جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سنگ بنای رابطه‌ی انسان و کائنات «محبت» است. رابطه‌ی انسان با خدا، خدا با انسان و انسان‌ها با یکدیگر بر اساس محبت شکل می‌گیرد و یکی از اصلی ترین عناصر در زندگی انسان‌ها محبت است. علوم مختلف به بررسی محبت پرداخته اند. فلسفه، عرفان، اخلاق و روان شناسی هر یک از زاویه ای خاص به بررسی موضوع محبت پرداخته اند. فلسفه، عرفان و اخلاق به بیان مفهوم محبت و عوامل ایجاد آن و محبت بین انسان و خدا و چگونگی ایجاد آن پرداخته‌اند. روان شناسی که یک علم تجربی است بیشتر به منشأ و چگونگی ایجاد محبت در انسان از دید تجربی می پردازد. باوجودی که یکی از مفاهیم کلیدی مهم در آیات و روایات، محبت است و در روایات بیان شده که "دین و ایمان چیزی غیر از حب (و بغض) نیست" اما این موضوع کمتر در علم کلام مطرح شده است. قرآن و روایات از تعابیر متعددی برای بیان مفهوم محبت استفاده می‌کند: حب، مودت، الفت، ولی، رأفت، شغف، خلت، رحم، رفق، صدق، اخ و ... که وجود تعابیر متعدد، نشان‌دهنده‌ی گستردگی این موضوع است. در این پژوهش ابتدا مفهوم، عوامل و انواع محبت از دیدگاه علوم مختلف (فلسفه، عرفان، اخلاق، روان‌شناسی) بیان شده و سپس بررسی می‌شود که قرآن چه مفهوم و تصویری از محبت بیان می‌کند و عوامل و انواع محبت از نظر قرآن چیست. همچنین بررسی می‌شود که رابطه‌ی محبت بین انسان و خدا و انسانها با یکدیگر طی چه فرآیندی شکل می‌گیرد؛ جایگاه اراده الهی و اختیار انسان در محبت و نقش محبت انسان نسبت به خداوند در محبت انسان به سایر انسان ها چیست و رابطه ایمان و محبت چگونه است. در نهایت آثار کلامی محبت گفته می‌شود و بیان می‌شود که محبت چه آثاری در زمینه‌ی خداشناسی، راهنماشناسی و فرجام شناسی دارد. رویکرد این رساله زبان شناسی است.منبع این رساله آیات و روایات است و برای آشنایی با نظرات دانشمندان مختلف به منابع فلسفی، عرفانی، اخلاقی و روان‌شناسی نیز مراجعه شده است.

در قرآن دو نوع پیشرفت اقتصادی تبیین شده است. قرآن بهره­مندی­های فراوان مادی را با تعابیر مختلف(برکات آسمان و زمین، نهرها و باغ‌ها و...) متناسب با عصر نزولش تبیین می­کند که برای دو جامعه موحد و ملحد ماهیتی متفاوت دارند و مبانی تحقق آن‌ها نیز با هم تضاد دارند؛ پیشرفت توحیدی برای جامعه موحد و مؤمن محقق می‌شود و خیر و برکت برای آن‌هاست؛ اما پیشرفت الحادی برای ملحدان و نافرمانان ایجاد می‌شود و عذابی در ظاهر نیکوست. در این پیشرفت خداوند تمام درهای نعمت‌های مادی را بر آن‌ها می‌گشاید و به پیشرفت اقتصادی مبتلا می­کند و این بهره­مندی‌ها روز به روز بیش‌تر و بیش‌تر می­شود ولی ناگهان آن نعمات را از آن‌ها می­گیرد و به عذاب سخت دنیوی و سپس اخروی دچار می­کند. در این مقاله تحقیقی به این سؤال پاسخ می­دهیم که رابطه پیشرفت اقتصادی الحادی و سنن الهی از دید قرآن چگونه است؟ و آن دسته از سنن الهی که موجب بروز پیشرفت اقتصادی برای ملحدان می­شود بررسی می­شود. این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی استفاده می‌کند.

محبت از کلیدی­ترین مفاهیم اخلاقی در قرآن کریم و روایات است. هدف این پژوهش بررسی ارادی یا غیر ارادی بودن محبت­ورزی پس از فراهم شدن مقدمات و مراحل محبت در انسان است. این مسئله از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و حُکما بوده و بیشتر محبت را در این مرحله، غیرارادی دانسته­اند. این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از داده­های کتابخانه­ای و شواهد و مؤیّداتی از قرآن و حدیث قصد دارد ارادی و اختیاری بودن محبت را اثبات کند. از جمله این شواهد، استعمال ماده محبت در باب استفعال در قرآن است؛ این باب چون معنای طلب را به مفهوم ریشه فعل می­افزاید باعث می­شود نوعی معنای ترجیح در معنای محبت ایجاد شود. مؤیّد دیگر آیات و روایاتی است که محبت­هایی منفی و منهی را نام برده و مومنین را از آنها پرهیز می­دهد که نشان از وجود نوعی اختیار و اراده در محبت بوده و شاهدی بر هدایت پذیر بودن محبت از دیدگاه آیات و روایات است. تبیین ارادی یا غیرارادی بودن محبت به عنوان یکی از هیجانات اخلاقی در حوزه فرا­اخلاق، می­تواند به مسائل مطرح در این حوزه یاری کند.

پیوست در منابع دیجیتالی