جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدوث العالم، نوشته افضل‌الدين، عمر بن على بن غيلان بلخى، از دانشمندان اوايل قرن ششم هجرى است. اين كتاب، به زبان عربى و رد بر رساله‌اى از ابن سينا با نام «رسالة الحكومة فى ابطال حجج المثبتين للماضى مبدأ زمانيا» است و براى اثبات آغازدار بودن جهان و حوادث آن مى‌باشد. مؤلف، در مقدمه، مسئله حادث بودن جهان را يكى از اساسى‌ترين پايه‌هاى دين و شناخت آن را يكى از با اهميت‌ترين وظايف مسلمين دانسته است. وى، در بخش اول، به استدلال براى اثبات حادث بودن جهان و نقض كلام ابن سينا پرداخته است. او، نخست، اعتراضات ابن سينا را بر ادله حدوث جهان ذكر كرده و به يكايك آنها پاسخ داده و سپس خود، دليلى ديگر (غير از ادله‌اى كه مورد اعتراض ابن سينا واقع شده است)، بر اثبات حدوث جهان اقامه نموده است. وى، در بخش دوم، شبهاتى را كه باعث اعتقاد به قدم جهان شده، ذكر كرده و به تك تك آنها پاسخ داده است. به اعتقاد وى، همه شبهات مزبور مبتنى بر پنج اصل است كه سه‌تا از آنها على الاطلاق باطلند و عبارتند از: قدم زمان، قدم ماده و لازمه وجود خداى تعالى بودن وجود جهان و يكى از آنها، مطلقا حق است و عبارت است از: منزه بودن خداى تعالى از تغير و حلول حوادث در وى و يكى از آنها، بر اساس يك معنا باطل و بر پايه معنايى ديگر حق است و آن، عبارت است از: واحد بودن خدا از هر جهت كه اگر مراد از «هر جهت»، اين باشد كه او فقط ذات است و داراى علم و قدرت و هيچ صفت ديگرى نيست، اين، باطل است و اگر مقصود، اين باشد كه‌او شریک و مثل ندارد، اين، حق است؛ البته معتقدين به قدم جهان، به هر يك از دو اصل مزبور (اصلى كه مطلقا حق است و اصلى كه بنا بر يك معنا حق و بنا بر معنايى ديگر باطل است)، مقدمات باطلى را ضميمه كرده و به نتيجه باطلى رسيده‌اند.