جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با هدف بررسی و نقد مؤلفه‌های هویت مادری و واکاوی علت تنزل جایگاه مادر در سند 2030، و کشف دیدگاه گفتمان دینی و غربی نسبت به این مقوله انجام شده‌ است. روش پژوهش در این مقاله، اَسنادی ـ کتابخانه‌ای است و نوع تحقیق توصیفی ـ تحلیلی به روش تحلیل محتوای کیفی است. جامعه تحقیق عبارت است از متن سند توسعه پایدار 2030 و مجموعه اسناد بین‌المللی که به‌عنوان اسناد پشتیبان سند 2030 تدوین شده ‌است و کتاب‌های مرتبط با تحلیل این سند و نصوص دینی و آراء اندیشمندان اسلامی و غربی دربارۀ مفهوم هویت‌ انسان و هویت مادر. در این مقاله مسئله اصلی این است که سند 2030 درخصوص هویت مادری چه رویکردی دارد و نظر گفتمان دینی در این رابطه چیست؟ یافته‌های پژوهش این است که در برخی از اهداف سند 2030 به مسائل زنان پرداخته شده که در آن هویت فطری مادر مخدوش گردیده است و متأثر از نظر متفکران علوم اجتماعی غربی هویت مادری جزو هویت‌های ثانویه در نظر گرفته شده، و این‌گونه پنداشته شده‌ است که هویت مادر مانند دیگر هویت‌های اجتماعی تحت تأثیر کنش‌‌های اجتماعی و به‌مثابه ابزار و راهبردی سودگرایانه در جهت هدفی خاص انگاشته شده است که با تغییرات فرهنگ جوامع تطبیق پیدا می‌کند و دچار تغییر می‌شود. درصورتی‌که مادری جزو هویت‌های فطری و اولیه بوده و با نگاهی هستی‌شناسانه و غایت‎‌شناسانه تعیین می‌گردد. از نظر وجودشناسی زن در هویت مادرانه خود قابلیت بارداری، ظرفیت پرورش جنین و فرزندآوری و توان تربیت‌پذیری و تربیت‌کنندگی را داشته است و از نظر غایت‌شناسی، وجود وی در بقای نسل موثر بوده، قابلیت خلافت الهی را نیز دارد.

ازابتدای نزول قرآن مخالفان اینگونه می پنداشتند که حالات درونی پیامبر(ص) در قرآن نقش داشته است؛ از این رو قرآن آمیزه ای از سخن خدا و کلام بشری است. این مقاله به هدف کمک به اثبات عصمت پیامبران پاسخ به این شبهه را پی می گیرد. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پردازش اطلاعات به صورت تحلیل محتوا و تفسیر موضوعی روشمند تطبیقی است. پاسخ به شبهه با محوریت آیه 15 یونس، در چهار تفسیر«التبیان»،«المیزان»،«کشاف» و«فی ظلال القرآن» از تفاسیر مهم شیعه و اهل سنت که رویکردی عقلگرایانه دارند، خواهد بود. این تفاسیر افزون بر استدلال به این آیه به عنوان یکی از ادله نقلی عصمت پیامبر از تاثیرگذاری بر قرآن، به پاره ای براهین عقلی نیز استناد کرده اند. ره آورد این پژوهش طبق نظر چهار تفسیر، اینست که آیه شریفه بر سلامت وحی دلالت دارد و پیامبر(ص)معصوم از تأثیرگذاری در قرآن است و در قرآن هیچ گونه دخل و تصرفی صورت نگرفته است. براهین عقلی موردنظر مفسران عبارتنداز: «دلیل عقلی عدم مالکیت پیامبر»،« دلیل عقلی مالکیت الهی و سلب مالکیت از پیامبر»،« دلیل عقلی مدبریت و خالقیت و علم الهی»،« دلیل عقلی عدم قدرت پیامبر».دلیل عقلی«برهان توحد قدرت» نسبت به دیگر براهین مستدل‌تر است.

قرآن کریم در آیات 8 ـ 4 اسراء برای بنی‌اسرائیل دو فساد و دو وعده عِقاب را با تأکیدهای مکرر بیان می‌کند. کیستی مصداق این آیات در تفاسیر محل اختلاف است؛ برخی از مفسران وقایع مطرح‌شده در آیه را مربوط به گذشته می‌دانند. این پژوهش بر آن است تا ضمن ارائه مستندهای قرآنی در رد این نظریه، با تفسیر قرآن به قرآن و توجه به قرائن و سیاق آیات و با مصداق‌یابی صحیح و استخراج چهار ویژگی از آیات و تطبیق آنها بر مصادیق مطرح‌شده در تفاسیر، به بررسی احتمال وقوع فساد یهود و سرکوبی آن در آخرالزمان بپردازد و این فساد مطرح‌شده در آیات را مربوط به فساد جهانی اسرائیل و در ارتباط با وقایع ظهور بداند. برخی از مفسران عبارت «عِباداً لَنا» را با توجه به «وَ لِیُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِیرًا» و «أُولی بَأ‌ْس‌ٍ شَدید»، بندگان خونریز و کافر گرفته‌اند، درصورتی‌که با بررسی قرآنی و با توجه به سیاق، مصداق «عِباداً لَنا»، بندگان مؤمن و مخلص هستند که زمینه‌سازان ظهور و یاوران امام زمان# می‌باشند.

نقد و بررسی و پاسخگویی به آراء خاورشناسان در خصوص قرآن کریم، همواره یکی از دغدغه‌های قرآن‌پژوهان مسلمان بوده است. در اعتقاد مسلمانان، قرآن کلام الهی است و کلام و متن آن از حجیت کامل برخوردار است؛ امّا مستشرقان ضمن عدم پذیرش این مطلب، شبهاتی را درباره متن قرآن کریم مطرح می‌کنند. ازجمله شبهات مستشرقان این است که تکرار آیات قرآن را دلیلی بر غیر وحیانی بودن قرآن دانسته­اند؛ زیرا به‌باور آنان، تکرار در قرآن موجب آشفتگی، عدم انسجام و ابهام در متن قرآن شده است. چنین استنتاجی مسبوق به عوامل متعددی است از جمله: پیش‌فرض غیروحیانی بودن قرآن، مراجعه ناقص به قرآن، برداشت سلیقه­ای از متن قرآن و بی‌توجهی به شیوه‌های بیانی و اهداف تربیتی قرآن کریم از تکرار آیات؛ زیرا اهداف تربیتی، تعیین‌کنندۀ شیوه­های بیانی قرآن، آن هم مطابق با مقتضای حال مخاطبان و موقعیت‌های بیانی کلام است. ازآنجاکه هدایت و تربیت از اهداف مهم قرآن کریم است، تکرار به‌عنوان یکی از شیوه‌های کارآمد تربیت در قرآن مورد اهتمام قرارگرفته و اهدافی همچون تحریک و تحریض، تنبیه و تذکر، تثبیت، تلقین، تهدید، هشدار و الگوسازی را مورد توجه قرارداده است. آنچه می­توان گفت این است که تکرار یک موضوع، در هر موضع، رسالتی ویژه برعهده داشته و هدفی خاص را پی می‌گیرد که تنها با شناخت زبان قرآن ولطایف و اشارات آن و نیز درک اهداف و شیوه­های بیانی قرآن می­توان بدان راه یافت.در این پژوهش، گردآوری اطلاعات به روش اسنادی ـ کتابخانه‌ای همراه با تحلیل محتوا است.

جمع زیادی از مستشرقان در رد و انکار وحیانیت قرآن، تلاش‌هایی کرده و دراین خصوص شبهاتی مطرح نموده‌اند. برای نمونه این دسته از مستشرقان نظریه «اقتباس قرآن ازعهدین» را مطرح کرده، بدین وسیله اصالت متن و استقلال محتوایی قرآن را مخدوش نموده، آن را در بسیاری از موارد منعکس کننده متون یهودیت و مسیحیت قلمداد می‌کنند. پرسش‌هایی که مطرح می‌شود این است که نظریه اقتباس چیست؟ پژوهشگران شیعه در راستای رفع این شبهه و پاسخ به آن به چه ادله‌ای استناد کرده‌اند؟ پژوهش حاضر در جهت بررسی این شبهه، به بیان ادله مطرح شده در رد آن از سوی علمای شیعه می‌پردازد. مستشرقان به علت وجود برخی اشتراکات در تعالیم موجود در قرآن و عهدین از قبیل: عقاید، احکام و قصص انبیا، ادعای اقتباس قرآن ازعهدین را مطرح کرده‌اند؛ امّا به منشأ مشترک همه وحی‌های الهی و تفاوت‌های ماهوی مضامین قرآن و عهدین و تناقض‌های موجود در عهدین که نتیجه تحریف در آن است و همچنین برخلاف عهدین، به عدم تعارض مفاهیم قرآن با علوم جدید و اینکه قرآن پاسخگوی نیازهای بشر در هر زمان و مکان است، توجه نکرده‌اند. این ادله اثبات می¬کند که هیچ یک از دلایل مدعیان شبهه نمی‌تواند ادعای آنان را ثابت نماید. روش مطالعه در این تحقیق از نوع پژوهش اسنادی، به صورت توصیفی ـ تحلیلی است و برای تبیین دیدگاه به کتب و مقالات مختلف مراجعه شده است که در نهایت تحلیل نگارندگان ارائه شده است.