جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان امامت در اندیشه سیاسی علامه حلّی و ابن تیمیه بوده تا با برجسته‌سازی نقاط ضعف و دیدگاه آنان، براساس عقل، کتاب و سنّت، به نظریه معقولی از دین اسلام در باب مشروعیت سیاسی، رهنمون گردد. از این‌رو، با روش تحلیل گفتمان میشل فوکو در بیان اشتراکات و افتراقات دو دیدگاه، نشان داده شد که ابن تیمیه، به دلیل خلط در مفهوم امامت، نتوانسته است در نظریه‌پردازی موفق عمل کند. دیدگاه وی اشکالاتی نظیر تناقض‌گویی، دخیل دانستن مردم در امر مشروعیت‌سازی، ارائه معیارهای غیر واقع‌نما، سکولاریزه کردن جامعه، مشروعیت‌بخشی به حکومت‌های فاسد و خودکامه دارد. در مقابل، علامه حلّی به دلیل استفاده صحیح از عقل و نقل، توانسته است به صورت منطقی، دیدگاه خود را در باب مشروعیت سیاسی، مبتنی بر جهان‌بینی صحیح اسلامی قرار داده، آن را ناشی از اراده تشریعی خداوند متعال بداند که فقط از طریق نصب الهی محقّق می‌گردد.

پیدایش و گسترش شتابان کیش نوظهور مانوی در سده سوم میلادی با استفاده از ابزارهای متعدد و متنوع تبلیغ دینی که حاصل نبوغ پدیدآورنده‌اش بود، نه‌تنها قلمرو شاهنشاهی ساسانی بلکه بخش‌هایی از سرزمین‌های امپراتوری روم در شرق و در مجاورت مرزهای ایران‌شهر و قسمت‌هایی از آسیای میانه، چین و شبه‌جزیره عرب را نیز در بر گرفت. یکی از شیوه‌های اثرگذار تبلیغی ‌مانی و جانشینانش بهره‌گرفتن از باورهای شایع و رایج توده مردم و یکسان‌انگاری با آنها بود. باورهای آیین زروانی در قالب آموزه‌های دینی زردشتی، در اغلب نواحی فلات ایران، با اقبال در بین مردم مواجه شده بود. مانی با فراست از این ظرفیت برای باورپذیرکردن آموزه‌های کیش خود استفاده کرد. مبانی زروان‌باوری را می‌توان مشخصاً در اصل دوبُنی یا ثنویت و نیز اعتقاد به سه دور زمانی در کیش مانوی جست‌وجو کرد. همین‌طور پاره‌ای از پایه‌های اخلاقی محل توجه مانویان از باورهای زروانی متأثر بوده است. از سوی دیگر، نفوذ باورهای زروانی در کیش مانوی به ‌شکلی حتی به تقسیمات سازمان دینی آن نیز راه یافته بود، اگرچه تعابیری در برخی متون متأخر مانوی هست که به ‌نظر می‌رسد پیروان این کیش بعدها از اعتقادات زروانی اسلاف خود، نظیر باور به هم‌ریشه‌بودن اصل خیر و شر (اهورمزدا و اهریمن)، توبه کرده‌اند.

استفاده از نوشیدنی های سکرآور در ایران باستان امری متداول بوده است.تکوک های مادی ،متون باروی هخامنشی، کتیبه های اشکانی نیسا، ظروف و جام های ساسانی بر کاربردهای مختلف این نوشیدنی ها گواهی می دهند. این فرآورده هاعلاوه بر ارزش غذایی دارای عملکردهای گوناگونی نظیر نشاط آوری ، نیروبخشی و درمانگری بوده، از این رو دراکثر تمدن های باستان مورد توجه قرار گرفته اند. در میان اقوام هند و ایرانی گیاه هوم (سوم)هموارهمورداحترام و ستایش قرار گرفته و تا مرحله خدایی نیز پیش رفته است. دوسند مهم دینی ،تاریخی ریگ ودا و اوستا صفات متعددی را برای این گیاه برشمرده و از تقدس این گیاه سخن گفته اند. گیاه هوم در آئین زرتشتی نیز از قداست و احترام برخوردار بوده چنان که تا امروز نیز توانسته به حیات معنوی خویش ادامه دهد. با توجه به اهمیت دین و باورهای دینی در زندگی مردم باستان ،نوشیدنی های سکرآور به دلیل خواص راز آمیزی که انسان کهن برای آن متصور بودهدر آئین ها و مراسم مذهبی راه یافته و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از مراسم دینی قلمداد شده اند. در اکثر تمدن های باستان جشن ها و آئین های مذهبی با مراسم قربانی ،شراب افشانی وحضورآتش همراه بوده ،و مردم، فرمانروایان و دین مردان با اهدای هدایا ونذورات که بخشی از آن توسطشراب و آبجو تأمین می شد ه در این مراسم شرکت می کرده اند. در ایران باستان شراب و آبجو علاوه بر نقشی که در مراسم مذهبی ایفا می کردند، به عنوان تأمین کننده بخشی از مالیات ، دستمزد وجیره غذایی در نظر گرفته شده و در تجارت، پزشکی و هنرنیز کارکردهای مختلفی داشته اند. این فرآورده ها علیرغم برخی فواید، آثار زیان باری برسلامتجسم و روح انسان وارد کرده ، از این رو در متون دینی واخلاقی وآئیین های شهریاری همواره به اعتدال ویا منع مصرف آن سفارش شده است. برابرآمارهای پزشکی امروز نیز درصدی از مرگ و میر و بیماریها ناشی از مصرف فرآورده هایالکلی است. ارتقای سطح آگاهی عمومی وآشنایی با عوارض فرآورده های الکلی می تواند موجبافزایش سلامت اجتماعی شدهوشاید بتوان از بستر یک تحقیق تاریخی به این امر کمک کرد.