جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کنکاش در ماهیت رابطه علم و دین، به مثابه دو خاستگاه مهم معرفت بشری، همواره در کانون توجه اندیشمندان حوزههای فکری مختلف قرار داشته است. این رابطه اما با قرار داشتن در معرض تفاسیر متعارض و متنافر، دستخوش فراز و فرودهای بسیار بوده و هیچ‌گاه معنای صلب و ثابت و ایستایی نداشته است. با این همه، صاحبنظران، با طرح مدل‌ها و نظریه‌های متنوع، به انحاء گوناگون، سعی در تبیین این رابطۀ حقیقتاً پیچیده داشته‌اند. هدف از مقاله حاضر، تحلیل و واکاوی این نظریه‌ها و آراء متکثر است. بدین منظور، ابتدا به تأسی از مدل متأخر الکساندر، انواع روابط چهارگانه متصور میان علم و دین اعم از «تضاد، تفکیک، ترکیب و تکمیل» در پرتو آراء و مباحث نظری مرتبط توصیف می‌شوند و سپس رهیافتی نومایه و بدیع در این زمینه مطرح می‌شود که با فراروی از شیوه‌های رایج فهمِ رابطه علم و دین، توان آن را دارد که مناسبات و پیچیدگی های این رابطه را در پرتوی دیگرگونه آشکار سازد.

در این پژوهش باالگو گیری از ماکس وبر مفاهیم اقتصادی ،اجتماعی،سیاسی دو مذهب مانند زهد این دنیایی،نگاه به رستگاری،ربا،ثروت اندوزی،فرد کرایی،دنیا گرایی،ملی گرایی،تلاش منجر به موفقیت و مفاهیمی از این دست را در برابر هم قرار داده و با طرح جداول و مقایسه این مفاهیم به این نتیجه رسیدیم که این مفاهیم در دو مذهب مقایرندو نمیتوان با توسل به مفاهیم شیعی به اصولی مانند فرد گرایی،دنیاگرایی،تلاش منجر به موفقیت و ...رسید.

دین در جامعه ایران حضوری برجسته و فعال داردو در تمامی عرصه‏های اجتماع به نحوی اثر و نفوذ خود را داراست. از آنجا که دین در نگهداشت پایه‏های اخلاقی فرد و جامعه نقش مهمی را دارد، می تواند در مردمی که پیش زمینه مذهبی نیرومند دارند، به عنوان حافظی برای ارزش‏های اخلاقی و فکری بکار رود. نظریه‏های چندی در مورد دینداری در عرصه جامعه شناسی دین مطرح گردیده است که در آنها، اندیشمندان کوشیده‏اند علل و سرچشمه‏های پیدایش ادیان و عوامل موثر بر دینداری را از جوامع اولیه تاکنون تبیین نمایند. پژوهش حاضر، سعی نموده است دینداری را در دختران مقطع پیش دانشگاهی که در سالهای آخر نوجوانی بسر می‏برند، تبیین نماید. زمینه موثر بر انتخاب این قشر به نقش تأثیرگذار نوجوانان و جوانان در اجتماع بر می‏گردد. در این تحقیق عوامل چندی برای دینداری در دختران مقطع پیش دانشگاهی مطرح گردیده و از مدل گلاک و استارک برای سنجش دینداری دختران نوجوان استفاده گردیده است. رویکرد کارکرد گرایان درباره دین که به ریشه‏ها و پیامدهای اجتماعی دین می‏پردازد چارچوب نظری سه فرضیه تأثیر پایبندی دینی والدین، رسانه تلویزیون و قومیت دانش‏آموز بر دینداری وی را تشکیل می‏دهد. چراکه خانواده و بالاخص والدین از مهمترین عناصر محیط اجتماعی پیرامون یک نوجوان به شمار می‏آیند. رسانه تلویزیون نیز در دنیای امروز به عنوان پر مخاطب‏ترین رسانه ارتباطی مطرح است که امکانات دارا بودن نوع و شکل آن را نیز خانواده در اختیار فرزند نوجوان خود قرار می‏دهد. و بالاخره قومیت در یک اجتماع قوم‏گرا مانند شهر اهواز بدون شک تأثیری ژرف بر نگرش‏ها و رفتارهای افراد باقی می‏گذارد. رویکرد معناگرایان درباره دین چارچوب نظری فرضیه تأثیر پایگاه اجتماعی– اقتصادی خانواده بر دینداری دانش‏آموز را تشکیل می‏دهد. معناگرایان معتقدند که دین در ساخت معنا برای انسان نقش دارد و پاسخی برای بی‏عدالتی‏ها و دشواری‎ها در زندگی بشر می‏باشد. در پژوهش حاضر با توجه به اطلاعات جمع‏آوری شده، مشخص گردید که دختران مقطع پیش دانشگاهی شهر اهواز دارای میانگین دینداری بالایی هستند. خصوصاً در حیطه اعتقادات دینی و عواطف و احساسات دینی قوی‏تر از مناسک و رفتارهای دینی می‏باشند. درباره فرضیه‏های تحقیق مشخص گردید که تأثیر خانواده و پایبندی دینی آن بر دینداری دانش‏آموز انکارناپذیر است. تماشای برنامه‏های تلویزیونهای داخلی اثری مثبت بر دینداری دانش‏آموزان دارد. تاثیر قومیت بر دینداری در شهر اهواز نیز جالب توجه است. بر طبق نتایج بدست آمده در این تحقیق دختران قوم عرب بالاترین حد دینداری را دارا هستند در حالی که دختران قوم لر (لرهای بختیاری) پایین‏ترین رتبه دینداری را در میان قومیت‏های ساکن در شهر اهواز دارند و بالاخره از میان گزینه‏های تشکیل دهنده پایگاه اجتماعی – اقتصادی، درآمد خانواده و تحصیلات والدین بردینداری اثر معنادارمی‏گذارد.

با بروز سوگ براي هر فرد در جامعه بي‌شك آرامش وي دستخوش تغيير مي‌شود. بررسی وضعيت آرامش سوگواران پس از انچام مراسم سوگواري صورت نگرفته است؛ لذا هدف کلی اين تحقيق، مطالعه رابطه‌ي آرامش با برگزاري مراسم سوگواري(در اين تحقيق مراد از مراسم، مراسمسوگواري مذهبي نمي‌باشد كه به عنوان مثال در عاشورا برگزار مي‌گردد ) بين دو گروه مذهبي و غير مذهبي( در صورت شناسايي غير مذهبيون، البته در صورتي كه افراد غير مذهبي يافت نشدند به جاي اين گروه از افراد با سطح دين داري پايين استفاده خواهد شد )در یکی از مناطق مجاور به شهر شیراز یعنی بخش زرقان می‌باشد. در این بررسی با استفاده از چارچوب نظری كاركرد گرايي و نظريه‌ی احساسیبه مطالعه رابطه‌ي آرامش و سوگواري پرداخته شده است. روش پژوهش در این پژوهش از نوع پیمایشی و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسش نامه محقق ساخته بوده است. جامعه آماری کلیه سوگواران (همسر متوفا ، فرزند متوفا ، پدر متوفا ، مادر متوفا ، برادر و خواهر متوفا ) بخش زرقانشیراز طي يك ماه یعنی در حدود 90- 120 نفر می‌باشد. یافته‌های این پژوهش در دو بخش توصیفی و استنباطی ارائه شده است که در بخش توصیفی یافته‌ها نشان می-دهد که به طور كلي آرامش زنان و مردان سوگوار در هر دو گروه مذهبي ( دين دار قوي) و غير مذهبي ( دين دار ضعيف) با انجام مراسم سوگواري رابطه دارد. در بخش آمار استنباطي یافته‌ها نشان می‌دهد فرض رابطه بین دو متغیر معنی دار می‌باشد. بررسی تفکیکی رابطه بین دو متغیر، هم در بین افرادی که پایبندی‌های مذهبی ضعیفی داشتند و هم در بین افراد با پایبندی بالا، هم سو با رابطه مشاهده شده در نمونه کلی می‌باشد، ولی شدت رابطه در بین افراد دین دارقوی بیشتر از گروه دیگر بوده است.

در این پژوهش برآنیم تا دریابیم فرد مهاجری که با هویت قومی مشخص و تعریف شده‏ای چون قومیّت کرد، به شهر کرج مهاجرت می‏نماید، در مواجهه با ساختارها و مناسبات حاکم بر محیط اجتماعی جدید، چگونه عمل می‏نماید و فرآیند سازگار شدن وی با عناصر زیستی این محیط، چگونه رخ می‏دهد. از آن‏جا که هویت قومی دارای ابعاد متنوع و گوناگونی است و زندگی در شهر به طرق مختلف می‏تواند این ابعاد را تحت‏ تأثیر قرار دهد، لذا در مورد هر یک از ابعاد موردنظر این تحقیق (بعد اجتماعی، بعد زبانی، بعد فرهنگی، بعد جغرافیایی، بعد تاریخی و بعد سیاسی) بررسی مستقلی به عمل آمد تا اثرات مهاجرت و شهرنشینی بر هویت قومی مهاجران کرد، مورد توجه قرار گیرد. روش‏شناسی پژوهش حاضر، کیفی است و از روش مصاحبه‏ی نیمه‏ساخت‏یافته، جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه‏ی نظریه نهایی، از روش نظریه مبنایی استفاده شده است. پس از انجام عملیات کدگذاری آزاد و کدگذاری محوریِ داده‏های میدانی، و کشف مقوله‏ی محوری برای هریک از ابعاد فوق‏الذکر، پارادایم (مدل الگویی) تحقیق پی‏ریزی شد. سپس در سومین مرحله‏ی کدگذاری، کدگذاری گزینشی، "مقوله هسته نهایی" تحقیق استخراج شد، که عبارتست از: هویت تلفیقی. این مقوله، پاسخ نهایی به سؤال اصلی پژوهش یعنی تأثیر زندگی شهری و شهرنشینی بر هویت قومی مهاجران کرد، می‏باشد.