جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصول دين، پايه‌هاي اعتقادي فروع هستند و تمام جهت‌گيري‌هاي انسان در زندگي به اصول عقايد او برمي‌گردد. بحران‌هاي موجود در جامعه امروز، بيانگر اين حقيقت است که اصول اعتقادات با جان‌ودل مردم گره نخورده است. يکي از راه‌هاي دروني کردن باورهاي اصيل دين، طرح مباحث اصول اعتقادي از منظر فطرت است. بانو مجتهده امين از علماي بزرگ معاصر، بااينکه به‌صورت مستقل، بحث فطرت و معارف فطري را مطرح نکرده است؛ اما در ضمن مطالب تفسيري، کلامي و فلسفي ايشان مي‌توان مؤيداتي مبني بر فطري بودن اصول دين يافت. بانو امين در تفسير آيۀ فطرت، فطرت را همان دين اسلام مي‌داند. از اين سخن وي مي‌توان فطري بودن تمام آموزه‌هاي کلي دين، ازجمله اصول اعتقادات را استنباط کرد. از جهت اثباتي نيز دلايلي در آثار بانو امين يافت مي‌شود که با تکيه بر فطرت اوليۀ انسان‌ها، اصول دين را اثبات کرده است. گرچه ايشان در باب اثبات وجود مبدأ، دلالت فطرت بر وجود خداوند را مسکوت گذاشته؛ اما براي اثبات توحيد، ساير اوصاف کمالي حق، معاد و نبوت، به مقتضيات فطرت استناد جسته‌اند. در نوشتار حاضر سعي شده است با روش توصيفي ـ تحليلي، به تبيين و تحليل ديدگاه بانو مجتهده امين در زمينۀ فطري بودن اصول دين پرداخته شود.

عصمت از ارکان اعتقادی امامت و نبوت و از مختصات اعتقادی شیعه محسوب می‌شود. فیصل‌نور، یکی از وهابیان معاصر، در بخشی از کتاب الامامة و النص، منکر عصمت امام شده و به زعم خود، این مسئله را بر اساس مبانی مورد پذیرش شیعه و روایات موجود در منابع شیعیان به چالش کشیده است. نحوۀ استفادۀ وی از روایات، مصداق مغالطه و تحریف و نیازمند تحلیلی انتقادی است. این نوشتار با به‌کارگیری روش توصیفی _ تحلیلی تلاش کرده است مهم‌ترین شیوه‌های فیصل‌نور در مواجهه با روایات شیعه را مورد بررسی قرار دهد و با تحلیل نمونه‌هایی از مستندات او ذیل هر روش و نیز نشان‌دادن مغالطات و القائات انحرافی وی، ثابت کند که او برای حق‌جلوه‌دادن ادعای باطل خود مبنی بر عدم عصمت امام، روش‌هایی مخالف با اصول و قواعد صحیح نقد اتخاذ کرده است. از مهم‌ترین این روش‌ها، استناد به روایات جعلی و ضعیف، تقطیع هدفمند، تحریف روایت، استناد به یک حدیث و غفلت از خانوادۀ احادیث، القای پیش‌فرض‌های نادرست به مخاطب و ظاهرگرایی است.

توحید ذاتی و صفاتی از مهم‌ترین اقسام توحید به شمار می‌آیند. در این نوشتار، آراء و اندیشه‌های قاضی سعید قمی و علامه مجلسی درباره این مسئله مورد بررسی قرارگرفته است. این دو متفکر بزرگ، علاوه بر اینکه در معنای توحید ذاتی اختلافاتی دارند، مبانی و زیرساخت‌های وجود شناختی که توحید ذاتی را بر اساس آن اثبات کرده‌اند، نیز کاملاً متفاوت و بلکه متناقض است و نیز درباره توحید صفاتی اختلافاتی با یکدیگر دارند. یکی از مباحثی که با توحید صفاتی گره‌خورده، آموزه عینیت ذات و صفات است. علامه مجلسی از طرفداران و قاضی سعید از منکران آن است، البته او عینیت را در مرتبه الوهیت می‌پذیرد. پذیرش اصالت وجود و لوازم آن، علامه مجلسی را به جمع بین تشبیه و تنزیه سوق می‌دهد اما مخالفت قاضی سعید با این مبانی و اعتقاد او به تفکیک مراتب در وجود خداوند، باعث جانب‌داری او از نظریه تنزیه در مقام ذات و تشبیه در مقام صفات شده است.