جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان در سرشت خود، به سوی کمال گرایش دارد. کمال والای انسان رسیدن به قرب الهی و بهره‌مندی از صفات پروردگار است. هرچه در رسیدن انسان به سعادت ابدی مؤثر باشد، ارزش اخلاقی دارد، و هرچه انسان را از این آرمان و راه دور کند و از پرداختن به خدای متعال بازدارد و به زوال و انحطاط بکشاند، از رذائل اخلاقی به شمار می‌آید. نهج‌البلاغه بهترین و گویاترین زبان قرآنی و تبیین‌کننده مباحث تربیت اسلامی است. امام علی(ع) که خود، تجسمی از اخلاق دینی است، می‌تواند برای پیروانش بهترین اسوه باشد که نه‌فقط توده‌های مردم را به سوی رشد و تعالی رهنمون شود، بلکه شیوه‌های پیراستن از صفات رذیله را به مردم آموزش دهد. هدف از این پژوهش ــ که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است ــ دستیابی به انگیزه‌ها و سرچشمه پیدایش مشکلات معنوی انسان است که غفلت، او را از جایگاه خود در دستگاه آفرینش پایین آورده و به جایگاه پست حیوانی می‌کشاند. در این پایان‌نامه، با یاری‌گرفتن از نهج‌البلاغه، راهکارهای رهایی از این انحطاط ارائه می‌شود و پس از بیان نکته‌هایی درباره کرامت آدمی و اسباب و زمینه‌های آن، انگیزه‌هایی که سد راه رسیدن او به کمالات انسانی است معرفی می‌شود که برجسته‌ترین آن‌ها از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع)، ترک بندگی و دوری از پیشوایان هدایت، تفاخر و خودپسندی، دورویی و پیمان‌شکنی، پیروی از شیطان، تعصب و حمیت جاهلی، گرایش به لذت‌های دنیوی، ظلم و عدالت‌ستیزی، فقر و تجمل‌گرایی است که همگی این‌ها بیانگر غفلت از هدف متعالی انسان است. پس از آن، با بهره‌مندی از سخنان امیرالمؤمنین علی(ع) برای هر صفت رذیله‌ای، راه درمان بیان می‌شود که امام علی(ع) آن‌ها را در خودشناسی، تفکر، ایمان به مبدأ و معاد، تهذیب نفس و تقوا، تواضع و فروتنی، وفای به عهد و خدمت به خلق می‌داند.

پژوهش حاضر با هدف شناخت چهره متظاهران متنسک پیشه، ریشه یابی درموردنحوه شکل گیری خوارج و معرفی خصوصیات روحی، فکری و اخلاقی و اعتقادات آنان و نیز علل انحراف آنان بااستفاده از کتب تاریخی، تفسیریو روایی انجام گرفته است.نتایج زیر حاصل این پژوهش است:ریشه اصلی انحراف خوارج را می توان در جهالت و عدم بصیرت اعتقادی آنان دانست.اندیشه خارجیگری به نبرد جمل باز می گردد، ولی ظهور و پیدایش خواج در نبرد صفین و ماجرای حکمیت مطرح است که بعدها کم کم به عنوان فرقه ای مستقل با اعتقادات ویژه خود گسترش یافتند.ضعف بنیان های اعتقادی اهل عراق، عدم رهبری واحد در عراق ، عدم بصیرت دینی و سیاسی، تعصبات جاهلی و قبیلگی، هواهای نفسانی و بدعت، تندروی و قرائت نادرست از دین، سرسختی ، تظاهر به دینداری خوارج از مهم ترین عوامل شکل گیری و تقویت مبانی خوارج بوده است.جهل و جمود فکری، عدم بصیرت، سطحی نگری و تنگ نظری از اوصاف روحی و اخلاقی خوارج است.از جمله پیامدهای انحراف خوارج، خروج از اطاعت و ولایت امام بر حق، تطبیق شریعت بر اساس معیارها و آرا باطل خویش می باشد.

در این پایاننامه که با عنوان آموزه های تربیتی - قرآنی در دعای عالیهًْ المضامین می‌باشد، بررسی سندی، محورهای تربیتی و عوامل تهدیدکنندۀ آن در دعای عالیهًْ المضامین بر اساس آیات و روایات، مورد بررسی قرار گرفته است. تربیت یعنی فرایند کمک و یاری‌رسانی به آدمی برای ایجاد تغییر در ساخت روح و رفتار او برای رسیدن به کمال انسانی و شکوفاسازی استعدادهای درونی او، در دین و سنن اسلام و ادعیه معصومین مورد تاکید فراوان می باشد.از جمله کسانی که در تربیت و رفتار اسلامی الگو برای همگان قرار می‌گیرند، پیامبران و اولیای الهی می‌باشند. سیدبن‌طاووس در دعای عالیهًْ‌ المضامین عواملی مانند اطاعت خدا و رسول و ائمۀ معصومین، مودت و محبت به اهل بیت، تمسک و توسل به اهل بیت، زکات، صدقه، حج، نیکوکاری را راه‌های رسیدن به تربیت ایده آل و والا ذکر کرده است و عوامل تهدیدکنندۀ آن عوامل عقیدتی همچون، شرک، ظلم، شک، ریب، پیروی از شیطان و صفات رذیله مانند کذب، نفاق و بخل را بیان کرده است. کلیدواژگان: قرآن، دعای «عالیهًْ المضامین»، روایات، آموزه‌های تربیتی ـ دینی، الگوپذیری

در این پژوهش نقطه‌های قابل اتکا و حلقه‌های مفقود? اندیشه تا عمل، در فرهنگ اسلامی در تربیت و کنترل نفس با توجه به آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته تا از آفت نسیان جلوگیری گردد، و سعی شده است با تبیین مبانی فکری و پایه‌ای جهان‌بینی توحیدی، به عوامل تحکیم‌بخش رفتار، ضرورت‌ها، ارکان، مراحل، روش‌ها، آموزگاران، و عوامل تقویت و تضعیف خودفراموشی پرداخته شود. کنترل یک حالت درونی است که باعث تعادل رفتار انسان می‌گردد و انسان را به سوی شخصیت سالم راهنمایی می‌کند. کسی که خدا را فراموش کند خدا او را به خودفراموشی دچار می‌سازد و انسانی که دچار نسیان گردد تمام وظایف خود و عهد و پیمانی را که با خدایش بسته است فراموش می‌نماید و آثار خودفراموشی در حوز? اخلاقی، فردی، اجتماعی او آشکار می‌گردد. زینت تقوا و خویشتن‌داری، تقویت‌کنند? حالت ذکر است، اعتقاد انسان به مبدأ و معاد، ثواب و عقاب، کارآمدترین و اثربخش‌ترین وسیله برای دوری از خودفراموشی می‌باشد.

همانطور که می‌دانیم، بخش عمده‌ای از معارف دین مبین اسلام از طریق ادعیه، زیارات و مناجات‌های وارده از معصومین? در اختیار ما قرار گرفته است.مناجات حضرت امیر? نیز از جمله آن‌ها می‌باشد، که گر چه دارای سلسله سند نیست اما با استناد به متن و همچنین سبک سخن گفتن ـ که با ادعیه دیگر کاملاً مشابهت و همخوانی دارد ـ انتساب آن به حضرت امیر? اثبات می‌گردد. آن‌چه در این مناجات به چشم می‌خورد، آیاتی است که به صورت عینی از متن شریف قرآن نقل شده و مضمون همه آن‌ها ترسیم صحنه‌های قیامت و بیان شدت اهوال آن روز عظیم می‌باشد. همچنین اسمای حسنای خداوند که ـ متناسب با آیات ـ در نهایت فصاحت و بلاغت آمده است. هدف من در نگارش این اثر که شرحی هر چند مختصر و در حدّ بضاعت اندک بر فرازهای این مناجات می‌باشد، این است که مباحث لغوی، همچنین تفسیری و تأویلی آن، مورد بحث و بررسی قرار گیرد. و در پایان نیز با توجه به روایات ذکر شده از تفاسیر مختلف در مورد آیات و اسمای حسنای به‌کار رفته در این مناجات به این نتیجه کلی دست می‌یابیم که نه‌تنها بطن آیات قرآن به معصومین? و دشمنان آنها باز می‌گردد بلکه تأویل اسمای حسنای الهی و آن‌چه از خودِ ائمه? تحت عنوان دعا و مناجات به ما رسیده نیز به ایشان و دشمنانشان باز می‌گردد.واژگان کلیدی: مناجات حضرت امیر?، سوال (مسئلت)، قلب سلیم، رحمت، اسماء حسنی

پایان‌نام? حاضر تحت عنوان «معصیت، مصادیق و راه‌های جبران آن در قرآن و روایات» در پنج فصل تنظیم شده است. حاصل مطلب آنکه در معنای اصطلاحی و کاربرد قرآنی، معصیت عبارت است از هر گونه کاری که برخلاف فرمان الهی بوده و به عزت و کرامت انسان ضربه وارد کند و او را از مقام بالا، به پایین‌ترین مقام حتی پست‌ترین مقام می‌کشاند. در منشأ ارتکاب معاصی حداقل به سه عامل اصلی می‌رسیم که آن سه عامل عبارت‌اند از: 1. جهل و نادانی، 2. غفلت از یاد خدا، مرگ، قیامت و ثواب و عقاب اخروی، 3. پیروی از هوا و هوس، که همان نفس اماره یا شیطانی می‌باشد. عوامل ارتکاب معاصی بسیار است که از آن جمله دین‌گریزی، نادانی، دوستان ناصالح، دنیادوستی و… می‌باشد. معصیت آثار و پیامدهای بسیار دارد که به یقین ویرانگری آن در تمام ابعاد بی‌نظیر است؛ از جمله به: محرومیت از نماز شب، دوری از رحمت الهی، عدم استجابت دعا، قساوت قلب و… منجر می‌شود؛ و از سویی دیگر، آثار دوری از معصیت عبارت‌اند از: هدایت، کسب روزی، نجات از دوزخ و…. برخی از مهم‌ترین راه‌های دوری از معاصی در متون اسلامی، باور به حضور خداوند، یاد خدا، معادباوری، ایمان به عرض? اعمال به پیشوایان دین، توبه و… که عواملی موثر در بازگشت از معصیت هستند و می‌توانند جبرانگر مقام انسان از افتادن به وادی ضلالت و گمراهی بوده و با توبه و بازگشت واقعی به سوی خدا انسان را به مقام انسانیت بلکه بالاتر از آن به مقام عبودیت خداوند برسانند.

بررسی پیوند آیات یک سوره و دید ساختاری به سوره ها، نگرشی جدید است که هر چند به طور جزئی در تفاسیر متقدم وجود داشته، ولی در تفاسیر متاخر بیشتر مورد توجه است . از آنجا که دید ساختاری به سور کمک شایان توجهی به درک مفاهیم قرآن و کشف افقهاى جدید در اعجاز قرآن می‏کند، در این پژوهش، به ساختار سوره مرسلات، چگونگی پیوند آیات آن و دسته بندی آیات درون سوره با محوریت روز قیامت /کیفر منکران روز قیامت ، پرداختهشده است.در جهت نیل به این هدف، ابتدا معرفی تفسیر ساختاری و کار کردهای آن و نیز دلایل اثبات هدفمندی سوره ها بررسی شده است و سپس به بیان مراحل ساختار معنائی ، کشف غرض سوره مرسلات با تفاسیر و عواملی که در دید ساختاری در تعیین هدف بکار می روند پرداخته و در طول پایان نامه ارتباط تنگاتنگ آیات با هدف سوره بیان شده است.

پس از ظهور اسلام و حکومت اسلامی پیامبر صلی الله و علیه و آله در مدینه به دنبال انحرافات وتحریفاتی که توسط اصحاب سقیفه و عمر بوجود آمد سبب شد تا به پیشنهاد امام علی علیه السلام ادامه این حرکت توسط شخصیت‌هایی چون حذیفه بن یمان و سلمان فارسی و دیگر اصحاب پیامبر صلی الله و علیه و آله پیگیری شود امّا نوع تگاه عمر به حکومت که آن را یک فرصت برای انجام مطامع خویش می‌دانست با نوع نگاه سلمان که آن را یک پدیده سیاسی یا یک حادثهنمی‌دانست فرق داشت. و این دید موجب شد تا تضادی شکل بگیرد که منجر به احتجاج دو تفکر تشیع سرخ علوی که سلمان آن را مدیریت می‌کرد و دیگری تفکر عمر که امروزه خود، حقیقت فاصل? آن تا پیامبر صلی الله و علیه و آله را نشان می‌دهد. در این پژوهش تحت عنوان «بررسی احتجاج سلمان فارسی با عمربن خطاب» و نحوه مدیریت و روش حکومتی جناب سلمان و تأثیر آن بر مدائن درآن برهه تاریخی خاص که ادیان دیگر در برابر اسلام قد علم کرده بودند، در چهار فصل پرداخته می‌شود.

حسن‌عاقبت یعنی رسیدن به رضوان الله که نتیجه‌اش عالی‌ترین مرتب? بهشت می‌باشد و در آنجاست که انسان سرانجام نیک تلاش‌ها و کردارهای خود را می‌بیند و به فیض و رحمت مطلق و بی‌نهایت متصل می‌شود، همان جایگاهی که هم? خوشی‌ها و نعمت‌های دیگر در برابر آن ناچیز است. همان قرب الهی است که رضایت و خشنودی خدا از انسان و انسان از خدا را به دنبال دارد و در آن مقصد است که طبیعت کمال‌گرا و مطلق‌گرای انسان به آرامش می‌رسد. امام سجاد? در کتاب وزین صحیف? سجادیه عواملی مانند معرفت و ایمان به قضا و قدر الهی، اطاعت و عبودیت، تقوا، صبر، توکل، توبه، عفو الهی و شهادت را راه‌های رسیدن به این مقصد والا ذکر کرده‌اند و موانع تهدیدکنند? آن را، جزع و بی‌تابی، یأس و ناامیدی، معصیت، غفلت و فتنه‌های گمراه‌کننده بیان فرموده‌اند. کسی که طالب آن مقام والاست برای رسیدن به حسن‌عاقبت باید هم? عوامل یادشده را در خود تقویت نماید (به‌جز شهادت که موهبتی است که خداوند نصیب هر کسی نمی‌نماید) و موانع سر راه را برطرف نماید.