جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدوث و قدم در فلسفه و کلام بدین معنا است که چیزی نبوده؛ سپس به وجود آمده است. از دیر بار تاکنون در رابطه با حدوث و قدم فلاسفه و متکلمین نظریات گوناگونی را ارائه کرده‌اند. میرداماد و ملاصدرا جزو فیلسوفانی است که در حل این معضل کوشیده‌اند. میرداماد سعی در اثبات حدوث دهری عالم داشته است؛ از نظر او دهر به معنای وعائی بین عالم سرمد و زمان می‌باشد. میرداماد برای تبیین و توضیح حدوث دهری عالم مراتب هستی را ازباری تعالی تا ممکنات به سه مرتبه تقسیم می‌کند و معتقد است که عالم مسبوق به وعاءِ دهر بوده و حادث به حدوث دهری است.از مجموعه گفتارهای میرداماد چنین بر می‌آید که حدوث دهری مسبوقیت حادث است به عدم صریح دهری که تقدم دارد بر وجود آن در خود جهان واقع و متن اعیان خارج؛ و ذاتاً از سنخ اندازه و کمیّت بیرون است، نمی‌شود در آن آغاز و انجامی یافت، گذشته و اکنون و آینده ندارد، پس اگر موجودی باشد که عدم پیشین آن عدم صریح دهری باشد، این موجود از جمله حوادث دهریه است.ملاصدرا به تلقی جدیدی از حدوث عالم دست یافته است. او اجزای عالم را حادث زمانی و حادث ذاتی می‌داند و از این نظر بافلاسفه هم‌عقیده است. تلقی وی این است که حدوث عالم، تدریجی و نه دفعی صورت می‌گیرد؛ از نظر وی جهان در حال حدوث و زوال تدریجی است.صدرالمتألهین می‌گوید که مرجح حدوث عالم، ذاتی است، در این بیان بحث کل عالم مطرح نیست، بلکه بحث هر کدام از اجزاء عالم جدا جدا مطرح است. از نظر ایشان آنچه که حادث است همه عالم است و در عالم آنچه که وجود دارد اجزاء عالم است؛ کل، حکم مستقلی ندارد.

الف)چکیده: مسئله‌ی حدوث و قدم عالم، از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائلی است که ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. پیشینه‌ی این بحث را در ادیان الهی، اسفار و آیات مربوط به آفرینش و در ادیان غیر الهی در اسطوره‌ها و افسانه‌‌های مربوط به خلقت و در بین فلاسفه ما قبل سقراط، که غالباً پیش فرض ازلیت و دوام عالم را داشته‌اند و نیز در نزد دیگر فلاسفه می‌توان یافت. به عقیده‌ی میرداماد، همه‌ی موجودات ممکن که مخلوق باری تعالی هستند، در عالم دهر موجودند؛ اعم از اینکه مادی باشند یا مجرد. به تعبیر دیگر تنها موجودی که از عالم دهر خارج است، خداوند یکتاست که سرمدی است. وی برای نکته بارها پای می‌فشارد که موجودات مادی و زمانمندند، در عین حال که در زمان موجودند، در دهر نیز حاضرند. به عقیده‌ی ملاصدرا، عالم با همه‌ی آن چه در آن است، حادث ذاتی است؛ زیرا هر آن چه در آن یافت شود، وجودش مسبوق به عدم زمانی است.کلمات کلیدی: عالم حادث، عالم قدیم، حدوث دهری، حدوث ذاتی، میرداماد، ملاصدرا