جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لفظ معاد: از «عاد یعود» گاهی به معنای مصدری (برگشتن )،گاهی به معنای اسم زمان (زمان برگشتن) و گاهی به معنای اسم مکان (جای برگشتن) است و از صیغه « عود» به معنای برگشت به سوی چیزی، بعد از آن‌که از آن چیز انصراف شده بود و از صیغه «اعاد» به معنای تکرار چیزی است.( شبر، 1396 ،ج 2:49). در مفردات راغب آورده شده که ایِن کلمه ریِشه آن عودات «العود» برگشتن به سوی چیزی بعد از انصراف از آن، خواه این انصراف ذاتیِ باشد یا به حرف باشد یِا به اراده. العید: آنچه برمی‌گردد یِک بار بعد از دیِگریِ و در دین روز فطر و قربان است.العائده : هرآنچه از نفع که به انسان می‌رسد. المعاد : گفته شده برایِ برگشت و برایِ زمان برگشت و مکانی که به آن برگشت داده می‌شود. در کتاب التحقیِق فی کلمات قرآن چنیِن بیِان شده است: العاده: همان عادت معروف است وجمع آن عاد،عادات و عوائد . بدیِن جهت نامگذاری شده که به صاحب آن بر می‌گردد بار دیِگر. «عودته، فاعتاد و تعود» : یِعنی بر اساس عادت به آن بر می‌گردد . همان‌گونه که خداوند می‌فرمایِد:(الله یِبدا الخلق ثم یِعیِده ثم الیِه ترجعون) (روم 13) آغاز خلقت در عالم ماده به مقتضای ایِن عالم است .پس بعد از نابودی عالم ماده، با خلقت جدیِد و عالم لطیِف و بدن متناسب برزخیِ معاد ظاهر می‌شود.(مصطفوی،1380 ش،ج 8: 311) درکتاب فرهنگ معارف اسلامی در مورد معاد می‌گوید: معاد در اصطلاح فلسفی و کلامی، به معنای بازگشت انسان بعد از مرگ به حیات، برای رسیدگی به حساب اعمال اوست (سجادی،1373، ج4: 261)؛ بنا براین معاد در اصطلاح فرهنگ اسلامی، برگرفته از همان معنای لغوی و مورد فهم مردم است. در قرآن کلمه معاد به معنای مکان رجوع استعمال شده است. از جمله ارکان دین و اصول اسلام، معاد و اعتقاد به عالم آخرت است. برهر فرد مسلمانی لازم است که به آن معتقد باشد و آن‌را بپذیردو هر کس آن را نپذیرد مسلمان نیست. اهمیت معاد را می‌توان در قرآن کریم، در آیات فراوانی که دراین رابطه ذکر شده، به دست آورد. در هر کدام از صفحات و سور قرآن که نگاه کنید مسأله معاد و عالم آخرت به نوعی مطرح شده است. اهمیت معاد به قدری است که حدود یک پنجم قرآن یعنی نزدیک به هزار و دویست آیه را شامل می‌شود.(عالمی، 1393 :21) واژه دیگری که در ارتباط با این پژوهش است، واژه «حشر»است. واژه‌ی «حشر» درمعانی مختلفی بکار رفته است، در مفردات راغب آورده شده که به معنای بیرون آوردن گروه و جماعت از جایگاهشان و روانه کردن آنها به سوی جنگ و مانند آن است.(راغب اصفهانی، 1369ش،ص 593) به جمع کردن وگردآوری همراه باراندن، نیز حشر می‌گویند. (ا بن فارس ،1404، ج2، ص66) کلمه حشر در اصطلاح قرآنی وکلامی به معنای روز قیِامت، بعث و معاد، و مترادف با آنها است، بنابر‌ایِن هم به معنای معاد جسمانی و هم به معنای معاد روحانی گفته شده است .(مکارم شیرازی،1379ش،ج4 :27). در قرآن هیچ مسأله ‌ای بعد از توحید مانند مسأله معاد مورد توجه قرار نگرفته است. در 8 سوره از قرآن به این مسأله پرداخته شده است. معاد در اسلام به اندازه‌ای اهمیت دارد که ایمان بدون اعتقاد به معاد پذیرفته نیست و تقریبا در بیشتر آیاتی که به مسأله ایمان پرداخته به مسأله معاد و روز قیامت نیز توجه داشته است. (عالمی،1393: 21) راز و فلسفه گستره مسأله معاد و حیات پس از مرگ، بعد از توحید در قرآن را در جهت نقش تربیتی آن و مفهوم بخشیدن به کارها و فعالیت‌ها و درحقیقت، هدف‌دار کردن زندگی انسان در دنیا باید دانست. در قرآن معاد با نام‌های متعدد آورده شده است: (یوم الدین، یوم‌القیامه، یوم‌الحساب، یوم‌الجمع، یوم‌الفصل، یوم‌الحسره، یوم‌الخروج، یو م‌مشهود، یوم عظیم و...) یاد شده است . یکی از این نام‌ها که به یوم‌الجمع آورده شده ، به این علت است که درآن روز تمام خلایق و نفوس، از اولین و آخرین و تمام انس و جن و ملائکه جمع می‌شوند و این یعنی معاد تمام موجودات. اعتقاد به معاد فوائد و آثار مثبتی را در زندگی به دنبال خواهد داشت. از جمله این فوائد می‌توان سکون و آرامش درزندگی، صبر و بردباری، امید و رجا، انفاق به دیگران، ایثار، دل نبستن به دنیا و هدف‌دار دانستن این دنیا می‌توان نام برد که اثرات بسیِار سازنده‌ای در روح و جان و تعالی انسان‌های مومن دارد. معاد در نزد همه فِرَق اسلامی مورد پذیرش است و علمای بزرگ در این مورد کتاب‌های متعدد نگاشته‌اند. اما آنچه که در این میان مورد بحث زیادی واقع شده است، مسئله معاد و حشر دیگر موجودات یا معاد همگانی است. در قرآن آیات متعددی در مورد معاد وجود دارد که ما در این جا بیشتر به آیاتی که صریحا به معاد تمام موجودات اشاره دارند می‌پردازیم، سپس به بررسی نظرات مختلف پرداخته و در نهایت دیدگاه برتر را بیان می‌نمایِیِم. مسئله حشر حیوانات یکی ازمسائل مطرح در بحث معاد و روز قیامت است. آیات مربوط به حشر را می توان به دو گروه آیه تقسیِم کرد: 1. آیاتی که به روشنی از حشر غیر انسان‌ها و از جمله حیوانات سخن گفته است. 2. همچنین آیاتی که به صورت اشاره‌ای به این مطلب پرداخته اند. از جمله این آیات می توان از آیه 38 انعام و آیه 5 تکویر نام برد که در مورد حشر غیر انسان ها بیان شده است و دسته دیگر آیات؛ مانند آیه «44 اسراء» و «13 رعد» و «1 حشر» و «4جاثیِه» و...که به صورت ضمنی نوعی از درک و شعور را برای حیِوانات بیِان کرده-اند. ازجمله این آیات: آیه 38 سوره انعام«و ما من دابّه فی الارض و لاطا ئر یطیر بجناحیه الا أممٌ أمثا لکم مّا فّرطنا فی الکتاب من شیءِ ثمّ الی ربّهم یحشرون » : هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز میکند نیست مگر اینکه امت‌هایی مثل شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب فروگذار نکردیم؛ سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می شوند . آیه 5 سوره تکویر: «و إذا ا لوحوش حشرت» و درآن هنگام که وحوش جمع شوند.