آگاهی از آن باعث می شود خود را در مقابل خداوند ببیند و درنتیجه نسبت به خود و دنیای پیرامون احساس مسئولیت کند. لذا تعلیم و تربیت با محوریت خودآگاهی و آزادی در طراحی و تدوین برنامه درسی باعث رشد احساس مسئولیت در متعلمان می گردد. ازاین رو محتوی متناسب با میزان رشد متعلمان از طریق روش های پرسشگری، الگو مداری، تزکیه، تبشیر، تنذیر و... در جهت تقویت خودآگاهی و هدایت آزادی آنان ارائه می گردد.

در این پژوهش کیفی پیامدهای تربیتی هستی شناسی برتراندراسل بر اساس دیدگاه محمد تقی جعفری مورد نقد قرار گرفت . نتایج این پژوهش نشان می دهد که علی رغم تفاوتهای بنیادی در نوع نگاه جهان بینی این دو متفکر ، مواردی از پیامدهای تربیتی برگرفته از دیدگاه راسل بر اساس دیدگاه جعفری مورد تایید می باشد از جمله اصل لزوم تربیت و اصل نافع بودن محتوای تربیت .البته موارد غیرقابل تایید نیز مشاهده گردید همچون اصل لزوم تربیت جنسی برایکودکان .