جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«فلسفه اخلاق» شاخه‌ای است از «فلسفه» که به استدلال در باره تبین اخلاقیات می‌پردازد. درستی و نادرستی امور، شناخت امور خیر و شر، باز شناسی فضایل و ... مسائل بنیادین اخلاق را تشکیل می‌دهند. پرسش از این مسائل بنیادین منجر به شکل‌گیری دو حوزه نظری می‌شود: «فرا اخلاق» و «اخلاق هنجاری»؛ فلسفه اخلاق این دو حوزه را شامل می‌شود. آنچه مرسوم و متداول است، قائل شدن تفاوت میان «علم اخلاق» با «فلسفه ی اخلاق» است و بدون تردید، می توان غزالی را از پیشگامان علم اخلاق به شمار آورد اما در این پژوهش تلاش شده است که از دل آراء غزالی، فلسفه ی اخلاق استخراج شود زیرا نگارنده معتقد است، آراء اخلاقی غزالی، مبانی و ویژگی هایی دارد که می تواند در چهار چوب فلسفه ی اخلاق قرار بگیرد. به بیان دیگر؛ این پژوهش بر آن است که «مبانی و ویژگی های فلسفه اخلاق از منظر غزالی» را تبیین کند. در این پژوهش، با استفاده از آثار و آراء امام محمد غزالی، نسبت «اخلاق دینی»، «اخلاق عرفانی» و «اخلاق عقلی» در«سنت کلامی و فلسفی» اسلامی از منظر غزالی بیان می شود تا از این طریق مبانی «فلسفه اخلاق» از منظر غزالی ترسیم گردد. نخست از ماهیت و شکل گیری تاریخی «اخلاق دینی»، «اخلاق عرفانی» و «اخلاق عقلی» در دنیای اسلام از دید غزالی سخن می رود، سپس به نسبت آن ها پرداخته می شود. آنچه ضرورت این تحقیق را نشان می دهد، اهمیت درک تاریخی اخلاق دینی، عرفانی و عقلانی می باشد. زیرا اتخاذ هر یک از این رهیافت های اخلاق دینی، عرفانی و عقلی در باب اخلاق، ناشی از درک تبیین مبانی و ویژگی های فلسفه اخلاق از منظر امام محمد غزالی می باشد. تعیین اخلاق دینی، عرفانی وعقلانی خط و مشی آن در ایجاد و ترویج ارزش های اخلاقی به مثابه راهنمای عمل در زندگی انسان ها است. در پژوهش حاضر، روش تحقیق کتابخانه یی به کار گرفته شده و داده های گرد آوری شده ، با روش « توصیفی تحلیلی» تجزیه و تحلیل و در پنج فصل تنظیم و تدوین شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که «اخلاق دینی»، «عرفانی» و «عقلی» از منظر غزالی در خط و مشی زندگی مثمر واقع می شود. در دنیای اسلام، اخلاق دینی، عرفانی و عقلی هر یک جایگاه خود را دارد، در حالیکه در فلسفه اخلاق به مبادی تصوری و تصدیقی اخلاق می پر دازد، یعنی انسان تکالیف و رفتارهای اخلاقی را برای چه هدف و غایتی باید انجام بدهد، یا آن را ترک کند و همچنان منشأ اخلاق از منظر غزالی «شریعت» است که در قلب احکام وعبادات آمده است. این احکام عبادات ظاهر و باطن دارند. وجه ظاهرآن «اخلاق عامه» است و وجه باطن آن ها به «اخلاق صوفیانه» دلالت دارد، ازنظر غزالی عقل و شریعت هر دو مبنای «اخلاق انسانی اند». او معتقد بود که فلسفه کلام و تصوف در مسائل الهی باید به بنیاد دین استوار شوند و با آن هماهنگ گردند. می توان گفت؛ در فلسفه ی اخلاق غزالی، اخلاق هنجاری رویکرد غالب است و جزء اصلی ترین ویژگی های آراء اخلاقی ایشان به شمار می رود.