جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه ترقی، کنستیتوشن و تجدد خواهی از مهمترین دغدغه های اندیشمندان و روشنفکران عصر قاجار محسوب می شد. این دوره یکی از مهمترین و حساس ترین دوران تاریخ ایران به حساب می آید؛ زیرا مفاهیم مدرنیته و اصطلاحات جدید غربی برای اولین بار وارد تاریخ و فرهنگ ایران شدند. و در تقابل با قوانین و آموزه های شرعی قرار گرفتند. در این میان، میرزا یوسف خان مستشارالدوله با نگارش و تدوین «رساله ی یک کلمه» نوعی نگاه جدید و یک دگراندیشی نسبت به قانون و امر سیاسی ایجاد کرد. مستشارالدوله، با تکیه بر اندیشه ی قانون گرایی، تکنیک های دموکراتیک و بوروکراتیک همانند (حریت سیاسی، حریت عقد مجامع و مطابع ، تعیین میزان مالیات و دخل و خرج دولت، تفکیک بین دو قوه ی عقل و شرع، بنای مکتب خانه ها، مساوات در عدالت و محاکمات و تامین امنیت) را به صورت یک سیستم سیاسی جدید مبتنی بر ارزشهای دموکراتیک برای حکومت سنتی و عقب مانده قاجار طراحی می کند. وی با ابداع «رویکرد تلفیقی»، مبانی و کود «قانون»های مدرنیته را با اتصال و استناد به آیات و احادیث شرعی در یک قالب نو و تازه مطرح کرده و از برخورد و تضاد نظام اندیشه ها جلوگیری می کند. درواقع، مستشارالدوله با «بومی سازی» قوانین غربی تکنیک ها و فنونی را برای پی ریزی یک دیوان سالاری جدید و پیشرفته ایجاد کرده و با عبور از شکل های اندرزی و کیفی امر سیاسی حاکم بر جامعه، قدرت های مکانیکی و فیزیکی را به صورت کاربردی در رساله خود مطرح می کند.