جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از مقومات مفهومی انواع طبیعی، بویژه در نسبت با موجودات زنده، ایدۀ ذات‌گرایی بوده است. نظریۀ تکامل اما با طرح تلقی تازه‌ای از گونه‌های زیستی ذات‌گرایی را در دامنۀ زیست‌شناسی عمیقا به چالش کشید. در این مقاله با هدف تحلیل نسبت انواع طبیعی و ذات‌گرایی به سراغ ریشه‌های رجوع فیلسوفان به ایدۀ انواع طبیعی خواهم رفت و نشان خواهم داد خاستگاه طرح این ایده اساسا خاستگاهی معرفتی، یعنی حل مشکلات استقرا، بوده است. در این تحلیل، ذات‌گرایی در شکل قوی آن شرطی اضافی برای انواع طبیعی خواهد بود، زیرا برای اینکه یک استقرا معتبر باشد نیازی به درونی بودن ویژگیهای پایۀ استقرا نیست. با این حال ذات‌گرایی در معنایی ضعیفتر همچنان لازم است، یعنی باید ویژگیهای پایۀ استقرا در تمام افراد نوع مشترک باشند تا تعمیم استقرایی را تضمین کنند. ثمرۀ تضعیف ذات‌گرایی امکان به دست دادن مفهومی یکپارچه از انواع طبیعی برای علوم مختلف -زیستی و غیر زیستی- است.

گودمن نخستین کسی بود که به معمایش درباره استقرا پاسخ داد، هرچند پاسخی نسبی‌گرایانه که زمینه‌ای شد برای پروژه برساخت‌گرایی وجودشناختی‌اش. واقع‌گرایانی که دغدغه حفظ معرفت استقرایی را داشتند اما کوشیدند با نقد راه حل او و ارائه راه حلهای بدیل اعتبار قاعده استقرا و نتیجتا معرفت استقرایی را بازیابی کنند. در اینجا من سه واکنش جکسون، الدر و گادفری‌اسمیت را به معما و راه‌حل گودمن بررسی می‌کنم. این ارزیابی با محوریت ایدۀ انواع طبیعی انجام می‌شود، ذیل این پرسش که آیا این ایده (با فهمی‌واقع‌گرایانه) می‌تواند راهی برای حل معمای گودمن به روی ما باز کند یا خیر؟ واکنش جکسون را به پشتوانۀ نقدهای الدر و گادفری‌اسمیت به نقد می‌کشم. پس از آن به سراغ راه‌حل الدر می‌روم و نشان خواهم‌داد پیشنهاد او حاوی نوعی مصادره‌به‌مطلوب است. سپس راه‌حل گادفری‌اسمیت را بررسی خواهم‌کرد، که در واقع نوعی بازسازی از راه حل جکسون است، با این تفاوت که به‌جای مفهوم پردازی فلسفی، به قواعد روش‌شناسی آماری توسل جسته‌است. به عقیدۀ من این پیشنهاد از یک سو پیشنهاد خوبی برای حل معمای گودمن است، و از سوی دیگر قویا نیز بر فرض انواع طبیعی تکیه دارد. اما در عین حال نمی‌تواند راه‌حل خود گودمن را از حیّز انتافع ساقط کند؛ راه‌حلی که از قضا به لحاظ متافیزیکی نیز سبکتر است.

کتاب شواهد و تکامل را می‌توان تلاشی دانست در تطهیر نظریۀ تکامل، از گناه آغازینی که از بدو تولد بدان متهم شده‌است؛ گناه آزمون ناپذیر بودن، که حیاتی دوگانه را برای این نظریه رقم زده‌است: تکامل در قرن بیستم از سویی به نماد جهت‌گیریِ علمی نسبت به طبیعت تبدیل شده‌بود و از سوی دیگر به نظر نمی‌رسید ملاکهای علمی بودنِ یک نظریه (مثلا ملاک تمیز پوپر[1]) را برآورده کند.