جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوره اموی عصر حکومتی با گرایش‌های عربی است. قبایل عرب در این دوره، نقش درخور توجهی در امور دیوانی و نظامی و به‌ویژه در ادامه فرایند فتوحات ایفا کردند. بااین‌حال، روابط قبایل عرب با کانون‌های سیاسی امویان، در یک سطح نبود. برخی قبایل روابطی تنگاتنگ و برخی دیگر روابطی دورادور با حاکمان اموی داشتند. یکی از قبایلی که روابط نزدیکی با حاکمان اموی به‌ویژه شاخه سفیانی داشت، قبیله کلب بود که از کلان‌قبیله قُضاعَه، منشق شده بود. جمعیت فراوان این قبیله و سابقه سکونت آن‌ها در بیابان‌های شام، معاویه را بر آن داشت تا با برقراری روابط خویشاوندی، از حمایت‌های این قبیله برخوردار شود. پسر معاویه، یزید، که از مادری کلبی زاده‌شد، حضور جدی قبیله کلب را در سطوح بالای سیاسی محقق ساخت. این مقاله درصدد است با تمرکز بر دو خانواده بحدل و ابوامامه از طایفه بنی‌حارثةبن جناب از قبیله کلب، میزان تأثیرگذاری قبیله کلب را در دوره بحران، از دوره یزید تا پایان دوره عبدالملک، واکاوی کند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که کلبیان مورد نظر، در دوره یزیدبن معاویه، به بالاترین سطح اداری نظامی رسیدند و در دوره بحران، که از سال 64 هجری و پس از درگذشت معاویه دوم آغاز شد و بررغم سقوط چهار جُند از پنج جند شام در دست زُبَیریان، توانستند در برابر این خیزش مقاومت کرده، قدرت را به امویان بازگردانند. در این مرحله، قبیله کلب و رهبرانشان از طایفه بنی‌حارثة‌بن جَناب، به‌ویژه خانواده بحدل نقش تعیین­ کننده ­ای داشتند. این قبیله در دوره عبدالملک­ بن مروان (حک 65-86ﻫ)، نیز نقش تأثیرگذاری در سرکوب شورش‌های متعدد در شام، جزیره، عراق و سرزمین فارس داشتند. در این دوره به‌مرور از نقش خانواده بحدل کاسته شد، اما خانواده ابوامامه در سرکوب شورش‌ها دست برتر را داشتند.

حلّه شهری تأثیرگذار در جهان تشیع است که توسط حکام بنی‌مزید بنا شد. برخی ویژگی‌هایی این شهر، با تعاریف شهر پایدار اسلامی و مولفه‌های آن، قابل تطبیق است. از‌این‌رو با دسته‌بندی مولفه‌های شهرپایدار اسلامی به مادّی و معنوی، آنها را در حلّه خواهیم یافت. در این پژوهش سعی شده است که عوامل معنوی برای ایجاد یکپارچگی بین ساکنان و عوامل مادّی در سطحی پایین‌تر، جهت رزق و امنیت مورد بررسی قرارگیرد چراکه پایداری یک شهر به وجود این مولفه‌ها در کنار هم، بستگی دارد وگرنه از رونق خواهد افتاد همان‌طور که در حلّه قرن نهم روی داد. ازاین‌رو در بنای شهرحله، به این نتیجه می‌رسیم که بنی‌مزید با استفاده حداکثری از عوامل تأثیرگذار در پایداری شهر، توانستند کارویژه از تمدن اسلامی را به نمایش گذارند.

ابوالحسن شعرانی از دانشمندان معاصر است که در ابعاد گوناگون علوم انسانی متبحّر بوده است.پژوهش حاضر در خصوص آرای کلامی اوست که در دو بخش ارائه شده است، در بخش نخست شرح حال علامه شعرانی و سپس مبانی معرفت‌شناختی و دین‌شناختی از نظر علامه مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش سعی شده است که به بررسی تطبیقی علامه در خصوص غایت ادیان و به چالش ‌کشیدن دیگر ادیان اشاره و سپس به مباحث اصول دین و تعریف کلام پرداخته شود.بخش دومِ تحقیق حاضر، اختصاص به اندیشه‌های کلامی علامه دارد که در چهار فصل خداشناسی، راهنماشناسی، انسان شناسی و فرجام شناسی مطرح خواهد شد. قسمت عمده بخش راهنماشناسی در مباحث نبوت و امامت است که به نبوت عامّه و نبوت خاصّه و دلایل آن می‌پردازد، دفاع از اعجاز قرآن و عدم تحریف آن نیز از مسائل مهمی است که علامه به آن پرداخته است.در بحث امامت نیز با روش عقل که همان قاعده لطف است وارد ‌گردیده وسپس با آیات قرآن، چاشنی نقل را در این بحث اضافه می‌نماید و در پس از آن به شرایط امام چون عصمت و علم و... پرداخته می‌شود.امور عامّه‌ای چون جبر و اختیار، بدا، وحسن وقبح در فصل انسان‌شناسی جای می‌گیرد و سرانجام، بخش دوم با مسائل مربوط به جهان آخرت چون معاد، تجرد نفس، حیات پس از مرگ، بطلان تناسخ و پاسخ‌گویی به چند شبهه در خصوص معاد و شفاعت به پایان می‌رسد. در نتیجه‌گیری نهایی باید گفت که، اندیشه‌ی علامه‌ی شعرانی در خصوص تکیه بر عقل در مسائل اُصولی و مبارزه با اخباری‌گری، مانند تعارض قائده لطف با اخبار طینت، منحصر به فرد می-باشد.