جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن­عربی عارف اندیشمند و صاحب­نظر در عرفان نظری با اثر بی­بدیل فصوص­الحکم عقیده به ایمان فرعون قبل از مرگ و در نتیجه تبرئه او را دارد. این عقیده از منظر شاعران و نویسندگان عارف فارسی زبان مورد تایید قرار نگرفته و به اتفاق همگان به جهنمی بودن او و خلود در دوزخ اشاره کرده­اند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به نقد دیدگاه ابن­عربی در مسأله مذکور می­پردازد و اثبات می­کند که اولا لازمه سخن محی­الدین، اتحاد ارواح مقتولین جهت ظهور موسی(ع)، اجتماع ارواح کثیر در یک بدن است(تناسخ). ثانیا، توجه به آیات قبل و بعد آیه(یونس: 90) نیز عدم ایمان فرعون پیش از مرگ را تأیید می­نماید. آیه قبل تحقق دعای موسی(ع) و هارون(ع) در جهت عذاب و عدم ایمان فرعون و آیه بعد نیز استفهام انکاری از ایمان اوست. دیگر اینکه فرعون، به دلیل مدعی الوهیت بودن(نازعات: ۲۴)، خدائی به جزء خود نمی‌شناخت. و به این نتیجه می‌رسد که سئوال او از حقیقت خداوند (شعرا: 23) از جهت انکار و استبعاد بود نه شناخت حقیقی و علم به مظاهر اسمائی او.

روزگار عطار بنا به دلایل مختلف عصر خردستیزی و مبارزه با عقل و نتایج آن است. اصولاً موضوع تکیه بر خرد در امور در کلیة ایدان و فرق مورد تأکید قرار گرفته است؛ لیکن در زمان عطار تأکید بر امور نقلی و توسل به کلام جایگزین مستندات علمی شده بود که به تبع آن با کاهش آثار خردورزی و تنوع و تکثر آثار نقلی روبرو هستیم. اکنون در این پژوهش تلاش بر آن است که در ابتدا به این سؤال پاسخ گوییم که آیا گرایش به عقل کمرنگ شده است؟ ثانیاً علل و دلایل آن چست؟ ثالثاً بازتاب آن در آثار عطار به عنوان یکی از شاخص‌های ادبی عصر مورد نظر چگونه بوده است؟ هدف این پژوهش پاسخ گفتن به سؤالات فوق‌الذکر و شفافیت فضای عصر مورد نظر از منظر این تحقیق است. روش انجام تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی تحلیلی و به روش کتابخانه‌ای است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که این‌گونه نکوهش علوم عقلی در آثار عطار متأثر از شرایط جامعه‌ی روزگار اوست. از عوامل مؤثر در این امر می‌توان به سیاست خلفای عباسی، سیاست سلاطین سلجوقی، جهت‌گیری نهاد وزارت تأسیس و رشد مدارس دینی، تسلط گروه‌های خردگریز مثل اشعری‌ها و افول گروه‌ها و جریان‌های خردگرا و خردورز مثل معتزلیان را ذکر کرد

عرفان اسلامی دربردارندۀ زیباترین گهرهای ادب فارسی است که بی‌گمان سبب تعالی جایگاه هنر اسلامی ـ ایرانی گردیده است. در این میان، عطار از شاعران عارفی است که در ادبیات عرفانی صاحب سبک است و اسرارنامه او در پی افشای اسرار عرفانی برای مخاطبان است. از مسائل مهم عرفان اسلامی رابطه مرید و مراد و چگونگی تعامل میان آنهاست. در اسرارنامه بارها از مراد، پیر، استاد، مهتر و... سخن به میان آمده و از سفارش‌های این منتهیان به مبتدیان یاد شده است. در این پژوهش، با بررسی نوع ارتباط مرید و مراد در اسرارنامه عطار نیشابوری، نشان داده‌ایم که حتی در مواردی مرید شخصیت انسانی نیست، ولی حرمت مراد واقعی را دارد. مراد و مرید در این اثر در تیپ‌های گوناگونی ظاهر می‌شوند و برای نمونه جلوه‌گری دیوانگان (عقلای مجانین) در نقش مراد قابل توجه است. در این مقاله، چگونگی گفت‌وگوی عمودی مراد با مرید و نیز نوع شخصیت مراد بررسی می‌شود که آیا شخصیتی زمینی است یا فرازمینی و آیا شخصیتی واقعی دارد یا انتزاعی؟ و اساساً آیا مراد می‌تواند شخصیتی غیر انسانی یا حتی حیوانی باشد و در عین حال، به ارشاد خلق بپردازد.

اندیشه ظهور منجی در بیش تر فرق و ملل به گونه ای خاص منعکس گردیده تا جایی که ترسیم زوایای آینده بشر، یکی از دغدغه های دایمی انسان عصر امروز گردیده است. ضرورت بیان این مسائل برای قشر جوان و وظیفه ای که بر عهده آن هاست، از اهم واجبات تلقی می گردد. دین اسلام از آیین هایی است که برای آینده بشر چهارچوب و فضای روشنی ترسیم کرده است. نگرانی آحاد جامعه اسلامی، غفلت نسل جوان، که سکانداران آینده جامعه بشری هستند، از زمینه سازی ظهور است. در این پژوهش تلاش بر این است تا با طرح سوالات متنوع، میزان آگاهی قشر جوان را بر مبانی فرهنگ مهدوی و انتظار بسنجیم. از طرف دیگر، بر آنیم تا تهدیدها و آسیب های مباحث ظهور را در میان جوانان به ارزیابی بنشینم و همچنین بدانیم آیا در نوع نگاه پسران و دختران به این مسایل تفاوتی وجود دارد، یا نه.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مقاله در آغاز به لزوم بررسی و مقایسه ادبیات ملل اشاره دارد و نقد نوعی را شاخه ای از ادبیات تطبیقی می داند. سپس با بیان تعاریف غزل و سابقه آن در ادب فارسی و عربی، به ذکر و نقد نظرات ارائه شده در این خصوص می پردازد. بیان خصایص تغزلی شعر ابوفراس و مسعود سعد، ادامه مبحث خواهد بود؛ یعنی غزل و تغزل را از دیدگاه صوری (استقلال غزل یا مقدمه قصیده) مورد بحث قرار می دهد و به این نکته می پردازد که سابقه غزل در شعر ابوفراس، بر شعر مسعود سعد تقدم دارد. مقایسه مضامین مندرج در تغزلات دو شاعر بحث دیگر مقاله است.