جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بررسی نسبت عقل و دین، به عنوان دو روش باور، جدالی قدیمی میان متفکران است. در سنت اسلامی، از آن جا که قول به برتریِ مطلق عقل بر وحی، ناممکن است، گروهی عقل را صرفاً خادم دین دانستند و گروهی قائل به همخوانیِ عقل و وحی و عدم تعارض شدند. تبیین ابن رشد در رساله «فصل المقال فیما بین الحکمه والشریعه من الاتصال» بر این مبنا استوار است که شرع، حق است و آنچه به شناخت بهتر بینجامد واجب است، و حال که تأمل عقلی، واجب شرعی است، پس محصول آن (فلسفه) نیز حق است و چون حق با حق تضاد ندارد، پس میان شرع و عقل هماهنگی هست. او برای رفع تعارضات احتمالی هم بحث «تأویل» را پیش کشیده و پیشنهاد می کند گزاره های دینی که تعارض ظاهری با عقل دارند را حمل بر مجاز کنیم. در نظر او شرع، به دلیل اختلاف استعداد مردم، ظاهر و باطن دارد و فهم باطن قرآن، وامدار قواعدی است که فقط فیلسوف می تواند با استفاده از آنها شرع را تأویل کند. در این مقاله، با ارجاع به رساله مذکور، ابتدا سیر تطور مفهوم عقل و تقسیمات آن بیان می شود تا معنای عقل فلسفی که ابن رشد در پی اثبات همسانیِ آن با شرع است، آشکار شود. سپس با بیان انواع تعارض محتمل میان عقل و شرع و ذکر پاسخ های ابن رشد، به این نتیجه می رسیم که او در خلال تبیین عدم تعارض میان عقل و وحی، به نحو کبروی به دفاع از فلسفه نیز پرداخته است.

این پایان نامه در پنج فصل با این موضوعات تنظیم و تدوین شده است: فصل اول،درباره ی روش تفسیری ؛ فصل دوم، گذری بر سوانح احوال و افکار عبده؛ فصل سوم، نگرش ها درباره ی روش تفسیری عبده: نگرش های علمی، اجتماعی و عقلی ؛ فصل چهارم. مبانی هشت گانه ی روش تفسیری عبده: یکپارچگی آیات، شمول قرآن،نخستین منبع تشریع بودن قرآن، انکار تقلید، بهره گیری از روش علمی، پرهیز از توضیح تفصیلی مبهمات قرآن، فروکاستن از تفسیر اثری و اسرائیلیات، اهتمام به تنظیم حیات اجتماعی بر اساس رهنمون قرآن؛ فصل پنجم،اجمالی در روش تفسیری رشید رضا: برخورداری از روحیه ی علمی، تأثیرپذیری از ابن کثیر، تأثیرپذیری از ابن کثیر، گسترش مباحث تفسیری، بیان سنت های اجتماعی