جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در کشور آذربایجان طبق قانون اساسی، دین از دولت جدا بوده و پذیرش مسئولیت‎های سیاسی برای شخصیت‎های دینی ممنوع است. با توجه به ارتباطات و تعاملات فرهنگی و مذهبی جمهوری آذربایجان با جمهوری اسلامی ایران و تأثیرپذیری جریان‎های اسلامی این کشور از ایران و چالش‎هایی که حاکمیت آذربایجان برای جریان‎های اسلامی ایجاد می‎کند، بررسی وضعیت جریان‎های اسلامی به‎ویژه جریان‎های شیعی در این کشور و نحوه تعامل نظام سیاسی با این جریان‎ها ضرورت دارد(ضرورت). مقاله حاضر به دنبال پاسخ‎گویی به این سؤال است که جریان‎های اسلامی در جمهوری آذربایجان چه جایگاهی داشته و نحوه تعامل متقابل آنها با حاکمیت سیاسی چگونه است؟(سؤال). اگرچه دین و مذهب اکثریت مردم جمهوری آذربایجان، اسلام و تشیع است، پتانسیل مذهبی بالایی در این کشور وجود داشته و جریان‌های اسلامی در عرصه‎های مختلف اجتماعی و فرهنگی به فعالیت و کنش‎گری می‎پردازند و لکن حاکمیت آذربایجان در حد اسلام سکولار و غیرسیاسی آنها را پذیرفته و نمی‌خواهد این اسلام سکولار به اسلام سیاسی تبدیل شود. بنابراین، محدودیت و ممنوعیت‎های زیادی برای فعالیت‎های دینی و مذهبی، از جمله ممنوعیت حجاب، برگزاری مراسم مذهبی، کنترل شدید شخصیت‎ها و رهبران مذهبی، تعطیلی برخی مراکز مذهبی و مسدود نمودن برخی وب‎سایت‎های فعال دینی را اعمال نموده است. این محدودیت‎ها ناشی از عواملی همچون ماهیت سکولاریستی نظام سیاسی، ویژگی چندگانگی فرهنگی جامعه آذربایجان، گرایش‎های سکولاریستی حاکمان و برخی اقدامات جریان‏های اسلامی است (یافته). در این مقاله جهت تبیین بحث، از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است (روش پژوهش).

شکل‌گیری و گسترش جریان‌های تکفیری، با توجه به داشتن ویژگی‌هایی مانند نقل‌گرایی، عقل‌ستیزی، وحدت‌گریزی، خشونت‌گرایی و بی‌توجهی به استکبار، چالش‌های متعددی ضد گفتمان انقلاب اسلامی (با مؤلفه‌هایی مانند وحدت‌گرایی اسلامی، استکبارستیزی، عقل‌گرایی و...) به وجود آورده است. (ضرورت)مقاله‌ی حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این پرسش است که چالش‌های سیاسی- فرهنگی جریان‌های تکفیری ضد گفتمان انقلاب اسلامی و راهکارهای مقابله با آن چیست؟ (پرسش اصلی) چالش‌های سیاسی- فرهنگی جریان‌های تکفیری ضدگفتمان انقلاب اسلامی، شامل مواردی همچون تضعیف راهبرد وحدت اسلامی، حاشیه‌رانی مبارزه با اسرائیل، خشونت‌گرایی، تضعیف بسترهاى گفت‏وگو‏ و تضعیف جایگاه فکری و ایدئولوژیکی انقلاب اسلامی می‌شود. متقابلاً راهکارهای مقابله با این جریان‌ها نیز شامل مواردی همچون دیپلماسی و همگرایی اسلامی، روشنگرى درباره‌ی نقش سیاست‌هاى استکبارى، تلاش برای تقویت جریان‌های فکری سیاسی معتدل در جهان اسلام، آگاهی‌بخشی درباره‌ی جریان‌های تکفیری و... می‌شود. (یافته)در این مقاله، برای تبیین بحث، از «نظریه‌ی بحران» «توماس اسپریگنز»، با روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. (چارچوب نظری و روش)

با توجه به شکل‌گیری حرکت‌های متعدد اسلام‌گرا در جهان اسلام در قرن اخیر، نظریات متعددی در مورد خاستگاه و منشأ پیدایش آنها به وجود آمده است که برخی از آنها جنبش‌های اسلام‌گرا را پیامد ویژگی‌های ذاتی و بنیادین اسلام قلمداد می‌کنند و برخی دیگر، حرکت‌های اسلام‌گرا را واکنشی به مسائل و بحران‌های محیطی می‌دانند. مقاله حاضر به دنبال پاسخ‌گویی به این سوال است که با چه رهیافت‌های نظری می‌توان شکل‌گیری جریان‌های اسلام‌گرا از جمله گروه‌های تکفیری را تحلیل نمود؟ جهت تحلیل شکل‌گیری جریان‌های اسلام‌گرا نظریات متعددی از جمله: «نظریه ادواری»؛ هرایر دکمجیان، «نظریه تجدید حیات اسلامی»؛ خورشید احمد، نظریه «بحران هویت، عامل ظهور جنبش های بنیادگرا»؛ رضوان السید، نظریه «بحران هژمونی، عامل حرکت‌های اسلام‌گرا»؛ بابی سعید، «نظریه جامعه شناختی»؛ اولیویه روآ و «نظریه اقدام جمعی»؛ حمید احمدی قابل استفاده است؛ لیکن تحلیل پیدایش گروه‌های تکفیری با استفاده از نظریات مذکور به تنهایی کافی نیست و باید به‌صورت ترکیبی تحلیل صورت گیرد. روش مورد استفاده در این مقاله، روش توصیفی - تحلیلی و ترکیب نظریه‌هاست.

شکل‏گیری و گسترش جریان‏های تکفیری با توجه به داشتن ویژگی‏هایی نظیر نقل‏گرایی، عقل‏ستیزی، وحدت‏گریزی و خشونت‏گرایی چالش‏های زیادی علیه گفتمان انقلاب اسلامی به وجود آورده است. بر این اساس جهت مقابله با خطرات این جریان‏ها باید آینده‏نگری و آینده‎پژوهی مورد توجه و اهتمام قرار گیرد و سناریوهای مختلف طراحی گردد (بحث ضرورت). مقاله حاضر به دنبال پاسخ‏گویی به این پرسش است که آینده جریان‏های تکفیری در مواجهه با انقلاب اسلامی چگونه خواهد بود (سؤال اصلی). با توجه به مؤلفه‏های اساسی سناریوپردازی و سناریونویسی سه‏گانه خوش‏بینانه، بدبینانه و استمرار وضع موجود، سناریوهای آینده فعالیت جریان‏های تکفیری در مواجهه با انقلاب اسلامی شامل سناریوی قدرت‏یابی مجدد جریان‏های تکفیری، سناریوی شکست کامل جریان‏های تکفیری و سناریوی حفظ حاشیه‏ای جریان‏های تکفیری و بهره‏برداری قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از آنها می‏شود (یافته پژوهش). در این مقاله جهت تبیین بحث از آینده‎پژوهی و سناریوپردازی با روش سناریونویسی سه‏گانه استفاده شده است (مبانی نظری و روش).

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در چارچوب آموزه های شیعه، مطرح شدن شیعه به عنوان اسلام سیاسی و تضاد منافع قدرتهای بین المللی و برخی قدرتهای منطقه ای، سیاست شیعه هراسی مطرح گردید. اعمال سیاستهای مخرب مداوم در این زمینه توسط قدرت‌های بین المللی و منطقه ای و تعلق اکثریت جامعه ایران و برخی از کشورهای اسلامی به مذهب تشیع، ضرورت بحث از راهبرد مقابله با شیعه هراسی را ایجاب می کند.(ضرورت) بر این اساس مقاله حاضر در صدد پاسخگویی به این سوال است که جهت مقابله با پدیده شیعه هراسی چه راهبردها و راهکارهایی در عرصه فرهنگی قابل ارائه می باشد؟(سوال اصلی) بر اساس یافته های این مقاله، جهت مقابله با شیعه هراسی راهبردهای فرهنگی نظیر: تاکید بر زمینه های متحد کننده جهان اسلام در چارچوب آموزه های شیعی، تقویت اتحاد شیعیان با محوریت مرجعیت دینی و ولایت فقیه، استفاده از ظرفیت های ارتباطی نوین و فضای مجازی در جهت تبیین آموزه های شیعه، مقاومت در برابر نظام سلطه و همپیمانان منطقه ای آن در چارچوب آموزه های اسلامی و شیعی، بهره گیری از پشتوانه فقهی پویا و غنی شیعه جهت تقویت همگرایی اسلامی، به حاشیه رانی نگاه امنیتی به شیعه با برجسته سازی آموزه های همسازگرا، تقویت دیپلماسی رسانه ای در راستای آگاهی بخشی و تبیین گفتمان عقلانی شیعه و تقویت جریانهای اسلامی معتدل با تاکید بر اعتقادات مشترک قابل توجه می باشد.(یافته) در این مقاله جهت تبیین بحث از "الگوی swot" استفاده شده است.(الگوی تحلیل)