جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدوث یا قِدم نفس از جمله مسائل مهم دانش نفس‌شناسی است که از دیرباز محل توجه فلاسفه بوده است. سهروردی بر پایه اصول و مبانی فکری خویش، نفس را حادث می‌داند؛ او معتقد است نفس هم‌زمان با حدوث بدن مادی در قالب مجرد حادث می‌شود. اما شارحان اندیشه وی از جمله ابن‌کمّونه، عقیده او را نپذیرفته و گاه دلایل وی را ناکافی و ناتمام دانسته‌اند.‌ ابن‌کمّونه ضمن ضعیف‌شمردن اقوال دیگران بر حدوث نفس، برهانی را ابداع کرده و در مقام اثبات قِدم و ازلیّت نفس، بَرآمده است. این مقاله با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و مقایسه آرای هر دو فیلسوف در نظر دارد زاویه‌ای از زوایای این بحث را روشن کند و اختلاف ساختاری و مَشی این دو فیلسوف را به تصویر کشد. همچُنین، از سوی دیگر در صدد است با نگاهی اشراقی از مبانی فلسفی سهروردی، آرای او را تفسیر کرده و نشان دهد که نفوس انسانی پیش از دنیا در ناحیه علت و رب‌النوع خویش به نحو کلی و جمعی وجود داشتند و سپس در این عالم به نحو جزئی و شخصی حادث شدند.

براساس روایات، ائمه چهارده معصوم علیها السلام مخلوقات این عالم هستند و شرط دین‌داری در افراد، معرفت نسبت به آنان است. در یک قاعده اگر فردی امام‌شناس باشد، به‌تبع آن نسبت به توحید و نبوت هم معرفت پیدا می‌کند و اگر نسبت به امام زمان عصر خود معرفت نداشته باشد، توحید و نبوت را نپذیرفته و به عبارتی، فردی بی‌دین محسوب می‌گردد. این مقاله حاصل گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای با روش توصیفی ـ تحلیلی، بر آن است که با استناد به روایات مستند از ائمه معصومان علیها السلام و سخنان اندیشمندان اسلامی، که برگرفته از قرآن و احادیث الهی است، به بررسی ابعاد معرفتی امام زمان علیه السلام بپردازد تا زمینه شناخت و معرفت حقیقی نسبت به آن حضرت در عصر حاضر را روشن سازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که منتظران امام زمان در زمان غیبت، می‌توانند با استمداد از مجموعۀ باورهای عمیق دربارۀ امامت، مانند ضرورت و اهمیت آن، نقش امام در عبودیت و بندگی، شناخت ابعاد شخصیتی و ویژگی‌های اخلاقی ـ رفتاری، شناخت اوصاف و برنامه‌های ایشان، اعتقاد به ظهور آن حضرت و تحقق معرفت به وجود امام زمان، خود را از غفلت‌ها و انحراف‌های زمانۀ غیبت مصون بدارند و زمینه تکامل معنوی و اخلاقی خود را فراهم کنند و بدین وسیله زمینه‌ساز ظهور امام خود شوند.

«فطرت»، امری تکوینی و جزئی از سرشت انسان است که به بعد روحی و معنوی او مربوط می‌شود. در وجود این فطرت الهی، که زمینه‌ای برای خداجویی و خداشناسی فطری است، در میان متفکران اسلامی اختلافی نیست. به نظر می‌رسد، اختلاف بر سر چگونگی راهکارها، و روش‌ها، در اثبات فطرت و ویژگی‌های امور فطری و رابطه آن با دین است. ازاین‌رو، تقریرهایی متنوع و تا حدی متفاوت در آثارشان وجود دارد. این مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است که با استناد به دیدگاه اندیشمندان معاصر اسلامی‌، که برگرفته‌ از قرآن و سنت الهی است، به اثبات وجود فطرت و جایگاه آن بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اندیشمندان اسلامی، برای وجود فطرت در آدمی، از راهکارهایی همچون شهود باطنی و عرفانی، شواهد تاریخی و تجربی، ادله عقلی و نقلی استفاده کرده‌اند که مهم‌ترین آن، استدلال عقلی است و سایر راهکارها تأییدی بر آن محسوب می‌شود.

در دوران معاصر، دیدگاه رایج در میان متفکران این است که انتقادهای هیوم بر برهان نظم، تنها تقریرهای تمثیلی و استقرایی بر این استدلال را تضعیف و بي‌اعتبار ساخته است. ازاين‌رو، در این پژوهش برآنيم تا چالش‌های هیوم بر کبرای برهان نظم را بازخوانی و پاسخی درخور، برای آنها بیابیم . مقاله حاضر با روش تحليي ـ توصيفي درصدد پاسخ به اين پرسش است كه آیا برهان نظم تاب مقاومت در برابر شبهه‌های هیوم را دارد و می‌توان دفاعی معقول از این استدلال داشت؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بيشتر این چالش‌ها از جایگاه منطقی صحیحی برخوردار نیست، اما تبیین بدیل وی از نظم محسوسی که در جهان مشاهده می‌کنیم و علوم زیستی آن را تأیید می‌کند، براساس تصادف و شانس، هرچند نامحتمل، ولی ناممکن و محال نیست.