جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شیوع بیماری کوید 19 سبب پیدایش برخی مباحث مانند تعیین وظیفه مکلفین شده است. نوشتار حاضر با هدف بررسی وظایف مکلفین در مواجهه با این بیماری از منظر قواعد فقهی نوشته شده و درصدد تعیین وظایف مکلفین به‌‌طور اجمالی است. پژوهش حاضر به روش کتابخانه‌‌ای و با فیش‌‌برداری و پردازش اطلاعات به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. نوشتار حاضر فقط به برخی از قواعد عامه و خاصه اشاره می‌‌کند. در بحث قاعده لاضرر، بعد از بیان معنای قاعده و احتمالات متصور، قول اعم را برگزیده و به 5 قاعده خاصه اشاره دارد. از ابداعات مقاله حاضر، احصاء تکالیف براساس باب‌‌بندی رایج در ابواب فقه در ابعاد فردی، اجتماعی و حکومتی است. نویسنده معتقد است که نوشتار حاضر فتح‌‌البابی برای هموارتر شدن مسیر تحقیق برای پژوهشگران است.

در سال‌های اخیر، به علت مقابله شیعه با جریان‌های تکفیری و تأکید بر تقریب و وحدت امت اسلامی، عده‌ای با تفکر افراطی تکفیری، برای تخریب شیعه، این مذهب را به تفکر تکفیری متهم کرده، و راهبرد شیعه‌هراسی را در دستور کار خویش قرار داده‌اند. یکی از دلایل مهم این اتهام، توهم تلازم اعتقاد به امامت، به عنوان اصلی از اصول دین، با کفر مخالفان آن است. در این پژوهش با روش توصیفی­تحلیلی، با استفاده از سیره نظری و عملی اهل بیت (ع)، ضوابط تکفیر از دیدگاه شیعه تبیین شده که عبارت­اند از: انکار سه اصل توحید، نبوت و معاد، ضروریات و احکام قطعی دین با شرایط خاص و فقدان موانع. با تبیین این مقدمات، این نتیجه به دست آمده است که شیعیان به اسلام اظهارکنندگان به شهادتین (به غیر از نواصب و غالیان) اعتقاد دارند و نسبت‌دادن اتهام تفکر تکفیری به شیعه، غیرعالمانه و مغرضانه است.

در مقالة حاضر به بررسی آیة مباهله (آل عمران: 61) از دیدگاهی فقهی پرداخته‌ایم. هدف از نگارش این مقاله نیز گردآوری، جمع بندی و بررسی شاخه‌ها و فروع مختلف فقهی و دیدگاههای متفاوت علمای مسلمان در مورد این آیه و بررسی و تطبیق این دیدگاهها در حد توان و قدرت نگارنده می‌باشد. در همین جهت تلاش ما این است که آیة مذکور را به طور کامل بررسی کنیم و تا حد امکان دلالتهای پنهان در آن را مشخص سازیم و دلالتهای جدیدی از آن را که به نوعی به جهان امروزی نیز مرتبط است – مانند مشارکت زن مسلمان در رخداد‌های مهم و سرنوشت ساز جامعه - استخراج نماییم. "«بهله الله» و «ابهله الله» نیز در این زمینه آمده است (زمخشری، همان: 1/ 434) گفته‌اند: منظور از صیغة فعل «نبتهل»، باب مفاعله است، و افتعلوا در اینجا به معنای تفاعلوا به کار رفته؛ مانند: «اشتوروا» در معنای «تشاوروا» (طبرسی، تفسیر مجمع البیان: 2/ 308) و همان‌گونه که گفته شده: «اقتتل القوم و تقاتلوا و اصطحبوا و تصاحبوا» (رازی، همان: 8/ 87)، یعنی مباهله از دو طرف به معنای نتباهل می‌باشد (زمخشری، همان: 1/ 434) می‌گویم: هرچند باب افتعال در ظاهر گاهی اوقات درمعنای مفاعله نیز به کار می‌رود، ولی مقام در اینجا این‌گونه نیست و مفاعله در این آیه با توجه به سیاق آیه به دست می‌آید، به ویژه با در نظر گرفتن ابتدای آیه که دلالت بر گفت‌وگو بین دو نفر دارد و منظور در اینجا صیغة «افتعل» نیست. علامه طباطبایی معتقد است کاربرد صیغة جمع در «کاذبین» بر این امر دلالت دارد که دروغ‌گویان در هر کدام از دو طرف مباهله که قرار گیرند، به هر حال باید به صورت جمع و گروه باشند، به همین دلیل، اگر این دعا و مباهلة بعد از آن فقط بین پیامبر’ و مسیحیان نجران انجام می‌گرفت، یعنی یکی از طرفین مفرد و دیگری جمع بود، باید جمله به گونه‌ای می‌آمد که قابل انطباق بر مفرد و جمع باشد، مانند اینکه بگوییم: «فنجعل لعنة الله علی من کان کاذبا»، یعنی لعنت خدا را بر هر که دروغگوست قرار دهیم (همان: 3/ 224)."

بحرالعلوم مولف کتاب تحفة الکرام فی التاریخ مکه و بیت الله الحرام درصدد است تا به بیان و شناخت نسبت به این مکان و بقعه شریفه و شناخت تاریخ و محدوده جغرافیای آن که از مسائل مهم از ناحیه شرعی محسوب می گردد، پرداخته است. این کتاب حاوی موضوعاتی می باشد. برخی از این موضوعات عبارتند از: کعبه شریفه، بنای کعبه و اولین بناء این مکان، بنای کعبه توسط حضرت آدم، بنای کعبه توسط اولاد حضرت آدم، بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم، بنای کعبه توسط عمالقه و جرهم، بنای کعبه توسط قصی، بنای کعبه توسط قریش، بنای کعبه توسط عبدالله بن زبیر در زمان اسلام، بنای کعبه توسط حجاج بن یوسف ثقفی، حجر الأسود، رکن یمانی، حطیم، مستجار، ملتزم، مدعی، شاذروان، عرفه، مزدلفه، منی، جمرات، محصب، فخ، قرن منازل و .... مولف پس از بررسی تاریخ مکه و بیت الله الحرام به ذکر اماکن مقدسه و تاریخ آن پرداخته تا برای مخاطبین شناخت لازم و کامل را از لحاظ تاریخی، شرعی و عبادی نسبت به این جایگاه مقدس داشته باشد.

این نوشتار، تحقیقی در زمینه مشروعیت قرائت‌های مختلف از نَصّ دینی و ادله امکان فهم نَصّ است، که در آن برخی نوآوری‌ها درباره فهم نصوص دینی مطرح شده و صحّت یا عدم صحّت روش‌های جدید فهم این نصوص و نیز شیوه‌های اجتهاد در متون دینی برای استخراج حکم از آن‌ها بررسی می‌شود. نویسنده در سه فصل به تبیین روش‌های اجتهاد در دین می‌پردازد. در فصل اول از این نوشتار ادلّه اجتهاد و انواع آن بیان شده و مفهوم لغوی و اصطلاحی اجتهاد و موهبتی خدایی بودن اجتهاد یا اکتسابی بودن آن و اقوال و دلیل‌های مربوط به هر یک ذکر گردیده است. نویسنده دلیل قائلین به ضرورت اجتهاد و مبانی آن ها را در این زمینه مطرح ساخته و ادلّه عقلی و نَقلی به عنوان ابزار کار اجتهاد همچون: استناد به کتاب خدا، استناد به سنّت، اجماع و دلیل عقلی را از نظر شیعه بررسیده، سپس اجتهاد را از منظر اهل سنّت تبیین می‌سازد. وی به اقسام اجتهاد، مانندِ اجتهاد مطلق و متجزّی نیز پرداخته و امکان تجزّی در اجتهاد را بررسی می‌کند. فصل دوم به تحلیل نوگرایی در قرائت جدید از دین و بدعت آمیز بودن، یا ابداعی بودن آن اختصاص دارد. نویسنده ابتدا به تعریف تجدید یا نوآوری پرداخته و پس از معنا کردن ثابت و متغیر در شریعت اسلامی، مشروعیت نوآوری و نوگرایی دینی را شرح می‌دهد. در ادامه با اشاره به مفهوم نص و راه فهم آن، دیدگاه مجتهدان شیعه امامیه را درباره راهکارهای فهم نصوص دینی ذکر کرده و فهم لغت، فهم دلالت لفظ بر معنا، تشخیص ظهور نصوص، فهم علمی نصوص، فهم عرفی از نَصّ دینی، فهم اجتماعی از نص و فهمیدن یکی از نصوص به وسیله نصوص دیگر را از راهکارهای فهم نص از منظر آنان بر می‌شمارد. وی در همین زمینه به بحث درباره هرمنوتیک (یکی از راهکارهای فهم نص دینی و دین) از دیدگاه متفکران غربی پرداخته و موضع خویش را درمقوله هرمنوتیک و مشروعیت آن و جواز تعدّد قرائت از دین به ویژه در مسایل عقیدتی بیان کرده و تأثیرات هرمنوتیکی را در عصر کنونی بررسی می‌کند. در فصل سوم نوگرایی در فهم نصوص دینی و تأثیر آن در اجتهاد و روش‌های اجتهادی بررسی گردیده است.

«جواهر الفرائض» اثر خواجه نصیرالدين طوسی درباره مسائل، احکام و فروعات ارث و تقسیم سهام به زبان عربی است که با توجه به تخصص خواجه نصیر در احکام نجوم و قواعد و فنون حساب در ریاضی، به تفصیل تقسیم ترکه و سهام را انجام داده است. این رساله دارای دو قسم است: قسمت نخست در فقه مواریث و متعلقات و احکام آن و قسمت دوم چگونگی تقسیم ارث بر ورثه با سهام صحیح یعنی بر مبنای عددی که در آن کسر نباشد. نویسنده، سهام صحیح را به همین مفهوم در نظر گرفته و در کتب فقهی سعی شده سهام به حصه‌ های معین و قابل تقسیم بدون عدد اعشاری و نسبت‌ های مشکل ساز که باعث اختلاف و ابهام می‌ شود تقسیم شود.