جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از روش­های مؤثر در جلب‌توجه مخاطبان، خطاب قرار دادن مستقیم یا غیرمستقیم آن­ها است که در قرآن کریم نیز از این شگرد برای تأثیر در مخاطب استفاده شده‌است. پژوهش حاضر به بررسی روشی می‌پردازد که قرآن عامه مردم را با واژه‌های «ناس»، «بنی‌آدم» و «انسان» مخاطب قرار می‌دهد و می­کوشد با بهره‌گیری از روش توصیفی–تحلیلی، سازوکار این تخاطب را بر اساس نظریه ارتباطی[1] یاکوبسن[2] مشخص کند. پس از بررسی قرآن، بیست‌و‌یک آیه با خطاب «الناس»، پنج آیه با خطاب «بنی‌آدم» و دو آیه با خطاب «الانسان» یافت شد و تلاش برای دستیابی به پاسخ این پرسش‌ها آغاز شد که: کدام‌یک از عوامل ارتباطی یاکوبسن در این آیات پررنگ‌تر است؟ شیوه بیانی قرآن در انتقال معنی به مخاطبان عام خود چگونه است و این شیوه چه رابطه‌ای با ساختار جملات دارد؟ نتایج نشان می­دهند که در هشتاد‌ودو درصد از این خطاب‌ها، جهت­گیری پیام به‌سوی شنونده است که بیانگر نقش ترغیبی آیات است. برای ندا به مخاطبان عام در هفتاد‌و‎هشت درصد آیات از شیوۀ بیان مستقیم استفاده‌شده است و بسامد شیوۀ بیان مستقیم دوبرابر شیوۀ بیان غیرمستقیم است. در بیان مستقیم بیشتر جمله‌ها با ساختار انشایی بیان می‌شوند و در بیان غیرمستقیم، جملات معمولاً ساختار خبری دارند.